Η ελληνική οικονομία παραμένει η πιο ευάλωτη στην Ευρωζώνη και η πρώτη που θα χτυπηθεί σε περίπτωση νέου διεθνούς υφεσιακού κύκλου, αφού δεν έχει τύχη στο παγκόσμιο ανταγωνισμό.
Στον ορατό αυτό κίνδυνο, τον οποίο βλέπουν οι άνθρωποι του χρήματος, αποδίδει ο καθηγητής χρηματοοικονομικών και τραπεζικής στο Montpellier Business School, Μάνθος Ντελής, τη συνεχιζόμενη υποχώρηση στο οικονομικό κλίμα για 3ο συνεχόμενο μήνα παρά την έξοδο της χώρας από τα μνημόνια.
«Ο επιχειρηματικός κόσμος βλέπει τρία βασικά στοιχεία. Πρώτον, τη ζήτηση η οποία δεν έχει ανακάμψει ουσιαστικά. Δεύτερον, την ελευθερία του επιχειρείν η οποία ουσιαστικά δεν υφίσταται υπό το τρέχον φορολογικό και θεσμικό καθεστώς. Και τρίτον, την πρόβλεψη για το μέλλον της οικονομίας, που είναι προβληματική κυρίως λόγω της διεθνούς συγκυρίας», όπως χαρακτηριστικά τονίζει.
Κινδυνεύουμε όπως λέει, με μια προεκλογική ύφεση ή τουλάχιστον με απόκλιση από τους αναπτυξιακούς στόχους, εκτιμά ότι πολλές από τις προβλέψεις θα πέσουν έξω λόγω της εσωτερικής και εξωτερικής οικονομικής αβεβαιότητας, και θεωρεί βέβαιο ότι ακόμη και αν η Ιταλία τα βρει κάποια στιγμή με την Ευρωζώνη, θα υπάρξουν απόνερα, ικανά να ταρακουνήσουν την Ελλάδα.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Το οικονομικό κλίμα στην Ελλάδα κατέγραψε μείωση για 3ο συνεχόμενο μήνα μετά την έξοδο της χώρας από το μνημόνιο. Από τις 105,2 μονάδες τον Αύγουστο, βούτηξε στις 101,3 μονάδες τον Σεπτέμβριο για να υποχωρήσει περαιτέρω τον Οκτώβριο στις 101 μονάδες. Τι μήνυμα στέλνει ο κόσμος της αγοράς;
H έξοδος από το μνημόνια είναι παραμύθι με δράκους γιατί πολύ απλά δεν έχει σημασία. Η ελληνική οικονομία παραμένει η πιο ευάλωτη στην Ευρωζώνη και η πρώτη που θα χτυπηθεί σε περίπτωση διεθνούς υφεσιακού κύκλου.
Ο επιχειρηματικός κόσμος βλέπει τρία βασικά στοιχεία των οικονομιών. Πρώτον, τη ζήτηση η οποία δεν έχει ανακάμψει ουσιαστικά. Δεύτερον, την ελευθερία του επιχειρείν η οποία ουσιαστικά δεν υφίσταται υπό το τρέχον φορολογικό και θεσμικό καθεστώς. Και τρίτον, την πρόβλεψη για το μέλλον της οικονομίας, που είναι προβληματική κυρίως λόγω της διεθνούς συγκυρίας.
Αν δεν αποφασίσουμε γρήγορα να αλλάξουμε το δόγμα «η κυβέρνηση κάνει ότι θέλει και οι οικονομικοί φορείς θέλουν πάντα τη χρονοβόρα άδειά της», δεν έχουμε τύχη στον παγκόσμιο ανταγωνισμό. Ελπίζω ο κόσμος να αντιληφθεί ότι η Ελλάδα είναι ο τελευταίος Μοϊκανός του «central planning» στην Ευρώπη.
- Δύο μήνες μετά την έξοδο από το 3ο μνημόνιο, η απαισιοδοξία για τη πορεία της οικονομίας είναι διάχυτη. Συμμερίζεστε τέτοιες εκτιμήσεις και πως φαντάζεστε του χρόνου τέτοια εποχή την ελληνική οικονομία;
Η Ελλάδα είναι μια χώρα που αρνείται πεισματικά να μεταρρυθμίσει τους θεσμούς της με αποτέλεσμα να βλέπει τα τρένα της οικονομικής ευημερίας να περνούν. Χάσαμε το καλό οικονομικό κλίμα που επικράτησε στην ΕΕ την περίοδο 2014-2018 και πέσαμε πολύ πίσω από τις θετικές προβλέψεις που ανέφεραν ανάπτυξη άνω του 3% από το 2016.
