Ένα προεκλογικό τερτίπι αποτελεί η μη περικοπή των συντάξεων, αφού η μείωσή τους προβλέπεται να χρηματοδοτήσει το 50% των πλεονασμάτων των επομένων ετών, στα οποία δεσμεύθηκε η ίδια η κυβέρνηση.
Τα λόγια ανήκουν στον Μιλτιάδη Νεκτάριο, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Πειραιά και πρώην διοικητή του ΙΚΑ, που εξηγεί πόσο αστήρικτο είναι το κυβερνητικό αφήγημα, ακριβώς γιατί τα πλεονάσματα δημιουργούνται με τις συμφωνημένες μειώσεις συντάξεων και τους υπέρογκους φόρους.
«Το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα της ίδιας της κυβέρνησης προβλέπει ετήσιες περικοπές συντάξεων 2,9 δισ. ευρώ μέχρι το 2022. Επομένως η μη περικοπή των συντάξεων αποτελεί ένα από τα συνηθισμένα προεκλογικά τερτίπια για τον εφησυχασμό των συνταξιούχων. Αυτό που διαπραγματεύεται η κυβέρνηση είναι η αναβολή των περικοπών για μερικούς μήνες, ώστε να αποφύγει το πολιτικό κόστος και να μεταθέσει το πρόβλημα στην επόμενη», τονίζει ο κ. Νεκτάριος.
Επειδή μάλιστα η συζήτηση αυτή, θα περιφέρεται στην ελληνική πολιτική ατζέντα για μήνες, καθώς απόφαση για το θέμα θα λάβει το Eurogroup, όχι πριν από τα μέσα Νοεμβρίου, η κυβέρνηση θα αποκρύπτει την αλήθεια ότι «αν δεν μειωθούν οι συντάξεις, θα πρέπει να αυξηθούν οι φόροι, αφού στην πραγματική οικονομία δεν γίνονται θαύματα», όπως λέει χαρακτηριστικά ο κ. Νεκτάριος.
Οι γενιές των συνταξιούχων δεν πρέπει να δίνουν σημασία στις πομφόλυγες των πολιτικών, σημειώνει με νόημα, παρά πρέπει να συγκρατήσουν ένα μόνο μήνυμα: Μόνο με σημαντική οικονομική ανάπτυξη υπάρχει η δυνατότητα διατήρησης και αύξησης των συντάξεων.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Έχετε κατ'' επανάληψη υποστηρίξει ότι η κατάσταση στο Ασφαλιστικό, είναι μη αναστρέψιμη, και ότι ακόμη κι αν περικοπούν του χρόνου οι συντάξεις, μετά από λίγα χρόνια, αυτό θα χρειαστεί να ξαναγίνει. Σε ποια κατάσταση βρίσκεται σήμερα το σύστημα;
Η αναλογιστική μελέτη του 2018 έδειξε ότι εάν γίνουν οι περικοπές στις «προσωπικές διαφορές», καθώς και όλες οι άλλες μειώσεις δαπανών που έχει συμφωνήσει η σημερινή κυβέρνηση, τότε θα συμβεί μια μεγάλη μείωση στη σχέση συντάξεις/ΑΕΠ, και η σχέση αυτή θα παραμείνει σε χαμηλά επίπεδα μέχρι το 2060.
Με αυτή την λογική εκτιμήθηκε από την τρόικα ότι το ασφαλιστικό σύστημα είναι μακροπρόθεσμα βιώσιμο. Τα σημαντικά προβλήματα που παραμένουν στην περίπτωση αυτή είναι τα εξής: (α) ότι οι σημερινοί εργαζόμενοι πληρώνουν τις υψηλότερες ασφαλιστικές εισφορές και θα λαμβάνουν συντάξεις με ποσοστό αναπλήρωσης περίπου στο 45%, και (β) απαιτείται κρατική χρηματοδότηση τουλάχιστον 40% στο διηνεκές.
