Του Θεόδωρου Τόνα
Παραφράζοντας τον τίτλο του βιβλίου “Γιατί αποτυγχάνουν τα έθνη” των Ατζέμογλου και Ρόμπινσον, άρχισα να βλέπω την αισιόδοξη εκδοχή, για όσα δυσάρεστα συμβαίνουν στην χώρα μας τα τελευταία χρόνια.
Το 2007, όταν άρχισαν να μαζεύονται μαύρα σύννεφα στον ορίζοντα της παγκόσμιας οικονομίας, είχαν περάσει μόλις 3 χρόνια μετά την ομολογουμένως ανέλπιστα μεγάλη επιτυχία της διεξαγωγής των ολυμπιακών αγώνων της Αθήνας.
Τα πρώτα χρόνια μετά το 2004 η χώρα μεθυσμένη από τις επιτυχίες είχε βάλει την πορεία της στον αυτόματο πιλότο. Κανένας δεν ασχολούνταν, ούτε ήθελε να ξέρει, τι σήμαινε δημοσιονομικό έλλειμμα, έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου, ελλείμματα ασφαλιστικών ταμείων κλπ. Όλα αυτά ήταν έννοιες τεχνοκρατικές, που αφορούσαν κάποιους υπαλλήλους των υπουργείων. Πάντα με έναν σχεδόν μαγικό τρόπο βρίσκονταν μερικά ακόμη δισεκατομμύρια ευρώ για να καλυφθούν τα ελλείμματα.
Ώσπου ξαφνικά κάπου στο τέλος του 2009 μάθαμε ότι τα μαγικά τελείωσαν ή μάλλον τα δανεικά τέλειωσαν, γιατί αυτό που αποκαλύφθηκε ήταν ότι τα ταχυδακτυλουργικά που έκαναν για πολλά χρόνια οι Ελληνικές κυβερνήσεις για να καλύπτουν τα ελλείμματα δεν ήταν μαγικά, αλλά απλώς δανεικά.
Διάβασα πρόσφατα το βιβλίο ενός ψυχολόγου, ο οποίος διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που έχουν εύκολα παιδικά χρόνια δεν ωριμάζουν ή τέλος πάντων αργούν πολύ να ωριμάσουν. Το ίδιο νομίζω ότι συμβαίνει και με τους πολίτες μιας χώρας.
Μπορούμε να πούμε ότι οι πολίτες μια χώρας, που διανύει παρατεταμένη περίοδο ευημερίας και ανάπτυξης, δεν ωριμάζουν. Κάτι παρόμοιο συνέβη και στη χώρα μας τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς από το 1960 μέχρι το 2008 με κάποια μικρά διαλείμματα γνωρίσαμε παρατεταμένη περίοδο ανάπτυξη και ευημερία, κυρίως εξ αιτίας της εισόδου μας στην ΕΕ. Αρχικά με το άφθονο χρήμα που έρεε από τα χρηματοδοτικά πακέτα συνοχής και στη συνέχεια με την ροή άφθονου χρήματος μέσω των χαμηλότοκων δανείων, που μας προσέφερε η υιοθέτηση του ευρώ. Πως αλλιώς θα μπορούσε να χαρακτηρίσει κάποιος τις πρώτες αντιδράσεις της Ελληνικής κοινωνίας, μόλις αντίκρισε τα μαύρα σύννεφα στον ορίζοντα, αν όχι ανωριμότητα.
Η προσπάθεια αποποίησης οποιασδήποτε ευθύνης για την κατάσταση που δημιουργήθηκε, η επίρριψη της ευθύνης σε άλλους και κυρίως σε εξωγενείς παράγοντες, το αίσθημα καταδίωξης από διάφορα κέντρα που συνωμοτούσαν εναντίον μας, είναι μερικές από τις αντιδράσεις, που δείχνουν την ανωριμότητα με την οποία αντιμετωπίσαμε τις συνέπειες των επιλογών μας των τελευταίων δεκαετιών. Αν όμως η αποτυχία είναι συνέπεια των λανθασμένων επιλογών, η διάγνωση και αποδοχή αυτών των λαθών είναι το πρώτο βήμα, ώστε να περάσουμε στο επόμενο, που είναι η διόρθωση των λαθών, προκειμένου να μετατρέψουμε την αποτυχία σε επιτυχία.
