Με την παρέμβαση της η Ρωσία την προηγούμενη εβδομάδα και την επιτευχθείσα συμφωνία για την κατάπαυση του πυρός στο Ναγκόρνο Καραμπάχ για… «ανθρωπιστικούς λόγους» μετά την μαραθώνια τριμερή συνάντηση των ΥΠΕΞ Ρωσίας, Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν την προηγούμενη Παρασκευή στην Μόσχα, απέδειξε για μία ακόμα φορά ότι στην ευρύτερη περιφέρεια του Νότιου Καυκάσου και Κεντρικής Ασίας αυτή «κάνει κουμάντο»!
Για την στάση της Ρωσίας στην σύγκρουση αυτή στο παρελθόν και τώρα, για τα αίτια του επί 26 χρόνια διπλωματικού αδιεξόδου μετά το πέρας του διετούς πολέμου μεταξύ των δύο αυτών πρώην Σοβιετικών Δημοκρατιών και όλα αυτά που συνέθεσαν την πολυπλοκότητα της σύγκρουσης αυτής στον Νότιο Καύκασο σε μία περιοχή όντως αδιαμφισβήτητης ρωσικής επιρροής, είχαμε αναφερθεί εκτενώς σε ανάλυση μας την 5 Οκτωβρίου.
Δεν μπορούμε να προβλέψουμε αν τελικά η εύθραυστη εκεχειρία που όμως γενικά τηρείται με εξαίρεση στον νότιο τομέα, εκεί όπου οι Αζέροι συνεχίζουν να ενεργούν επιθετικά πιέζοντας τους Αρμενίους, θα δημιουργήσει στοιχειωδώς θετικό κλίμα για να μπορέσουν να αρχίσουν επιτέλους διαπραγματεύσεις για εξεύρεση πολιτικής λύσης. Αυτό είναι το ζητούμενο πρωτίστως για τους εμπλεκόμενους αλλά και για την διεθνή κοινότητα που δυστυχώς έχει παρακολουθήσει αυτή την μακρά «σιγοβράζουσα» κρίση εκ του μακρόθεν με την βολική δικαιολογία ότι είναι περιοχή επιρροής της Ρωσίας. Αυτό όμως παρεμπιπτόντως επέτρεψε στην Τουρκία να εμπλακεί πλέον άμεσα στρατιωτικά ως κύριος υποκινητής του Αζερμπαϊτζάν.
«Πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα» μας έλεγε ο Κλαούζεβιτς. Ο Πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίγιεφ αφού ισχυροποίησε σημαντικά τα τελευταία χρόνια τις Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας του εκτίμησε ότι η γεωπολιτική συγκυρία επιτρέπει υποστηριζόμενος από τους «αδελφούς» Τούρκους, να επιβάλει στρατιωτική λύση, καθόσον θεωρούσε ότι η κατάσταση που δημιουργήθηκε μετά το τέλος του διετούς Αζερο-αρμενικού Πολέμου το 1994 έπρεπε να ανατραπεί μιας και επί 2,5 δεκαετίες υφίστατο διπλωματικό αδιέξοδο.
Δυστυχώς στερούμαστε πρωτογενών πηγών και οργιάζει ο πληροφοριακός πόλεμος των εμπολέμων πλευρών. Τα συμπεράσματα μας για το πώς οι στρατιωτικές επιχειρήσεις παράγουν ή όχι πολιτικό αποτέλεσμα, τα δίνουμε με κάποια επιφύλαξη έχοντας αξιολογήσει τις ειδησεογραφικές αναφορές, αναλύοντας τους χάρτες καταστάσεων με την ανάπτυξη δυνάμεων, τα μέσα που χρησιμοποιούνται και τις περιοχές όπου γίνονται οι συγκρούσεις. Το Μπακού έθεσε ως Αντικειμενικούς Σκοπούς (ΑΝΣΚ) την κατάληψη με ταχεία επιθετική ενέργεια 4 περιοχών που περιβάλουν τον Ναγκόρνο Καραμπάχ ή Αρτσάχ όπως αποκαλείται από τους Αρμενίους και ελέγχονταν μέχρι σήμερα από αυτούς ως ζώνη ασφαλείας που σημειωτέον ήταν εδάφη του Αζερμπαϊτζάν, ( 14% της επικράτειας που είχε το 1992).