Η δική μας πρόταση που έχουμε αναπτύξει στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς δείχνει ότι με μειωμένες εισφορές κατά 30%, και με ένα συνδυασμό διανεμητικού και κεφαλαιοποιητικού συστήματος, μπορούμε να προσφέρουμε ποσοστά αναπλήρωσης κοντά στο 55%, χωρίς να απαιτείται κρατική χρηματοδότηση.
Πρέπει, λοιπόν, μετά τις εκλογές να κάνουμε ως χώρα μια σοβαρή συζήτηση για την δομή και την λειτουργία του συνολικού συστήματος συντάξεων.
- Εκτιμάτε ότι η χαμηλότερη των προσδοκιών ανάπτυξη του ΑΕΠ στο β'' τρίμηνο, στερεί από την ελληνική πλευρά ένα από τα διαπραγματευτικά «όπλα» στην επικείμενη συζήτηση με τους δανειστές για τα πλεονάσματα του 2018, και του 2019, και επομένως για τη μη περικοπή των συντάξεων;
Η κυβέρνηση βρίσκεται στο μέσο μιας μεγάλης αντίφασης που η ίδια δημιούργησε : Aπό την μια πλευρά συμφώνησε στη δημιουργία μεγάλων πλεονασμάτων μέχρι το 2022 (και επέκεινα μέχρι το 2060), ενώ από την άλλη πλευρά αναζητά ζωτικό δημοσιονομικό χώρο για επιδόματα, κλπ.
Η κυβέρνηση δεν μπορεί να αποφύγει τις συνέπειες αυτής της αντίφασης. Η δημιουργία πλεονασμάτων 3,5% του ΑΕΠ ετησίως θα οδηγήσει σε μόνιμο τέλμα την οικονομία, η οποία βρίσκεται ήδη σε ύφεση για 10 χρόνια.
Τα πλεονάσματα δημιουργούνται με τις συμφωνημένες μειώσεις συντάξεων και με τους υπέρογκους φόρους. Το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα της κυβέρνησης προβλέπει ετήσιες περικοπές των συντάξεων 2,9 δισεκατομμυρίων ευρώ μέχρι το 2022.
Επομένως, η μη περικοπή των συντάξεων αποτελεί ένα από τα συνηθισμένα προεκλογικά τερτίπια για τον εφησυχασμό των συνταξιούχων. Αυτό που διαπραγματεύεται η κυβέρνηση είναι η αναβολή των περικοπών για μερικούς μήνες, ώστε να αποφύγει το πολιτικό κόστος και να μεταθέσει το πρόβλημα στην επόμενη κυβέρνηση.
- Τελικά τι πιθανότητες δίνετε στο σενάριο να μην περικοπούν οι συντάξεις; Το ρωτώ γιατί μπορεί πηγές της Κομισιόν να το αφήνουν ανοικτό, ωστόσο άλλες πλευρές αποφασίζουν, και εν προκειμένω το Eurogroup...
Η απόφαση για το θέμα αυτό θα ληφθεί στο Eurogroup, μετά τα μέσα Νοεμβρίου που θα γίνουν οι περιφερειακές γερμανικές εκλογές. Μέχρι τότε το θέμα θα περιφέρεται στην ελληνική πολιτική ατζέντα με προεκλογικές σκοπιμότητες.
Η θέση μου είναι ότι εμείς πρέπει να σοβαρευτούμε σαν χώρα και να συμφωνήσουμε σε μερικές μεγάλες αλλαγές όπως είναι το ασφαλιστικό ζήτημα.
Και να μην ψάχνουμε για δικαιολογίες ή άλλοθι στις ενέργειες εξωτερικών παραγόντων. Αυτό είναι ακόμα πιο απαραίτητο τώρα που η κυβέρνηση επέλεξε την έξοδο στις αγορές, οι οποίες θα μας κρίνουν εξαιρετικά αυστηρά εάν δεν τηρήσουμε τις συμφωνίες που έχουμε κάνει.
- Η ελληνική πάντως θέση είναι ότι η μείωση των συντάξεων δεν συνιστά συμφωνημένη μεταρρύθμιση. Τελικά, πρόκειται για διαρθρωτικό ή για δημοσιονομικό μέτρο;
Η κυβέρνηση συμφώνησε στην μείωση των συντάξεων των παλαιών συνταξιούχων για να εξαλειφθεί η «προσωπική διαφορά» μεταξύ παλαιών και νέων.
