Του Νίκου Παπαγεωργιάδη*
Πριν λίγο καιρό παρουσιάσαμε το πόσο σπουδαίο θέμα έχει γίνει πλέον παγκοσμίως η προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων και τη σημασία τους ως κριτήριο για να επενδύσει μία εταιρία σε μία χώρα. Η ανάλυση εδώ. Πώς όμως μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα πνευματικά δικαιώματα και την προστασία τους για να φέρουμε επενδύσεις υψηλής προστιθέμενης αξίας στην Ελλάδα;
Που βρίσκεται η Ελλάδα στο θέμα της προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων;
Οι μεγάλες εταιρίες αποφεύγουν τις ιδέες για «μία πατέντα για όλη την Ε.Ε.», για να μη βρεθούν προ της εκπλήξεως να χάσουν κάποιο δικαστήριο και μαζί με αυτό και την πατέντα τους σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Για αυτό και προχωρούν σε κατοχυρώσεις σε περισσότερες της μιας χώρες.
Ο μοναδικός δείκτης που περιγράφει το επίπεδο ισχύος και την αποτελεσματικότητα του περιβάλλοντος πατεντών σε κάθε χώρα έχει δημοσιευτεί από τον υπογράφοντα σε διεθνούς κύρους επιστημονικό περιοδικό. Σήμερα χρησιμοποιείται από πολυεθνικές και μικρομεσαίες εταιρίες και νομικούς συμβούλους ανά την υφήλιο. Πρόσφατα έγινε και η επικαιροποίηση του δείκτη για την περίοδο 2017 – 2018. Τα αποτελέσματα για τη χώρα μας είναι δυστυχώς απογοητευτικά:
- Η Ελλάδα βρίσκεται στην κατηγορία χωρών με “πολύ αδύναμο” (very weak) περιβάλλον εφαρμογής πατεντών
- Στην ίδια κατηγορία είναι και χώρες όπως η Κίνα, η Ρωσία, η Τουρκία, η Βραζιλία και η Ινδονησία.
- Παρόλο που το νομικό πλαίσιο της Ελλάδος σχετικά με την προστασία των πατεντών και της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι εναρμονισμένο με αυτό όλων των χωρών της Ευρωπαικής Ένωσης, η εφαρμογή του νομικού πλαισίου στην πράξη είναι πολύ δύσκολη στην χώρα μας (συγκριτικά με άλλες χώρες) και αναποτελεσματική.
- Ο δείκτης της Ελλάδος έχει αρνητικό αντίκτηπο στον τρόπο που οι ιδιοκτήτες πνευματικών δικαιωμάτων ανά τον κόσμο αξιολογούν την Ελλάδα σαν χώρο προορισμό για τις καινοτομίες και την υψηλή τεχνολογία που κατέχουν.
Είναι οι άλλοι καλύτεροι; Όχι και εδώ είναι η ευκαιρία!
Το θετικό είναι όμως ότι όλες οι γεωγραφικά γειτονικές χώρες στην Ελλάδα (ΝοτιοΑνατολική Ευρώπη) αλλά ακόμα και μεγαλύτερες χώρες με υψηλότερο τεχνολογικό υπόβαθρο όπως η Ισπανία και η Ιταλία έχουν υποστεί σημαντική καθίζηση στον δείκτη ισχύως και την αποτελεσματικότητα του περιβάλλοντος πατεντών. Είναι και αυτές στην κατηγορία “αδύναμο” (weak) περιβάλλον.
Όπως και στην Ελλάδα, καμία από τις γειτονικές χώρες δεν δείχνει να έχει αντιληφθεί την σημασία της μεταστροφής του περιβάλλοντος στο θέμα των πατεντών και των πνευματικών δικαιωμάτων για την προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων. Όπως και στην Ελλάδα, τα πνευματικά δικαιώματα θεωρούνται ως κάτι το νομικό που ενδιαφέρει μόνο δικηγόρους και νομικούς συμβούλους εταιριών.
Δεν καταλαβαίνουν ότι τα πνευματικά δικαιώματα είναι ένας τομέας που μπορεί να γίνει το στρατηγικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα κάθε εταιρίας. Δεν καταλαβαίνουν ότι τα πνευματικά δικαιώματα ουσιαστικά ταυτίζονται με την ίδια την ύπαρξη μιας εταιρίας!
Πως μπορούμε πρακτικά να αλλάξουμε τα δεδομένα για την Ελλάδα και να προσελκύσουμε ποιοτικές επενδύσεις και καλοπληρωμένες θέσεις εργασίας
Υπάρχει λοιπόν μία ευκαιρία στη γεωγραφική μας γειτονιά, για την πρώτη χώρα που θα καταλάβει το συμφέρον της και θα προστατέψει αποτελεσματικά τα πνευματικά δικαιώματα. Θα μπορούσε η χώρα αυτή να είναι η Ελλάδα; Εννοείται! Αρκεί να το θέλουμε!
Η Ελλάδα μπορεί να αξιοποιήσει την ευκαιρία, να αντιστρέψει το αρνητικό περιβάλλον και να αποκτήσει συγκριτικό πλεονέκτημα για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων υψηλής προστιθέμενης αξίας. Να γίνει δηλαδή «χώρα gateway» για τις επενδύσεις υψηλής τεχνολογίας στην Ευρώπη!
(Όσο και αν ακούγεται «κάπως», το καλό είναι ότι τα πνευματικά δικαιώματα και η καινοτομία είναι ένας χώρος χωρίς δυνατά συμφέρωντα στην Ελλάδα, έτσι μπορούν να γίνουν σημαντικές αλλαγές χωρίς αντιδράσεις).