Με την κατάληψη τους θα απέκοπτε και θα απομόνωνε από την Αρμενία το Ναγκόρνο Καραμπάχ, και σε δεύτερη φάση μετά την δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών και αναλόγως της αρμενικής αντιστάσεως να προωθηθεί επιθετικά προς κατάληψη αυτού του ιδίου του Ναγκόρνο Καραμπάχ με δημιουργία θύλακα που θα τον διεύρυνε έτσι ώστε να το «κόψει» στην μέση. Οι Αζερικές ΕΔ μαζί με τους μισθοφόρους της Άγκυρας έχουν πλέον καταλάβει περιοχές όπως το Jabrayil και Fizuli και προσπαθούν και μετά την εκεχειρία να διευρύνουν τους θύλακες και έχουν εισέλθει στη περιοχή Agdere μέσα στο ίδιο το Αρτσάχ. Απέτυχαν όμως αποτύχει να καταλάβουν τις στρατηγικές περιοχές Kelbajar (Karvachar) και Lachin (Berdzor), οι οποίες παρέχουν στην Αρμενία την κρίσιμη χερσαία ζώνη επικοινωνίας με το Ναγκόρνο Καραμπάχ. (Όπως στον Χάρτη).
Παρά την συντριπτική αεροπορική υπεροχή και την αμέριστη βοήθεια των Τούρκων οι μέχρι τώρα στρατιωτικές νίκες των Αζερικών Ενόπλων Δυνάμεων και οι καταλήψεις ακατοίκητων πόλεων και κωμοπόλεων στις δεν είναι στρατηγικού χαρακτήρα και φυσικά δεν αλλάζει δραματικά την κατάσταση υπέρ του. Δημιουργεί όμως ευνοϊκές προϋποθέσεις για μελλοντικές επιχειρήσεις. Το Μπακού λοιπόν αναμφισβήτητα βρίσκεται πλέον σε πλεονεκτικότερη θέση.
Από την άλλη μεριά η αμυντική προσπάθεια των Αρμενίων φαίνεται ότι μέχρι σήμερα τουλάχιστον απέδωσε σε μεγάλο βαθμό χωρίς βέβαια να μπορεί να εκτιμηθεί για πόσο όμως χρόνο ακόμα, καθόσον η πίεση των Αζέρων είναι μεγάλη και διαθέτουν μεγαλύτερες δυνατότητες και εφεδρείες. Ο ίδιος ο Πρωθυπουργός της Αρμενίας παραδέχθηκε τις μεγάλες απώλειες που έχει η χώρα του. Το Αζερμπαϊτζάν, ενεργειακός παίκτης με τριπλάσιο πληθυσμό και τετραπλάσιο ΑΕΠ, σε βάθος χρόνου και με έναν πόλεμο τριβής θα μπορούσε εξασθενώντας τους Αρμενίους να νικήσει με την προϋπόθεση να παραμείνει ουδέτερη η Ρωσία κάτι όμως που δεν φαινόταν πιθανό.
Από την μία η ισχυρή πίεση της Ρωσίας που «φόρεσε το κοστούμι» του επιδιαιτητή, αφού άφησε τις επιχειρήσεις να εξελιχθούν επί δύο εβδομάδες διαβλέποντας όλα τα παραπάνω και από την άλλη αυτά που «συνεκτιμήθηκαν» από Μπακού και Ερεβάν έφεραν την εκεχειρία που για να μην θεωρηθεί ως «προδοσία και εγκατάλειψη» χαρακτηρίστηκε ανθρωπιστική προκειμένου να ανταλλαχθούν αιχμάλωτοι και να δοθούν στους οικείους οι σωροί των νεκρών.
Αυτό όμως που … διέφυγε είναι ότι η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν δεσμεύτηκαν να αρχίσουν ουσιαστικές συνομιλίες στην βάση των «Βασικών Αρχών» (της Μαδρίτης) προκειμένου να φθάσουν γρήγορα σε ειρηνικό διακανονισμό της σύγκρουσης με την διαμεσολάβηση της Ομάδος Μίνσκ του ΟΑΣΕ (ΟSCE). Να θυμίσουμε εδώ ότι το 1992 ο ΟΑΣΕ (OSCE) δημιούργησε την «Ομάδα Μινσκ» με συμπροεδρεύεουσες χώρες την Ρωσία, την Γαλλία και τις ΗΠΑ με αποστολή την ειρηνική διευθέτηση της σύγκρουσης.
Η σοβαρότερη διπλωματική προσπάθεια της «Ομάδος Μινσκ» ήταν οι «Βασικές Αρχές» και επειδή παρουσιάστηκαν στις δύο εμπλεκόμενες χώρες, στην Σύνοδο των ΥΠΕΞ του ΟΑΣΕ στην Ισπανική Πρωτεύουσα τον Νοέμβριο 2007 λέγονται και «Αρχές της Μαδρίτης». Αυτές προβλέπουν κατ’ αρχήν επιστροφή στο Αζερμπαϊτζάν και των επτά κατεχόμενων από την Αρμενία περιοχών που περιβάλλουν το Ναγκόρνο Καραμπάχ και επιστροφή των εκατοντάδων χιλιάδων εκτοπισθέντων στα σπίτια τους. Εδώ είναι σκόπιμο να επισημάνουμε ότι στις πέντε από αυτές τις περιοχές έχει ήδη εισέλθει ο Αζερικός Στρατός και έχει πετύχει κάποια τακτικά πλεονεκτήματα στις τρεις από αυτές.
Σε αντάλλαγμα το Ναγκόρνο Καραμπάχ, αποκτά προσωρινό διεθνώς αναγνωρισμένο νομικό καθεστώς αυτονομίας που θα οριστικοποιηθεί σε απώτερο χρόνο με δημοψήφισμα. Οι κάτοικοι της Αρμενίας στο Ναγκόρνο Καραμπάχ θα λάβουν επίσης εγγυήσεις ασφαλείας με τη μορφή διεθνών ειρηνευτικών δυνάμεων και ενός διαδρόμου διέλευσης που συνδέει το Ναγκόρνο Καραμπάχ με την Αρμενία. Μιλάμε δηλαδή για την κλασική αρχή διαπραγματεύσεων σε τέτοιες περιπτώσεις «γη για ειρήνη».
Αν και το Ερεβάν είναι πιο επιδεκτικό στο να προχωρήσει αυτή η διαδικασία γιατί αλλιώς αν «μακροημερεύσει» ο πόλεμος ίσως η τελική έκβαση του να είναι σε σημαντικά σε βάρος του, το Μπακού θα δυσκολευτεί να δικαιολογήσει στην συντριπτική πλειοψηφία των Αζέρων που ζητούν ολοκληρωτική νίκη και επανάκτηση όλου του Ναγκόρνο Καραμπάχ γιατί σταμάτησε. Αλλά υπάρχουν ενδείξεις ότι και οι δύο χώρες είναι τώρα έτοιμες για τον… «οδυνηρό» συμβιβασμό. Άλλωστε όταν παρουσιάστηκαν αυτές οι Αρχές και οι δύο τις αποδέχθηκαν ως βάση συζήτησης και το γεγονός αυτό μας επιτρέπει συγκρατημένη αισιοδοξία.
Ο Πούτιν αναδεικνύεται και πάλι μεγάλος κερδισμένος. Η στάση του στο θέμα της παρούσης πολεμικής εμπλοκής Αζερμπαϊτζάν-Αρμενίας για το ζήτημα του Ναγκόρνο Καραμπάχ ήταν θέμα Στρατηγικής όπως είχα γράψει στο σχετικό άρθρο στο Liberal. Έρχεται τώρα ως επιδιαιτητής και δείχνει παντού ποιος είναι ο κυρίαρχος του παιχνιδιού ιδιαίτερα στην Κυβέρνηση του Ερεβάν που προήλθε μετά την «βελούδινη επανάσταση» και τον Πρωθυπουργό Nikol Pashinyanτου οποίου τα ανοίγματα στην Δύση δεν τα καλοείδαν στην Μόσχα. Για όσους βιάζονται να συμπεράνουν ότι η Τουρκία βγαίνει «έξω από το παιχνίδι» καλό θα είναι να σκεφτούν όλα τα παραπάνω και το πιο βασικό ότι είναι μέλος της Ομάδας ΜΙνσκ του OSCE και θα παίξει εκεί τον όποιο ρόλο μπορεί και της επιτρέψει η Ρωσία.
Πέρα όμως από την προσπάθεια της επίλυσης εκτιμάται ότι η Μόσχα θα εκμεταλλευτεί ότι η διαδικασία γίνεται με το «καπέλο» του ΟΑΣΕ οποίο προβάλλει διαχρονικά ως Οργανισμό Συλλογικής Ασφάλειας της Ευρώπης και της Ευρασίας. Καμία όμως συμφωνία δεν μπορεί να είναι βιώσιμη αν δεν υπάρξει ειρηνευτική δύναμη και αυτή μπορεί να συγκροτηθεί μόνο με απόφαση του ΣΑ/ΟΗΕ. Ο ΟΑΣΕ μόνο Παρατηρητές μπορεί να διαθέσει και δεν κρίνεται επαρκής αυτή η επιλογή. Οι επόμενες εβδομάδες θα μας δείξουν αν τελικά μικραίνει η απόσταση από την … ειρήνη!
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Γεωστρατηγικός Αναλυτής επικεφαλής στο «Παρατηρητήριο Liberal.
ΥΓ: Αφού είχε ολοκληρωθεί το άρθρο αυτό έγινε γνωστό ότι ο ΥΠΕΞ κ. Νίκος Δένδιας επισκέπτεται σήμερα την Αρμενία σε μία κίνηση συμπαράστασης αλλά και ετοιμότητας να συνεισφέρει στις προσπάθειες ειρήνευσης με πρωτοβουλίες ως μέλος της ΕΕ στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας.