Έχω την εντύπωση ότι ζούμε μία μεταβατική περίοδο, σχεδόν επαναστατική θα έλεγα, όχι όμως με την έννοια που της δίνουν τα στελέχη της σημερινής κυβέρνησης. Αθόρυβα ως έθνος και ως πολίτες βιώνουμε μία ταχύτατη σχεδόν βίαιη ωρίμανση. Και λέω σχεδόν βίαιη, γιατί η ιστορία έχει δείξει ότι, η διαδικασία ωρίμανσης μπορεί να γίνει και πολύ πιο βίαια. Για παράδειγμα μια τέτοια βίαιη ωρίμανση συνέβη στην Ευρώπη μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο μέσα από μία τεράστια καταστροφή.
Θέλω να πιστεύω, ότι η παρούσα κυβέρνηση ήταν το αναγκαίο κακό, που έπρεπε να συμβεί, προκειμένου να πειστούν και οι πιο δύσπιστοι, ότι οι μαγικές λύσεις, που υπόσχονταν κάποιοι και οι περισσότεροι θέλαμε να πιστέψουμε, δεν υπάρχουν. Επίσης πιστεύω, ότι σε μία κρίσιμη πλειοψηφία έγινε πλέον κατανοητό, ότι οι ίδιοι οι πολίτες αυτής της χώρας, όπως εκφράστηκαν διαχρονικά μέσα από τις πολιτικές επιλογές τους, είναι υπεύθυνοι για την σημαντική πρόοδο και ευημερία, που αναμφισβήτητα υπήρξε στην χώρα μας τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά και για τις αστοχίες, που οδήγησαν στη μεγάλη κρίση.
Όλα δείχνουν ότι πλέον περνάμε από τον θυμό και την άρνηση στην αποδοχή της πραγματικότητας, την κατανόηση του προβλήματος και την επιλογή λύσεων, που θα μας οδηγήσουν σε μία νέα περίοδο ευημερίας και ανάπτυξης, ελπίζω χωρίς να χρειαστεί να βιώσουμε στο μεταξύ κάποια μεγάλη καταστροφή. Ο βαθμός και η ταχύτητα προόδου της ωρίμανσής μας ως πολιτών αυτής της χώρας θα φανεί στις επιλογές στο άμεσο μέλλον. Τόσο οι πολίτες όσο και οι πολιτικοί ως εκφραστές της βούλησης των πολιτών πρέπει με ωριμότητα να επωμιστούμε τις ευθύνες που μας αναλογούν και να πάψουμε να αναζητούμε σωτήρες σε όσους μας σερβίρουν όμορφα λόγια και μαγικές λύσεις. Πρέπει να πιστέψουμε ότι εμείς δημιουργήσαμε το πρόβλημα, γιατί μόνο έτσι θα πιστέψουμε ότι εμείς είμαστε αυτοί που θα το λύσουμε, χωρίς να περιμένουμε κάποιους άλλους να δώσουν τη λύση για εμάς. Αν δεν το πιστέψουμε αυτό, τότε είμαστε καταδικασμένοι να αποτύχουμε, παραδομένοι στη “μοίρα” μας, η οποία κινεί τα νήματα χωρίς τη δική μας βούληση.
Όπως χαρακτηριστικά λένε και οι βιολόγοι, οι οργανισμοί που επιβιώνουν δεν είναι ούτε οι πιο δυνατοί, ούτε οι πιο εξελιγμένοι, αλλά αυτοί που καταφέρνουν να προσαρμοστούν στο περιβάλλον που ζουν.
*Ο κ. Θεόδωρος Τόνας είναι δικηγόρος
