Της Αγγελικής Κώττη
Ήταν νεαρή, πλούσια, και περίμενε παιδί. Η ζωή ανοιγόταν μπροστά της. Όμως, πέθανε με τραγικό τρόπο. Τα αίτια του θανάτου της, που πιθανώς συνδέονται με ένα τραγικό γεγονός το οποίο συνέβη σε μια εποχή ηρώων και πολεμιστών ευημερίας, ειρήνης και πολέμου για τη Λέσβο, θα εξακριβωθούν με περαιτέρω ανθρωπολογική μελέτη, αλλά εκ πρώτης όψεως οι μελετητές μιλούν μάλλον για σεισμό.
Τα ταφικά δώρα που έλαβε θα παρουσιαστούν στο νέο κτίριο του αρχαιολογικού μουσείου Μυτιλήνης, στην έκθεση με τίτλο «Η Αρχόντισσα του 8ου αι. π.Χ. στο Ίππειον της Λέσβου», η οποία εγκαινιάζεται σήμερα ώρα 20.00, στο νέο κτίριο του Αρχαιολογικού Μουσείου Μυτιλήνης
Τα ευρήματα θα παρουσιάσει ο έφορος Αρχαιοτήτων Λέσβου, κ. Παύλος Τριανταφυλλίδης, και θα ακολουθήσει η παρουσίαση της ανθρωπολογικής μελέτης από την ανθρωπολόγο Φωτεινή Μακτζόρτζ. Ο Παύλος Τριανταφυλλίδης σημειώνει πως ο τάφος της αρχόντισσας του 8ου αι. π.Χ. «από το Ιππειον της Μυτιληναίας χώρας, με τα πλούσια ταφικά κτερίσματα (δώρα) και τα περίτεχνα χρυσά κοσμήματα, αποτελεί αφορμή για να συζητηθούν τα ανασκαφικά δεδομένα, η κεραμική και η μεταλλοτεχνία της εποχής αυτής που είχε διαδοθεί στον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο του Βορειοανατολικού Αιγαίου σε μια εποχή άγνωστη αρχαιολογικά για τη Λέσβο».
Ένας καθόλου ιδιαίτερος κιβωτιόσχημος τάφος από σχιστόλιθο έκρυβε το λυπηρό μυστικό. Αποκαλύφθηκε τον χειμώνα του 2015 - 2016, στο πλαίσιο εκσκαφικών εργασιών για δημόσιο έργο. Μέσα υπήρχε μία ασύλητη ταφή που χρονολογείται περίπου στα 750-700 π.Χ.
Αφαιρώντας τις πλάκες από σχιστόλιθο, μια τραγωδία είκοσι οκτώ αιώνων ήρθε στο φως. Οι αρχαιολόγοι είδαν τον σκελετό μιας νέας γυναίκας, ηλικίας από 21 έως 25 ετών, καλοντυμένης, με εξαίσια χρυσά κοσμήματα και με τέσσερις χάλκινες πόρπες στα ενδύματά της. Ο σκελετός, σε εκτεταμένη στάση, ήταν τοποθετημένος στο επίπεδο δάπεδο που ήταν στρωμένο με λατύπες και μικρές κροκάλες, σύμφωνα με το σημείωμα των ανθρωπολόγων. Το κρανίο, έγερνε αφύσικα χαμηλά, ακουμπώντας με την αριστερή παρειά στο στήθος της, λες και ο αυχένας της είχε λυγίσει.
Η περίεργη στάση, μάλλον επίτηδες, συγκάλυπτε διακριτικά τα σοβαρά συμπιεστικά κατάγματα, που πιθανότατα επέφεραν τον θάνατό της. Το βρεγματικό οστό στο αριστερό τμήμα του κρανίου ήταν σπασμένο σε τουλάχιστον έξι κομμάτια, ενώ το τραύμα του μετωπιαίου οστού παρεκτοπιζόταν προς τα μέσα. Το κάταγμα του αριστερού βρεγματικού οστού έφτανε μέχρι την ινιακή ραφή. Αλλά και το ινιακό οστό ήταν σπασμένο επίσης συμπιεστικά ανάμεσα στις δύο ραφές του. Σπασμένη ήταν και η σιαγόνα της.
