Της Κωνσταντίνας Γεωργάκη*
Οι διαστάσεις που έλαβε η πρόσφατη δήλωση του Νίκου Αλιβιζάτου ότι ο Αλέξης Τσίπρας «πιάνει πουλιά στον αέρα» αποτελούν ίσως τη μεγαλύτερη απόδειξη της αληθείας της· κάποιοι κατηγόρησαν ευθέως το συνταγματολόγο για προεκλογικό οπορτουνισμό και προώθηση προσωπικών πολιτικών συμφερόντων, με τους πλέον ευγενικούς απλώς να αναρωτιούνται πώς κατόρθωσε ο πρωθυπουργός να «ξεγελάσει» έναν επιστήμονα αυτού του βεληνεκούς αναφορικά με την ικανότητά του.
Αξίζει, ωστόσο, να αναρωτηθούμε: παρά τη δυσπιστία που εξέφρασε η συνισταμένη των επικριτών και υπερασπιστών του κ. Αλιβιζάτου, μπορεί κανείς πράγματι να αμφισβητήσει την ακρίβεια αυτής της δήλωσης και την ευστροφία του πρωθυπουργού; Ας την καταδείξουμε εδώ μέσα από δύο ειδικότερες πτυχές του πλέον πρόσφατου παραδείγματος της συνταγματικής αναθεώρησης, ένα θέμα στο οποίο - αν μη τί άλλο – η αυθεντία του κύριου καθηγητή δεν αμφισβητείται από κανέναν.
Η πρώτη πτυχή αφορά στο περιεχόμενο της πρότασης αναθεώρησης που υπεβλήθη από την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Μεταξύ άλλων, προτάθηκε και υπερψηφίστηκε η ενίσχυση των θεσμών άμεσης δημοκρατίας μέσω της διεύρυνσης αλλά και της εξ υπαρχής καθιέρωσης ενός πλέγματος ζητημάτων που δικαιολογούν την ευθεία προσφυγή στη λαϊκή ετυμηγορία.
Ακόμη κι αν η πρόταση αυτή είναι ενδεδυμένη με τις καλύτερες των προθέσεων περί ενίσχυσης της λαϊκής κυριαρχίας, η οποία άλλωστε αποτελεί και το θεμέλιο του δημοκρατικού πολιτεύματος, θα θυμίσω απλώς την πρόσφατη ελληνική δημοψηφισματική εμπειρία της 5ης Ιουλίου 2015 και την τροπή που αυτή εν τέλει έλαβε.
Αφήνοντας στην άκρη την πόλωση που θα προξενήσει στην -ήδη διχασμένη- ελληνική κοινωνία η θεσμοθέτηση της συχνότερης προσφυγής σε δημοψηφίσματα, μια τέτοια αναθεωρητική κατεύθυνση δύναται στην πραγματικότητα να οδηγήσει σε ερμηνευτική εκμετάλλευση και καταστρατήγηση της λαϊκής έκφρασης, διευκολύνοντας έτσι την εκάστοτε κυβερνητική πλειοψηφία να παρακάμψει δυσκολίες που αντιμετωπίζει στην προώθηση της πολιτικής της ατζέντας μέσω των ισχυουσών κοινοβουλευτικών διαδικασιών.
Αν αυτό το σενάριο σάς ακούγεται πιθανό, ίσως και γνώριμο, τότε φαίνεται πως ανήκετε και εσείς στην κατηγορία εκείνων που, όπως ακριβώς ο κ. Τσίπρας, «πιάνουν πουλιά στον αέρα».
Η δεύτερη πτυχή αφορά στην ίδια τη διαδικασία αναθεώρησης του ισχύοντος συνταγματικού χάρτη, καταδεικνύει δε την ευστροφία του πρωθυπουργού εξίσου προσφυώς με την πρώτη. Η άποψη που εξέφρασε εν προκειμένω η κυβερνητική πλειοψηφία είναι ότι η παρούσα Βουλή δεσμεύει την επόμενη, αναθεωρητική του Συντάγματος Βουλή όχι μόνο ως προς τις διατάξεις που πρόκειται να αναθεωρηθούν αλλά και αναφορικά με το ουσιαστικό περιεχόμενο της επικείμενης αναθεώρησης.
Ωστόσο, η υποβολή της αναθεωρητικής διαδικασίας στη βάσανο επίτευξης κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας σε δύο διαδοχικές Βουλές, σύμφωνα με το άρθρο 110 του Συντάγματος, δε στοχεύει ακριβώς στην ενδιάμεση διασφάλιση της λαϊκής έκφρασης επί των υποβληθεισών από την πρώτη Βουλή προτάσεων;
Αυτήν ακριβώς τη δυνατότητα (συχνότερης) έκφρασης του εκλογικού σώματος δε διατείνεται ο ΣΥΡΙΖΑ ότι στοχεύει να ενισχύσει μέσω της αναθεωρητικής του πρότασης;
Αν και στο σημείο αυτό διακρίνετε μια (επικίνδυνη) πολιτική ανακολουθία, σάς ανήκει δικαιωματικά μια θέση δίπλα στον κ. Τσίπρα στην κατηγορία όσων «πιάνουν πουλιά στον αέρα».
Το βασικότερο ερώτημα, ωστόσο, παραμένει αναπάντητο: γιατί εξακολουθεί να πιστεύει ο κ. Τσίπρας ότι βρίσκεται σε αυτήν την κατηγορία μόνος του;
*Η κ. Κωνσταντίνα Γιωργάκη είναι υπ. διδάκτορος Νομικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης
