Του Χαράλαμπου Εγγλέζου*
Πολλά έχουν ειπωθεί κατά καιρούς για την χρηματιστηριακή «φούσκα» του 1999-2000, η οποία είναι αλήθεια, κατέστρεψε πολύ κόσμο στη χώρα μας. Τα χρηματιστήρια όλου του κόσμου κατά καιρούς, έχουν παρουσιάσει φαινόμενα «φούσκας», πράγμα που σημαίνει ότι οι μετοχές ενός χρηματιστηρίου, εξ αιτίας κάποιων φημών ή κάποιας υπερεκτίμησης γεγονότων, ανεβαίνουν σε πολύ μεγάλο βαθμό, και μπορεί να εγκλωβίσουν πολλούς να χάσουν τα χρήματα τους.
Οι αιτίες για τη χρηματιστηριακή «φούσκα» του 1999 ήταν πολλές. Θα αναφέρω μερικές:
1. Η υπερεκτίμηση της ανάληψης των Ολυμπιακών αγώνων του 2004, που έγινε το 1997. 2. Ο ανεξέλεγκτος «αέρας» 3.Οι διάφορες «φήμες» που έβγαιναν κατά καιρούς για κάποιες εισηγμένες, 4. Το ελλιπές θεσμικό πλαίσιο, αφού η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς ιδρύθηκε στη χώρα μας, το 1991, αλλά οργανώθηκε μόλις το 1995, με αποτέλεσμα η χρηματιστηριακή αγορά, να μην είναι έτοιμη σε θεσμικό επίπεδο, να αντιμετωπίσει μια χρηματιστηριακή «φούσκα» σε τόσο μεγάλη έκταση.
Όμως από το 1999 μέχρι σήμερα έχουν αλλάξει πολλά και έχουν θεσπισθεί στο χρηματιστήριο αρκετές «δικλείδες ασφαλείας» και «εργαλεία», τα οποία έχουν σαν στόχο την προστασία των επενδυτών από τα φαινόμενα «φούσκας», που μπορεί να εμφανιστούν σε κάθε χρηματιστήριο και να τους δώσουν δυνατότητες, που δεν υπήρχαν τότε.
Ας δούμε μερικά από αυτά:
Α. Ο «αέρας»
Μία από τις κυριότερες αιτίες της «φούσκας» του 1999, ήταν ο ανεξέλεγκτος «αέρας» που παιζόταν στο χρηματιστήριο. Στο τέλος της κάθε συνεδρίασης ακούγαμε τότε ότι το χρηματιστήριο έκανε τζίρο 600 δις (δραχμές), όμως τα πραγματικά χρήματα που έμπαιναν στις χρηματιστηριακές, ήταν γύρω στα 50 δις. Όλα τα υπόλοιπα ήταν «αέρας» με αποτέλεσμα να γεμίσει η αγορά με «κόκκινους κωδικούς»
Σημ: Κόκκινος κωδικός σημαίνει ότι ο κωδικός χρωστάει περισσότερα χρήματα από την αξία των μετοχών που περιέχει. Επομένως ακόμα και αν η χρηματιστηριακή πουλήσει όλες τις μετοχές του συγκεκριμένου κωδικού, δεν μπορεί να καλύψει το χρέος.
Αυτό πλέον δεν μπορεί να συμβεί. «Αέρας» υπάρχει στο χρηματιστήριο, είναι όμως απόλυτα ελεγχόμενος ώστε να μην μπορεί να γίνει ένας κωδικός «κόκκινος».
Είναι το λεγόμενο “margin” που μπορεί κάποιος να δανειστεί μέχρι το 50% του ποιοτικού χαρτοφυλακίου του και εάν οι τιμές των μετοχών πέσουν, σε σημείο που το χρέος να ξεπεράσει το 50% του χαρτοφυλακίου, έρχεται το “margin call” το οποίο ειδοποιεί το κάτοχο του κωδικού, ότι πρέπει να βάλει τα επί πλέον χρήματα, διαφορετικά ο χρηματιστηριακή υποχρεούται να του πουλήσει μετοχές, ώστε το χρέος να μην ξεπερνά το 50% του χαρτοφυλακίου. Με αυτόν τον τρόπο, ο κωδικός δεν γίνεται ποτέ «κόκκινος».
Β. Το Short Selling
Σήμερα στο χρηματιστήριο μπορεί κάποιος να κερδίσει και από την πτώση των μετοχών, μέσω του Short Selling, ή από την πτώση των δεικτών, μέσω των παραγώγων.
Αυτά τα «εργαλεία» τα χρησιμοποιούν τα μεγάλα επενδυτικά χαρτοφυλάκια για «αντιστάθμισμα κινδύνου» Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι αν μια μετοχή, η ένας δείκτης ανέβει υπερβολικά, τότε τα μεγάλα χαρτοφυλάκια αρχίζουν να «παίζουν στην πτώση» πράγμα που «φρενάρει» τις τιμές των μετοχών και δεν τις αφήνει να γίνουν «φούσκα».
Χρειάζεται όμως και προσοχή, γιατί το «σορτάρισμα» δεν είναι επένδυση. Πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο για «αντιστάθμισμα κινδύνου». Διαφορετικά γίνεται τζόγος.
Γ. Ο έλεγχος από τις εποπτικές αρχές
Μία άλλη αιτία της χρηματιστηριακής «φούσκας» του 1999-2000, ήταν οι «φήμες» που έβγαιναν κατά καιρούς από διάφορα ΜΜΕ, οι οποίες δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και έκαναν κυριολεκτικά «πύραυλο» τις τιμές των μετοχών. Θυμάμαι μια εταιρεία κλωστοϋφαντουργίας, που δεν υπάρχει πια, για την οποία είχε βγει η φήμη ότι ανακάλυψε μια ποικιλία με «έγχρωμο βαμβάκι». Οι τιμή της μετοχής της εταιρείας ξεπέρασε τις 80.000 δραχμές και όσοι ξεγελάστηκαν και την αγόρασαν έχασαν τα λεφτά τους, γιατί φυσικά η φήμη ήταν ψεύτικη.
Σήμερα, οι Εποπτικές Αρχές παρακολουθούν καθημερινά τα δημοσιεύματα που αφορούν το χρηματιστήριο και επεμβαίνουν όταν διαπιστώσουν απόπειρα παραπλάνησης του επενδυτικού κοινού, ή αυτό που λέγεται νομικά, «κατάχρηση αγοράς»
Δ. Οι κανόνες Εταιρικής Διακυβέρνησης για τις εισηγμένες εταιρείες
Από το 2002 έχει ψηφισθεί και ισχύει στη χώρα μας ο νόμος για την Εταιρική Διακυβέρνηση, ο οποίος ορίζει τη λειτουργία των εισηγμένων εταιρειών, κανόνες διαφάνειας, αλλά και εσωτερικού ελέγχου. Ένας νόμος ο οποίος διαρκώς βελτιώνεται με συνεχείς οδηγίες που έρχονται από την ΕΕ και προσαρμόζονται στο δικό μας δίκαιο.
Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε ότι οι μεγαλομέτοχοι των εισηγμένων εταιρειών, θα πρέπει να το πάρουν απόφαση, ότι μόνο με ουσιαστική και ειλικρινή Εταιρική Διακυβέρνηση, θα μπορέσουν να προσελκύσουν σοβαρά επενδυτικά κεφάλαια, για να αναπτύξουν τις εταιρείες τους. Διαφορετικά, θα προσελκύουν μόνο ευκαιριακούς «τζογαδόρους», που δεν έχουν καμία σχέση με την ανάπτυξη των εταιρειών τους.
Αυτά είναι τα κυριότερα «εργαλεία» θεσμικής θωράκισης της αγοράς, που έχουν θεσπισθεί τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, με σκοπό να προστατέψουν το επενδυτικό κοινό από μια ενδεχόμενη χρηματιστηριακή «φούσκα», αλλά και από μεμονωμένες περιπτώσεις «κατάχρησης αγοράς»
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι αποκλείεται στο μέλλον να ξανασυμβεί ένα νέο 1999, ή ότι δεν μπορεί να υπάρξουν μεμονωμένες περιπτώσεις «κατάχρησης αγοράς».
Όχι βέβαια σε τόσο μεγάλο βαθμό, λόγω των δικλείδων ασφαλείας που προαναφέραμε, αλλά είναι πάντα μια πιθανότητα, που πρέπει να προσέχουμε.
Το κυριότερο «εργαλείο» προστασίας των επενδυτών, είναι η ΓΝΩΣΗ και η άνοδος του επιπέδου επενδυτικής παιδείας, που με διάφορους τρόπους επιχειρείται τα τελευταία χρόνια στο επενδυτικό κοινό. Ο Σύνδεσμος Επενδυτών & Διαδικτύου (ΣΕΔ), οργανώνει εδώ και αρκετά χρόνια το «Πρόγραμμα Παρακολούθησης Γεν. Συνελεύσεων Εισηγμένων Εταιρειών», σε συνεργασία με το Χρηματιστήριο Αθηνών. Ένα πρόγραμμα που παρακολουθεί μεγάλος αριθμός φοιτητών των Ελληνικών Πανεπιστημίων, αλλά και αρκετών επενδυτών που ενδιαφέρονται να δουν από κοντά και να αναλύσουν τις εταιρείες, πριν επενδύσουν σε αυτές τα χρήματα τους.
Η σωστή προσέγγιση του χρηματιστηρίου είναι να ελέγχουμε πρώτα θεμελιωδώς τις εταιρείες που μας ενδιαφέρουν και στη συνέχεια, μέσω της Τεχνικής Ανάλυσης να αποφασίζουμε χρονικά, πότε πρέπει να επενδύσουμε στις μετοχές τους και πότε πρέπει να αποχωρήσουμε από αυτές, για να κατοχυρώσουμε τα κέρδη μας.
Εάν αυτό δεν μπορούμε να το κάνουμε μόνοι μας, είτε από έλλειψη χρόνου, είτε από έλλειψη γνώσεων, πρέπει να απευθυνόμαστε στους επαγγελματίες, που έχουν την κατάλληλη πιστοποίηση, από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς.
Όλοι όσοι ασχολούνται, ή σκοπεύουν να ασχοληθούν με την χρηματιστηριακή αγορά, πρέπει να καταλάβουν, ότι το Χρηματιστήριο δεν είναι τζόγος, ούτε κόβει χρήματα.
Είναι επένδυση και μόνο επένδυση!
Σε μια εποχή, που το τραπεζικό χρήμα είναι ακριβό και δυσεύρετο, το Ελληνικό Χρηματιστήριο έχει πλέον όλες τις προϋποθέσεις, για να γίνει ο κυριότερος μοχλός ανάπτυξης της Ελληνικής Οικονομίας.
*Ο κ. Χαράλαμπος Εγγλέζος είναι πρόεδρος του Συνδέσμου Επενδυτών και Διαδικτύου (ΣΕΔ)
