Γράφει ο Richard M. Ebeling*
Ο David Ricardo ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς θεωρητικούς της οικονομίας του πρώτου μισού του 19ου αιώνα. Γεννημένος στο Λονδίνο από πατέρα Εβραίο χρηματιστή εκπαιδεύτηκε στην οικογενειακή επιχείρηση την οποία, πιθανότατα, θα κληρονομούσε αργότερα.
Ερωτεύτηκε όμως, μία Αγγλίδα Quaker (θρησκευτική κοινότητα), ασπάστηκε τον Χριστιανισμό, και σε ηλικία 21 ετών κλέφτηκε με την αγαπημένη του χωρίς την έγκριση της δικής του οικογένειας. Ο πατέρας του τον αποκήρυξε και η μητέρα του δεν του ξαναμίλησε ποτέ. Ο ίδιος, λοιπόν, έπρεπε να βγει μόνος στην αγορά και να δημιουργήσει τη δική του χρηματιστηριακή εταιρεία. Σύντομα έδειξε τις ικανότητές του ως εμπειρογνώμονας, σε όλες τις οικονομικές και χρηματιστηριακές συναλλαγές. Κάνοντας μεγάλη περιουσία και απολαμβάνοντας πολλές διακρίσεις από την βρετανική κυβέρνηση κατά τη διάρκεια του πολέμου της Βρετανίας με τους επαναστάτες και, στη συνέχεια, με τον Ναπολέοντα στη Γαλλία, αποσύρθηκε από τις επιχειρήσεις στα 40 του, σε ένα κτήμα στην αγγλική ύπαιθρο.
Ο Ricardo άρχισε να ενδιαφέρεται για την οικονομία, όταν διάβασε το βιβλίο του Άνταμ Σμιθ «Ο πλούτος των Εθνών» κατά τη διάρκεια των διακοπών του 1799. Ξεκίνησε να γράφει για οικονομικά θέματα το 1809 με μια σειρά άρθρων και μια μονογραφία για τις αιτίες του πληθωρισμού στη Μεγάλη Βρετανία, πράγμα που του εξασφάλισε τη μεγάλη φήμη.Η δημοσίευση μάλιστα, των αρχών της Πολιτικής Οικονομίας και Φορολογίας, το 1817, τον κατέστησε σύντομα, ως έναν από τους κορυφαίους οικονομολόγους στον κόσμο. Υπηρέτησε, επίσης, ως μέλος της Βουλής των Κοινοτήτων στο Βρετανικό Κοινοβούλιο από το 1819 μέχρι το θάνατό του το 1823, όταν ήταν 52 ετών.
Η μέθοδος του Ρικάρντο για να κερδίσετε χρήματα
Ποια ήταν το «μυστικό» του Ρικάρντο για την επιτυχία στις επιχειρήσεις; Λίγο πριν από το θάνατό του, ένας φίλος ρώτησε πώς ήταν σε θέση να συσσωρεύσει μια τόσο μεγάλη περιουσία, αφού ήταν ακόμα ένας σχετικά νέος άνθρωπος. Του απάντησε ότι ήταν όλα θέμα αξιοποίησης των ευκαιριών κέρδους, χωρίς να περιμένει πάρα πολύ καιρό για να κερδίσει την τεράστια απόδοση:
«Ήμουν πάντα ευχαριστημένος με τα μικρά κέρδη! Ποτέ δεν κρατούσα τα βασικά προϊόντα ή τα εμπορεύματα στην κατοχή μου πάρα πολύ καιρό. Είχα τα μάτια μου ανοιχτά για κάθε νέα ευκαιρία, τράπεζα, νέα επιχείρηση και όπου έβλεπα την προοπτική της επιτυχίας να είναι δίκαιη. Ήμουν έτοιμος να αγοράσω ένα συγκεκριμένο αριθμό μετοχών. Οι μετοχές αυτές, από τη φύση τους, σπάνια αποτύγχαναν και μετά από ένα σύντομο χρονικό διάστημα, δεν συνέχιζα να τις κρατάω πέρα ??από το σημείο που αποκτούσαν την τάση να παρουσιάζουν διακυμάνσεις. Πριν από την πλήρη υλοποίηση αυτής της αύξησης, ωστόσο, οι μετοχές μου στις περισσότερες περιπτώσεις είχαν ήδη διατεθεί σε τρίτους και τα έσοδα είχαν επενδυθεί με διαφορετικό τρόπο.»
