Της Δέσποινας Λιμνιωτάκη*
Αν υποθέσουμε ότι δεν είναι τόσο δύσκολο να δηλώνεις φιλελεύθερος στην Ελλάδα σήμερα και ότι οι πολιτικοί είναι πια δεκτικοί στη επεξεργασία ιδεών και προτάσεων για την ελευθερία, υπάρχει ακόμα ένα στερεότυπο που αντιστέκεται σθεναρά στην εξέλιξη της ποιότητας του πολιτικού διαλόγου: οι αντιδράσεις που συναντάς ως μέλος μικρού κόμματος, αυτές που ξεκινούν από το συγκαταβατικό κούνημα του κεφαλιού και καλύπτουν όλα τα ενδιάμεσα στάδια μέχρι την αφόρητη πίεση για να υποκύψεις σε κάποια πλειοψηφία.
Δεν πρόκειται για αντιδράσεις πολιτών αφού υπάρχει πολύς κόσμος που δεν αντιπροσωπεύεται από δίπολα, που δεν καλύπτεται ως προς την ανάγκη του για οικονομική και κοινωνική επιβίωση από τις κυβερνητικές προτεραιότητες της μη διατάραξης του πελατειακού equilibrium και που δεν αποθαρρύνεται από τον ρεαλισμό των ανεξάρτητων. Είναι όμως η εντύπωση που καλλιεργείται ότι τα μικρά εξωκοινοβουλευτικά κόμματα, οι μειοψηφίες, έχουν μικρή σημασία, μπορούν να συνεισφέρουν ελάχιστα στην αναβάθμιση της πολιτικής ζωής και ως εκ τούτου οφείλουν να απορροφηθούν από «τους μεγάλους», που κάνει δύσκολη την αναγνώριση και αποδοχή τους.
Ο πολιτικός λόγος είναι -υπεράνω επιχειρημάτων - στενά συνδεδεμένος με την εξουσία με τρόπο που οι μικροί να παραγκωνίζονται σε ρόλους ακτιβιστών ή μελών κινημάτων, ρόλους στους οποίους το κράτος επίσης γυρίζει την πλάτη επειδή κι αυτοί δεν υποστηρίζονται από δοξασμένες πλειοψηφίες. Η χώρα δεν είναι φιλική προς τους ανθρώπους που σκέφτονται για τον εαυτό τους, ούτε θέλει να τους δει πολιτικά οργανωμένους να διεκδικούν να ζήσουν τη ζωή τους όπως αυτοί ορίζουν. Από την άλλη, αγαπάμε να κρυβόμαστε πίσω από πλειοψηφίες από τον φόβο της ανάληψης ευθυνών για αυτά που μας συμβαίνουν.
Στην περίπτωση των φιλελεύθερων προτάσεων, καταφέραμε να γίνουμε δεκτικοί στην επεξεργασία τους υπό την προϋπόθεση ότι αυτοί που θα αναλάβουν να τις διαχειριστούν περαιτέρω δεν θα είναι οι ίδιοι οι φιλελεύθεροι: πιθανότατα θα είναι άνθρωποι που θα έχουν ως μεγαλύτερο προσόν το ότι ανέκαθεν υπήρξαν μέλη ή φιλικά προσκείμενοι στην συστημική πλειοψηφία.
Είναι αλήθεια ότι η Ελλάδα έχει κατά καιρούς υποφέρει από παθιασμένους εκπροσώπους μικρότερων συνδυασμών που μόνο παρόρμηση και παραποίηση των εννοιών έχουν συνεισφέρει στον κοινό διάλογο. Είμαστε συναισθηματικός λαός, εκπαιδευμένοι να λειτουργούμε με το θυμικό, σε σημείο που αρκετές προσπάθειες λογικού ελέγχου της πληροφορίας να πέφτουν σε κενό, για να χαρακτηριστούν αργότερα ως γραφικότητα. Από την άλλη, έχει γίνει μικρή προσπάθεια κατανόησης του ρόλου που τα μικρά κόμματα μπορούν να διαδραματίσουν στο πολιτικό τοπίο, ως συμμέτοχοι και θεματοφύλακες δημοκρατικών διαδικασιών της κρατικής λειτουργίας και ως ομάδες άσκησης πίεσης για την βελτίωση των θεσμών και του δημόσιου τομέα.
Στο μεγαλύτερο πρόβλημα των σύγχρονων κοινωνιών - αυτό της έλλειψης κοινωνικής συνοχής και της ενθάρρυνσης μιας κοινωνίας βιώσιμων λύσεων, νέων ισορροπιών και συνεργασίας - οι πλειοψηφίες απαντούν με αυτοαναφορικά διλήμματα, σαν να μην υπάρχει ο ελέφαντας της ελεύθερης επιλογής στο σαλόνι.
Τα επόμενα χρόνια θα κληθούμε να δούμε τη ζωή μέσα από τα προβλήματα, τις ανησυχίες, την ευαλωτότητα και το περιθώριο των μικρότερων κοινωνικών ομάδων. Τα επόμενα χρόνια θα χρειαστεί να μιλήσουμε για αυτό που ονομάζεται emergency politics, τη διαχείριση της κρίσης σε θέματα περιβάλλοντος, προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών και δικαιωμάτων. Θα χρειαστεί να χαλάσουμε το παλιό και να ξαναφτιάξουμε κοινότητες υπό το φως νέων δεδομένων, με επίκεντρο τον άνθρωπο, την πολιτισμική του ταυτότητα και τις σύγχρονες ανάγκες, χωρίς εξαιρέσεις. Ή έστω (για όσους δεν σκέφτονται παγκοσμιοποιημένα) θα αντιληφθούμε ότι όσες κυβερνήσεις κι αν αλλάξουν, η μεσαία τάξη θα παραμένει εγκλωβισμένη μεταξύ δευτέρου και τρίτου ορόφου κάποιας δημόσιας υπηρεσίας, θα περάσει όλη της τη ζωή ανάμεσα σε σφραγιδογράφους και υπαλλήλους πρωτοκόλλου. Η νέα αυτή πραγματικότητα θα μας αναγκάσει να ψάξουμε για απαντήσεις στις διεργασίες και τους μηχανισμούς λειτουργίας των μικρότερων. Η top-down προσέγγιση της ζωής και η γλυκιά ασφάλεια του να κρυβόμαστε μέσα στο πλήθος ή να επικαλούμαστε φράσεις ψηφοθηρικού χαρακτήρα με τεράστια ηθική διάσταση όπως «ο λαός», δεν θα καταφέρουν να εξυπηρετήσουν όλες μας τις ανάγκες. Τα μικρότερα κόμματα είναι έτοιμα να καθίσουν στο τραπέζι της επεξεργασίας προτάσεων και λύσεων, ως ισότιμοι εταίροι στη γνώση και την κατανόηση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η χώρα.
*Η Δέσποινα Λιμνιωτάκη είναι Πρόεδρος της Φιλελεύθερης Συμμαχίας