Το υπόλοιπο σώμα έφερε πολλαπλά τραύματα που είχαν συμβεί ταυτόχρονα με τον θάνατό της. Διακρίνονταν κατάγματα στην αριστερή ωμοπλάτη, στον βραχίονα, στην ωλένη και στον αυχένα του αριστερού μηριαίου, στη δεξιά κερκίδα και την ωλένη, καθώς και στα οστά του δεξιού χεριού. Ποια αιτία είχε προκαλέσει όλα αυτά; Επρόκειτο για θύμα βίας ή σοβαρού ατυχήματος; Μήπως ήταν θύμα σεισμού από τους τόσο συχνούς στο νησί; Η Λέσβος βρίσκεται σε ενεργό σεισμική ζώνη. Στα ιστορικά χρόνια σεισμοί έχουν καταστρέψει πολλές φορές τα κτίριά της, επιφέροντας τον θάνατο σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού της.
Αλλά και η θέση των χεριών της νεκρής είχε σημασία. Το αριστερό της χέρι παρέμενε στο πλάι του κορμού, ενώ το δεξί λύγιζε στον αγκώνα, ακουμπώντας με την παλάμη πάνω στην κοιλιά της. Στη χειρονομία αυτή δίνει νόημα η ανεύρεση ενός αριστερού λιθοειδούς οστού εμβρύου, ηλικίας περίπου 30 εβδομάδων, στην περιοχή της κοιλιάς της νεκρής, αποδεικνύοντας ότι ήταν έγκυος πριν ξεψυχήσει. Ένα ανεστραμμένο αγγείο κάλυπτε την περιοχή αυτή. Δεν σώθηκαν άλλα υπολείμματα του εμβρύου. Όμως ίχνη τοκετού στις εσωτερικές επιφάνειες των λαγονίων οστών της νεκρής αποκάλυπταν ότι είχε ήδη γεννήσει και άλλο ή και άλλα παιδιά.
Τη νεκρή συνόδευαν πέντε πήλινα τεφρά αγγεία πόσεως, καθώς και κοσμήματα, που ανακαλύφθηκαν ανάμεσα στα σκελετικά κατάλοιπα του τάφου. Ο πλούτος και η υψηλή ποιότητα των αγγείων δείχνουν ότι η νεκρή ανήκε στην ανώτερη κοινωνική τάξη της Λέσβου.
«Επάνω σε αυτήν», λέει ο έφορος αρχαιοτήτων, «και πιθανώς στο νεκρικό της σάβανο, που δεν θα ήταν άλλο από την πολύτιμη φορεσιά της από ύφασμα αντάξιο του προσώπου που κηδεύτηκε, βρέθηκαν τρεις χάλκινες τοξωτές καρφίτσες του αιγαιακού τύπου, μία χάλκινη κεφαλή βελόνας, αντικείμενα που χρησιμοποιούνται στις ραφές πιασίματος των πολύτιμων υφασμάτων της νεκρής.
Η ιδιαιτερότητα ωστόσο του τάφου είναι τα χρυσά κοσμήματα, μοναδικά στο είδος στον ελλαδικό χώρο και άμεσα συνδεδεμένα με τη χρυσοχοΐα του 8ου και κυρίως του 7ου αι. π.Χ. από τη Μικρά Ασία: δύο χρυσά σκουλαρίκια-σφηκωτήρες, που έσφιγγαν τα περιποιημένα μαλλιά στα ροδαλά αυτιά της ευγενούς κόρης, βρέθηκαν κοντά στο ύψος των κροτάφων του κρανίου με διακόσμηση σπείρας και με τη διακοσμητική τεχνική της κοκκίδωσης.
Τα χρυσά σκουλαρίκια συνοδεύουν μία μεγάλη χρυσή αμφικωνική χάνδρα από λεπτό σφυρήλατο φύλλο χρυσού που διπλώθηκε στα διακοσμημένα με στικτές σειρές άκρα, καθώς και μία χάλκινη χάνδρα περιδεραίου που κοσμούσε πιθανώς τον λαιμό της.