Συνεπώς, η οικονομική αβεβαιότητα που δημιουργείται από διάφορες πηγές, ενδεχομένως να μας ρίξει εκ νέου πίσω από τις προβλέψεις με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Από την άλλη διαφαίνεται μια στροφή του μέσου Έλληνα ψηφοφόρου προς περισσότερο κοινωνικά φιλελεύθερες ιδέες. Αν επικρατήσουν και υλοποιηθούν μπορεί να επέλθει ένα θετικό σοκ.
- Σε μια συγκυρία αύξησης των επιτοκίων διεθνώς, και δεδομένης της αβεβαιότητας που προκαλεί η Ιταλία, πόσο μπορεί να επηρεάσει το γενικότερο κλίμα στις αγορές η προαναγγελία «συνταξιοδότησης» της Μέρκελ;
Το πρόβλημα δεν είναι το τι θα γίνει με τη Μέρκελ. Οι Γερμανοί έχουν αποδείξει ότι έχουν συνέχεια και συνέπεια στις πολιτικές τους. Αυτή η συνέχεια όμως είναι καταστροφική για την Ευρωζώνη στην παρούσα συγκυρία. Η Ευρώπη των δύο ταχυτήτων γεννά λαϊκισμό και άθλια πολιτικά μορφώματα. Ιστορικά αυτό δεν είναι κάτι καινούριο.
Η κοινή νομισματική πολιτική δεν μπορεί να ενώσει την Ευρώπη αν η μια χώρα δανείζεται με διαφορετικά επιτόκια από την άλλη. Δημιουργούνται ανισορροπίες και οικονομικές ανισότητες που διαχέονται πολύ γρήγορα ως πληροφορία. Από εκεί που προσπαθούσαμε να μιμηθούμε τον πλούσιο γείτονα, προσπαθούμε να μιμηθούμε τον πλούσιο Ολλανδό. Πρέπει οι βόρειοι να αποφασίσουν αν θέλουν να είναι με τους νότιους και οι νότιοι αν θέλουν να πάρουν τα καλά των βόρειων με το κόστος που αυτό ενέχει. Το πρώτο βήμα είναι το ευρωομόλογο.
- Τα ρωτώ όλα αυτά γιατί αρκετοί εκτιμούν ότι οι Σαλβίνι-Ντι Μάιο θα ακολουθήσουν ακόμη πιο σκληρή στάση απέναντι στην Κομισιόν, στην προσπάθειά τους να αξιοποιήσουν τον πολιτικό αναβρασμό που προκαλεί το τέλος της «εποχής Μέρκελ», και ως γνωστόν η Ελλάδα είναι η χώρα που επηρεάζεται περισσότερο από κάθε άλλη από την ιταλική αβεβαιότητα...
Η Ιταλία μπορεί πράγματι να τελειώσει την Ευρωζώνη. Ακόμα όμως και να τα βρει τελικά η Ιταλία με την Ευρώπη, που είναι και το πιθανότερο, θα υπάρξουν απόνερα. Και αυτό διότι η Ιταλική κυβέρνηση αντί να συζητήσει για περισσότερη Ευρώπη (πχ. για ευρωομόλογο και πραγματικές ευρωεκλογές) συζητά για λιγότερη Ευρώπη.
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, δεν με απασχολεί τόσο η έξοδος στις αγορές γιατί αυτή μπορεί και πρακτικά να καθυστερήσει (δεν έχουμε σοβαρές χρηματοδοτικές ανάγκες το επόμενο διάστημα). Αυτό που με προβληματίζει είναι ένα νέο κύμα οικονομικής ύφεσης ή τουλάχιστον απόκλισης από τους αναπτυξιακούς στόχους, κίνδυνος που είναι απολύτως ορατός στη προεκλογική περίοδο που διανύουμε.
- Παρατηρώντας τη πορεία των τιμών στο ελληνικό χρηματιστήριο τους τελευταίους μήνες, τι μηνύματα θα λέγατε ότι αυτό μας στέλνει; Τι προεξοφλεί δηλαδή η αγορά;
Ας μη γελιόμαστε η αγορά περιμένει τις εξελίξεις στη Ευρώπη και τις εκλογές στην Ελλάδα. Μέχρι τότε είμαστε σε φαύλο κύκλο έντονης μεταβλητότητας κατά το παράδειγμα των μικρών χρηματιστηρίων.