[…]
Ο πόλεμος, το δημόσιο χρέος και τα πληθωριστικά χαρτονομίσματα
H φήμη του Ρικάρντο ως οικονομολόγου αναδύθηκε μέσα από τα γραπτά του, κατά τη διάρκεια του μακροχρόνιου πολέμου που ξέσπασε μεταξύ της Μεγάλης Βρετανίας και της επαναστατημένης Γαλλίας, το 1793, και συνεχίστηκε ως το 1815, με την ήττα του Ναπολέοντα στην περίφημη μάχη του Βατερλώ.
Εκείνη την περίοδο, η Τράπεζα της Αγγλίας επέμεινε ότι ο πληθωρισμός δεν είχε τίποτα να κάνει με την έκδοση τραπεζογραμματίων για την κάλυψη δανεισμού των πολεμικών κυβερνήσεων .Οι δαπάνες όμως συνεχώς αυξάνονταν, όσο διαρκούσε ο πόλεμος. Από το 1797, καλύπτονταν σε ποσοστό πάνω από το 70%, με δανεικά χρήματα από την Τράπεζα της Αγγλίας, μια ιδιωτική τράπεζα, που διέθετε το «προνόμιο» να έχει το μονοπώλιο της έκδοσης τραπεζογραμματίων στη Μεγάλη Βρετανία.
Σιγά σιγά, το τραπεζικό χρήμα πέρασε στα χέρια των ανθρώπων του ιδιωτικού τομέα, ο οποίος ενίσχυσε την αγορά σε επιθυμητά αγαθά και υπηρεσίες. Οι τιμές όμως, άρχισαν να αυξάνονται, με αποτέλεσμα την αυξανόμενη ζήτηση αποπληρωμής σε χρυσό από την Τράπεζα της Αγγλίας.
Φοβούμενη ότι θα περάσει σε κατάσταση αφερεγγυότητας, ή ακόμα και ενδεχόμενη πτώχευση, η Τράπεζα δήλωσε ότι δεν μπορούσε πλέον να επεκτείνει τα δάνεια προς την κυβέρνηση υπό αυτές τις συνθήκες. Κατά συνέπεια, η βρετανική κυβέρνηση θεσμοθέτησε την «Πράξη Περιορισμών» (Restriction Act) της 3ης Μαΐου του 1797, απελευθερώνοντας την Τράπεζα της Αγγλίας από την εξαργύρωση των τραπεζογραμματίων με χρυσό. Τα τραπεζογραμμάτια, ως εκ τούτου, δεν ήταν πλέον απαιτητά σε χρυσό. Μεταξύ 1797 και 1801, η ποσότητα χαρτονομισμάτων της είχε σχεδόν διπλασιαστεί σε κυκλοφορία, από 9,7 εκατομμύρια σε περίπου 17 εκατομμύρια. Η αξία της στερλίνας μειώθηκε σχεδόν κατά 10% έναντι του χρυσού, ενώ η συναλλαγματική ισοτιμία της λίρας (χαρτονόμισμα) είχε χάσει περισσότερο από το 13% της αξίας του. Ως το 1813, όταν η μείωση της αξίας έφτασε το 36%! Η τιμή του χρυσού και ξένου συναλλάγματος σε χαρτονόμισμα λίρας, επέστρεψε τελικά κοντά στην ονομαστική του αξία πολύ αργότερα, το 1819.
[…]
για την «Υψηλή τιμή των πολύτιμων μετάλλων» (High Price of Bullion)
Μετά την διαμάχη για το πληθωριστικό χρήμα της παραπάνω περιόδου ο Ricardo πήρε το μέρος όσων υποστήριξαν ότι για τον πληθωρισμό των τιμών ευθυνόταν η επέκταση της προσφοράς χρήματος για να καλυφθούν οι δαπάνες πολέμου της βρετανικής κυβέρνησης. Το 1809, δημοσίευσε το περίφημο δοκίμιό του, «Η υψηλή τιμή των πολύτιμων μετάλλων», και εξήγησε τη λειτουργία της πληθωριστικής διαδικασίας:« Όταν η αξία του χαρτονομίσματος μειώνεται για διάφορους λόγους, είναι επόμενο ότι και τα αγαθά αντιμετωπίζουν μια αναλογική αύξηση. Η ισορροπία λοιπόν, ανάμεσα σε αυτό και στα άλλα εθνικά νομίσματα θα αποκατασταθεί μόνο με την εξαγωγή μέρους της συναλλαγματικής αξίας σε νόμισμα [χρυσό ή ασήμι]… Είναι προφανές, λοιπόν, ότι η υποτίμηση του μέσου που κυκλοφορεί είναι η αναγκαία συνέπεια του πλεονάσματος της αυξημένης προσφοράς. Και ότι στην ίδια κατάσταση του εθνικού νομίσματος η υποτίμηση αυτή αντισταθμίζεται από την εξαγωγή των πολύτιμων μετάλλων!