Αυτό είναι ένα σωστό μέτρο, διότι διαφορετικά θα προέκυπταν σοβαρά νομικά προβλήματα άνισης μεταχείρισης των ασφαλισμένων που έχουν τις ίδιες προϋποθέσεις ασφάλισης. Πρόκειται, λοιπόν, για διαρθρωτικό μέτρο, το οποίο όμως έχει και τις δημοσιονομικές επιπτώσεις που ανέφερα προηγουμένως.
- Από αμιγώς οικονομικής σκοπιάς, υπό ποιες προϋποθέσεις είναι εφικτό να μην καταργηθεί η προσωπική διαφορά ; Από που θα βρεθούν τα ισοδύναμα για να χρηματοδοτηθούν τα συμφωνηθέντα πλεονάσματα;
Στην πραγματική οικονομία δεν γίνονται θαύματα. Εάν δεν μειωθούν οι συντάξεις, θα πρέπει να αυξηθούν οι φόροι. Εκτός εάν λάβει χώρα μια θεαματική οικονομική ανάπτυξη.
Όμως, μια οικονομία που έχει δεσμευτεί να δημιουργεί τεράστια πλεονάσματα για 50 χρόνια (μετά από 10 χρόνια καταστροφικής ύφεσης) θα υποστεί τις συνέπειες της πολύ χαμηλής ανάπτυξης, που στην περίπτωση της Ελλάδας δεν θα ξεπεράσει το 1,5% για τον επόμενο μισό αιώνα.
Αυτό είναι το ουσιαστικό πρόβλημα που πρέπει να συνειδητοποιήσουν οι πολίτες, και να μην δίνουν σημασία στους πομφόλυγες των πολιτικών. Εάν δεν ανατραπεί αυτή η πολιτική, ακόμα και οι μειωμένες συντάξεις δεν θα αποφύγουν περαιτέρω περικοπές.
Μια εναλλακτική λύση υπάρχει: Να συμφωνήσουμε σε ένα μείγμα οικονομικής πολιτικής με διενέργεια μεγάλων επενδύσεων και μείωση φόρων και ασφαλιστικών εισφορών.
Η επιτυχία μιας τέτοιας πολιτικής θα οδηγήσει σε ρυθμούς ανάπτυξης πάνω από 3,5%, θα μειώσει την ανεργία σε μονοψήφια νούμερα στην πρώτη δεκαετία και, τότε, θα γίνει δυνατόν να δοθεί οικονομικό μέρισμα και στους συνταξιούχους. Οι γενιές των συνταξιούχων πρέπει να συγκρατήσουν ένα μόνο μήνυμα: Μόνο με σημαντική οικονομική ανάπτυξη υπάρχει η δυνατότητα διατήρησης και αύξησης των συντάξεων.
- Σχολιάστε μας ως οικονομολόγος, και τα στοιχεία που ανακοίνωσε χθες η ΕΛΣΤΑΤ για την ανάπτυξη κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2018. Τι μας δείχνει η πορεία του ΑΕΠ;
Όπως ανέφερα προηγουμένως, εάν συνεχιστεί η σημερινή πολιτική των πλεονασμάτων, η ελληνική οικονομία θα παραμείνει σε μόνιμο τέλμα στο διηνεκές, με ρυθμούς ανάπτυξης που δεν θα ξεπερνούν το 1,5% στην καλύτερη περίπτωση.
Αυτό συνέβη πέρυσι και θα συμβεί και φέτος. Όλα τα άλλα, αποτελούν ευσεβείς πόθους των πολιτικών όσο βρίσκονται στην κυβέρνηση. Μόλις περάσουν στην αντιπολίτευση, λένε ακριβώς τα αντίθετα από όσα έλεγαν προηγουμένως.
*Ο κ. Μιλτιάδης Νεκτάριος είναι Καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς.
