Η έλλειψη καινοτομίας που χαρακτηρίζει την Ελλάδα της μεταπολίτευσης είναι και ο βασικός λόγος που η οικονομία μας απέτυχε. Σε μια δυτική οικονομία, χωρίς καινοτομία δεν μπορείς να έχεις αύξηση της παραγωγικότητας, της ανταγωνιστικότητας και εξαγωγές. Εμείς επιλέξαμε τον δρόμο των εισαγωγών και της κατανάλωσης με δανεικά.
Κομβικό πρόβλημα της Ελλάδας αποτελεί το γεγονός ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις παράγουν κυρίως προϊόντα χαμηλής προστιθέμενης αξίας και χαμηλού τεχνολογικού περιεχομένου, τα οποία αντιμετωπίζουν έντονο ανταγωνισμό από χώρες με χαμηλότερο κόστος εργασίας. Το ποσοστό των δραστηριοτήτων υψηλής και μέσης/υψηλής τεχνολογικής έντασης στον κλάδο της μεταποίησης στην Ελλάδα αντιπροσωπεύει μόλις το 17% του συνόλου. Σκεφτείτε ότι στην ΕΕ το μέσο αντίστοιχο ποσοστό είναι 46,5%, δηλαδή υπερδιπλάσιο. Ανάμεσα σε 35 χώρες που αξιολόγησε το Econ Berlin, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 29η θέση στον δείκτη καινοτομίας (diaNEOsis).
Βρισκόμαστε όμως σε μια συγκυρία που μας ευνοεί. Έπειτα από το πρώτο κύμα εταιριών τεχνολογίας που επωφελήθηκαν από μεγάλες τοπικές αγορές, προκειμένου να μεγαλώσουν ταχύτατα, όπως η Uber ή το Airbnb, τώρα περνάμε σε εταιρίες που χρησιμοποιούν πιο περίπλοκες τεχνολογίες. Στο πεδίο αυτό η γνώση έχει μεγαλύτερη σημασία από το μέγεθος της αρχικής αγοράς και η διαθεσιμότητα καταρτισμένων ανθρώπων στην Δύση είναι ελλιπής.
Έχει σημασία ότι η Ελλάδα σύμφωνα με το World Economic Forum κατατάσσεται στην 30η παγκοσμίως στην παραγωγή επιστημονικής έρευνας με βαθμολογία 9/10, ενώ κατέχει την 5η θέση σε αποφοίτους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε STEM (OECD) και την 2η θέση σε ποσοστό αποφοίτων πανεπιστημίου σε σχέση με τον πληθυσμό μας στην Ευρώπη (OECD).
Αυτά είναι πλεονεκτήματα τα οποία μπορούν να προσδιορίσουν το μέλλον μας. Ευτυχώς αρκετοί πλέον καταλαβαίνουν πως η αλλαγή παραγωγικού μοντέλου της χώρας περνά από την καινοτομία και βλέπουμε νόμους και πρωτοβουλίες που στοχεύουν:
i. Στην ενίσχυση της καινοτομικής δραστηριότητας και του ψηφιακού μετασχηματισμού των ελληνικών επιχειρήσεων με παράλληλη ανάπτυξη δεξιοτήτων.
ii. Στην ανάπτυξη συνεργασιών μεταξύ βιομηχανίας, ΜμΕ, startups και ερευνητικής κοινότητας, ώστε να επιταχυνθεί ο μετασχηματισμός της καινοτομίας σε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για τις ελληνικές επιχειρήσεις, λειτουργώντας παράλληλα και ως βασικό ανάχωμα για την αντιστροφή του brain drain.
iii. Στην διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος –επενδυτικού και επιχειρηματικού- που θα προάγει την ανάπτυξη μιας νέας οικονομίας βασισμένης στην τεχνολογία και θα προσελκύει στρατηγικές και μικρότερες ξένες επενδύσεις έντασης τεχνολογίας.
Στα επόμενα χρόνια πρέπει να δούμε περισσότερες startups με ταχύτατη ανάπτυξη, μεγάλες ξένες εταιρίες να στήνουν κέντρα έρευνας στην Ελλάδα, τον μετασχηματισμό υφιστάμενων ελληνικών επιχειρήσεων προς πιο καινοτόμα προϊόντα και σημαντικές εξαγωγές, μαζί με πανεπιστήμια που θα δημιουργούν έρευνα, η οποία μεταφράζεται σε πατέντες και οικονομικό αντίκρισμα.
Όλα τα παραπάνω απαιτούν περισσότερο καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό από αυτό που διαθέτουμε σήμερα. Συνεπώς η Ελλάδα πρέπει όχι μόνο να φέρει κάποιους από αυτούς που χάσαμε στο brain drain αλλά και “ψηφιακούς νομάδες” αρχικά από την γειτονιά μας και αργότερα απ’ όλο τον κόσμο.
Η προσπάθεια αυτή ήδη αποδίδει. Από το μηδέν έχουμε έναν τομέα τεχνολογίας με κεφαλαιοποίηση άνω των 2 δισ ευρώ, εξαγορές και σημαντικές επενδύσεις και κέντρα έρευνας από μεγάλες εταιρίες του εξωτερικού. Αυτά θα φάνταζαν ουτοπικά πριν δέκα χρόνια. Πρέπει να συνεχίσουμε με ακόμα μεγαλύτερη ένταση αν θέλουμε να έχουμε μια πολύ διαφορετική χώρα σε δέκα χρόνια.
*Ο κ. Μάρκος Βερέμης είναι Πρόεδρος της Upstream, Partner Big Pi Ventures, Μέλος ΔΣ ΣΕΒ