[«…»]
Η διέξοδος του χρυσού και ο νομισματικός αποπληθωρισμός
Η πρόταση πολιτικής του Ρικάρντο ήταν να αποκαταστήσει τον χρυσό ως διέξοδο που θα έβαζε τέρμα στην απεριόριστη δυνατότητα της Αγγλίας να επεκτείνει την προσφορά των χαρτονομισμάτων. Συνειδητοποιώντας όμως, την ανάγκη για μια «περίοδο προσαρμογής», πρότεινε μια σταδιακή μείωση της προσφοράς χρήματος για κάποια χρόνια.
[“...”]
Αν και ο βαθμός απόσβεσης είχε μειωθεί κατά 30% ή περισσότερο από την προηγούμενη ονομαστική αξία του νομίσματος, πρότεινε ότι θα ήταν καλύτερο να αποκαταστήσει τον χρυσό ως διέξοδο, αντί να καταστήσει τον αποπληθωρισμό των τιμών απαραίτητο για την αποκατάσταση της παλιάς ισοτιμίας.
[...]
Για τις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις και την ελευθερία του Τύπου
Ο Ρικάρντο ήταν επίσης ένας ένθερμος υποστηρικτής των πολιτικών ελευθεριών και της ασφάλειας των ιδιωτικών δικαιωμάτων ιδιοκτησίας. Αυτό φαίνεται πιο καθαρά στην δημοσίευση μετά τον θάνατό του "Παρατηρήσεις σχετικά με την κοινοβουλευτική μεταρρύθμιση» (1824). Ήταν επίσης υπέρμαχος της διεύρυνσης του προνομίου της ψηφοφορίας για την εκλογή των αντιπροσώπων στη βρετανική Βουλή των Κοινοτήτων. Υποστήριξε πως έχουμε πολλές πηγές διαφθοράς και κατάχρησης εξουσίας όταν η αριστοκρατία όχι μόνο εξασφαλίζει απρόσκοπτα την ένταξή της στη Άνω Βουλή των Λόρδων αλλά και όταν ελέγχει και χειραγωγεί εκείνους που είναι μέλη της Βουλής των Κοινοτήτων.
Ένας ουσιαστικός έλεγχος έναντι αυτής της μονόπλευρης συγκέντρωσης της εξουσίας και των προνομίων, θα ήταν να έχει η Βουλή των Κοινοτήτων ένα πολύ μεγαλύτερο αριθμό ψηφοφόρων μεταξύ της γενικής κοινωνίας, και ιδιαίτερα από τη μεσαία τάξη. Δεν επέμενε για άμεση και καθολική ψηφοφορία, αλλά θεωρούσε ότι θα μπορούσε να είναι ο τελικός στόχος, αφού η εκμάθηση και η κατανόηση των βασικών θεσμών της ελεύθερης κοινωνίας αυξήθηκε μεταξύ του γενικού πληθυσμού. Αλλά ανεξάρτητα από την επέκταση της ψηφοφορίας, μια ελεύθερη κοινωνία δεν θα ήταν βιώσιμη χωρίς τον ανεξάρτητο και ελεύθερο Τύπο.
Παραδέχθηκε ότι συχνά οι άνθρωποι δεν είναι εύκολο να δώσουν προσοχή σε κάθε πιθανή κυβερνητική κακοποίηση και κατάχρηση εξουσίας. Ο μόνος τρόπος για να διορθωθεί η συχνότητα αυτών των ενεργειών από εκείνους στην πολιτική εξουσία και τη λήψη αποφάσεων ήταν να επιτραπεί σε περισσότερους ανθρώπους να συμμετέχουν στη διαδικασία ψηφοφορίας για να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη υπευθυνότητα αυτών που κατέχουν την πολιτική εξουσία. Όπως επίσης και αυτών που εκπροσωπούν τα ανθρώπινα δικαιώματα.