- Αρκετοί αναλυτές εντοπίζουν στις τράπεζες και τη ΔΕΗ τους δύο μεγάλους αδύναμους κρίκους της ελληνικής οικονομίας. Συμφωνείτε; Και αν τολμούσατε μια πρόβλεψη για τη μελλοντική τους πορεία, ποια θα ήταν αυτή;
Όπως σας είπα ο τραπεζικός τομέας πράγματι είναι προβληματικός και θα παραμείνει όσο τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια είναι σε τόσο υψηλό επίπεδο. Ο τομέας της ενέργειας εμπίπτει περισσότερο στις θεσμικές αλλαγές.
Κοιτάξτε πώς η Σουηδία σπάει κάθε ρεκόρ κατανάλωσης πράσινης ενέργειας. Πολλοί Έλληνες μηχανικοί δουλεύουν σε αυτές τις εταιρείες παραγωγής. Άρα δεν είναι πρόβλημα ΙQ. Εμείς ψάχνουμε για τον όμορφο ξανθωπό Μινώταυρο στο τέλμα της γραφειοκρατίας, των φορολογικών συντελεστών και της έλλειψης συνεννόησης για τα αυτονόητα.
Και όταν τον βρίσκουμε καταλαβαίνουμε ότι δεν είναι όμορφος και ξανθωπός αλλά μας τρώει. Τι εννοώ; Εδώ δεν συμφωνούμε για το αν οι φοιτητές μας πρέπει να παίζουν και το ρόλο του χωροφύλακα στο πανεπιστήμιο, θα πείσουμε αυτή τη ΔΕΗ να κάνει πράσινες επενδύσεις;
- Σε αυτό το πολύ δύσκολο περιβάλλον, ποιοι είναι οι καταλύτες για να ανακάμψει η ελληνική αγορά ; Μπορεί δηλαδή να κάνει κάτι η Ελλάδα ή είναι καταδικασμένη να παραμείνει εγκλωβισμένη στην ιταλική δύνη και σε όλο αυτό το περίπλοκο διεθνές περιβάλλον;
Να πάρει το θεσμικό πλαίσιο σε δικαιοσύνη και δημόσια διοίκηση των βόρειων ευρωπαϊκών χωρών και να το αντιγράψει. Να εξαφανίσει τη διαπροσωπική σχέση πολίτη-δημοσίου και να απλοποιήσει το σύνολο των διαδικασιών στις οποίες εμπλέκεται το κράτος κατά το πρότυπο χωρών όπως ο Καναδάς. Να ανεξαρτητοποιήσει τη δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευση ώστε αυτή να λαμβάνει το σύνολο των αποφάσεων που την αφορούν με συγκεκριμένο προϋπολογισμό και να επιτρέψει τη λειτουργία ιδιωτικών ιδρυμάτων.
Περνώ ξέρετε από το ΟΑΚΑ ή το Ελληνικό και φαντάζομαι (μάλλον φαντασιώνομαι) ένα ΑΕΙ να λειτουργεί σε ένα πεντακάθαρο χώρο και τους φοιτητές (Έλληνες και μη) να αξιοποιούν το ευρυζωνικό δίκτυο μιας πανευρωπαϊκής βιβλιοθήκης κάτω από την αψίδα-περίπατο του Καλατράβα και τον γαλανό ουρανό.
Να δημιουργήσει ένα Silicon Valley μαζί με εάν τεχνολογικό ινστιτούτο στο Ελληνικό όπου διεθνείς κολοσσοί θα επενδύουν με πολύ χαμηλό φορολογικό και γραφειοκρατικό κόστος. Να δημιουργήσει μια μικρή bad bank στελεχωμένη από πρόσωπα υψηλού κύρους που θα συγχρηματοδοτείται από τις τράπεζες και τη χώρα και θα διαχειριστεί τα κόκκινα δάνεια. Να γίνει η Florida της Ευρώπης. Αυτά για αρχή.
Who is who
Ο κ. Μάνθος Ντελής είναι καθηγητής Χρηματοοικονομικών και Τραπεζικής στο Montpellier Business School. Το IDEAS κατατάσσει τις ερευνητικές εργασίες του στο κορυφαίο 5% των οικονομικών/χρηματοοικονομικών συγγραφέων παγκοσμίως, 54ο στον τομέα της τραπεζικής και 138ο μεταξύ των νέων οικονομολόγων.