[“...”]
Για την σημασία της ατομικής ιδιοκτησίας σε μια ελεύθερη κοινωνία
Ο David Ricardo ήταν ένας εκπρόσωπος της κλασικού φιλελεύθερου πνεύματος κατά τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα.
Ένα βασικό επιχείρημα εκείνων που αντιτίθενται σε οποιαδήποτε σημαντική αύξηση της δημοκρατικής συμμετοχής των «πολιτών» ήταν ότι οι αδαείς και παθιασμένες μάζες θα μπορούσαν εύκολα να εξεγερθούν από δημαγωγούς και να λεηλατήσουν την ιδιωτική ιδιοκτησία των άλλων, απειλώντας έτσι τα θεμέλια της κοινωνίας . Δεν αρνήθηκε μια τέτοια εξέλιξη αλλά πίστευε ότι όποιος είχε συσσωρεύσει ακόμα και τον πιο μικρό αριθμό ακινήτων θα μπορούσε να γίνει ο καλύτερος υπερασπιστής της έννοιας της ιδιοκτησίας. Επιπλέον, η εκπαίδευση ενός αυξανόμενου αριθμού ανθρώπων στην κοινωνία θα έδινε την δυνατότητα να τους πληροφορήσουμε ότι κάθε υπονόμευση της ιδιοκτησίας θα αποδυνάμωνε τα κίνητρα για την εργασία, την αποταμίευση και τις επενδύσεις. Και χωρίς αυτά, όλα στην κοινωνία θα ήταν πολύ χειρότερα.
[“...”]
Πολύ γρήγορα οι απόψεις του συνδέθηκαν με τα κοινοβουλευτικά ζητήματα, με την απελευθέρωση των αγορών και την υποστήριξη της προσωπική ελευθερίας και κέρδισαν το σεβασμό από σχεδόν όλα τα μέλη της Βουλής των Κοινοτήτων! Ακόμη και εκείνων που διαφωνούσαν μαζί του.
Ο David Ricardo και το κλασικό φιλελεύθερο πνεύμα
Μετά από σχεδόν διακόσια χρόνια, οι φίλοι της ελευθερίας μπορεί να καταλάβουν την αξία των αντιλήψεων του Ρικάρντο για την ελευθερία του Τύπου και την διατήρηση της ελευθερίας. Για τη μόρφωση και την ιδιοκτησία των μελών της κοινωνίας, για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την διεκδίκηση της ελευθερίας. Πρόκειται ασφαλώς για έναν εκπρόσωπο της κλασικού φιλελεύθερου πνεύματος κατά τις πρώτες δεκαετίες του δέκατου ένατου αιώνα. Τότε που η πολιτική εξουσία έπρεπε να χαλιναγωγήσει την πρόληψη των καταχρήσεων μέσω ανταγωνιστικών μορφών επιρροής και εξουσίας στην κοινωνία.
Τέτοιες μορφές σαν αυτόν, αποτελούν σπουδαία δείγματα ολοκληρωμένων ανθρώπων που έθεσαν τα θεμέλια της αστικής δημοκρατίας, του καπιταλισμού και του φιλελευθερισμού, στον κρίσιμο 19ο αιώνα. Ιστορικά, ο Ρικάρντο φαίνεται να αποτελεί το πρότυπο μιας δυναμικής προσωπικότητας που μπορεί με τις αρετές της , να διεκδικήσει για την κοινωνία, οικονομική, πολιτική και πολιτισμική ανάπτυξη και ευημερία.
Ο Richard M. Ebeling είναι BB & T Διακεκριμένος Καθηγητής Ηθικής και Ηγεσίας της επιχείρησης στο The Citadel στο Τσάρλεστον, Νότια Καρολίνα. Διετέλεσε πρόεδρος του Ιδρύματος Οικονομικής Εκπαίδευσης (FEE) 2003-2008.
Το άρθρο μεταφράστηκε για το liberal.gr και δημοσιεύεται με τη άδεια που εξασφάλισε το ΚΕΦΙΜ