Τα συγκεκριμένα μέτρα που μπορούν να φέρουν αποτελέσματα!
Η αλλαγή του κλίματος μπορεί να επιτευχθει με ρυθμίσεις που δίνουν κίνητρα στην ελεύθερη οικονομία να δράσει. Ποιο συγκεκριμένα, προτεινονται οι παρακάτω αλλαγές:
1. Δημιουργία αυτόνομων δικαστηρίων για ταχύτατη απονομή δικαιοσύνης σε θέματα παραβίασης πατεντών, από δικαστές που θα δικάζουν μόνο υποθεσεις σχετικές με τα πνευματικά δικαιώματα στα Ελληνικά αλλά και στα Αγγλικά.
2. Δημιουργία δράσεων για αναδιάρθρωση στον τρόπο αντιμετώπισης των πατεντών και της πνευματικής ιδιοκτησίας στην Ελλάδα από τις διωκτικές αρχές, με ειδικό σώμα δίωξης.
3. Κίνητρα για την κατάθεση πατεντών προς κατοχύρωση στην Ελλάδα από ξένες και Ελληνικές εταιρίες. Τα κίνητρα μπορούν να είναι οικονομικά και να βοηθήσουν τις Ελληνικές νομικές εταιρίες που βοηθούν στην ετοιμασία των αιτήσεων.
(Στην επικείμενη δημοσίευσή μου στο επιστημονικό περιοδικό Transnational Corporations (April 2019) που εκδίδεται από το United Nations Conference for Trade and Development (UNCTAD), εξηγώ ότι η Ελλάδα μπορεί να μάθει απο το επιτυχές παράδειγμα της Κίνας σε αυτόν τον τομέα).
4. Φορολογικά κίνητρα για εταιρίες που το business model τους είναι στηριγμένο σε πατέντες αλλά και σε άμεσα έσοδα από την εμποροποίηση των πατεντών τους. Αυτά τα κίνητρα μπορούν να είναι αντίστοιχα με τα κίνητρα του Patent box που δίνονται σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο αλλά με μία σημαντική διαφορά. Η Ελλάδα μπορεί να είναι γενναιόδωρη στα κίνητρα, μιας και οι υπαρχουσες εταιρίες που χρησιμοποιούν πατέντες στην Ελλάδα είναι πολύ λίγες. Από το 2018, στην Ελλάδα προβλέπεται φορολογικό κίνητρο εκμετάλλευσης διεθνώς αναγνωρισμένων πατεντών, απαλάσσοντας την επιχείρηση από τον φόρο εισοδήματος για τρεις συνεχόμενες χρονιές, ενώ τα απαλλασσόμενα κέρδη τηρούνται σε ειδικό λογαριασμό αποθεματικού. Τρεις αλλαγές που θα μπορούσε να κάνει η χώρα μας είναι:
- Nα επεκτείνει τη χρονική διάρκεια σε πολλαπλάσιο χρόνο, αν οι πατέντες συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται και επίσης αν η εταιρία αυξάνει τα κονδύλια που κατευθύνει για την έρευνα και ανάπτυξη (R&D) και τις αιτήσεις της για πατέντες στην Ελλάδα.
- Το κίνητρο να μην απαλάσσει απο τον φόρο εισοδήματος αλλά να μειώνει των συντελεστή φορολόγησης κατά 50%, ρίχνοντας τον δείκτη εταιρικής φορολόγησης από το 29% στο 14,5%.
- Το κινήτρο να μην αφορά μόνο την χρήση πατέντας που αναπτύχθηκε από την ίδια την επιχείρηση αλλά να επιτρέπει και την χρήση εξαγορασμένης πατέντας.
5. Φορολογικά κίνητρα για έξοδα R&D, αν αυτα οδηγουν σε κατοχύρωση πατέντας στην Ελλάδα.
6. Για εταιρίες με έδρα την Ελλάδα, επιπλέον κίνητρα αν κατοχυρώνουν τις πατέντες σε χώρες εξωτερικού, ώστε να στηρίζεται η εξωστρέφια.
7. Ριζική αλλαγή στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα και δράσεις πχ του Οργανισμού Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας. Σεμινάρια και συμβουλευτικές υπηρεσίες σε όλη την Ελλάδα που δεν αφορούν τις νομικές πτυχές των πνευματικών δικαιωμάτων αλλά τη στρατηγική δημιουργίας, χρήσης και management ενός portfolio πνευματικών δικαιωμάτων. Οι Ελληνικές εταιρίες χρειάζεται να καταλάβουν την στρατηγική σημασία των πνευματικών δικαιωμάτων και πως να μπορέσουν να τα χρησιμοποιήσουν στο business model τους.
8. Γνώμονας είναι να μπορούν να διαφημιστούν οι αλλαγές ως κίνητρο για την προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων στον τομέα της τεχνολογίας.
Τα πνευματικά δικαιώματα και η προστασία τους μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα στην προσέλκυση ποιοτικών επενδύσεων στην Ελλάδα μας. Η ευκαιρία είναι εδώ. Θέλουμε να την αξιοποιήσουμε;
* Ο Δρ Νίκος Παπαγεωργιάδης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής (Senior Lecturer) στις διεθνείς επιχειρήσεις (International Business) στο Πανεπιστήμιο του Liverpool. Τα αποτελέσματα των ερευνών του στην επιρροή των πνευματικών δικαιωμάτων στη στρατηγική των εταιριών δημοσιεύονται σε επιστημονικά περιοδικά διεθνούς κύρους.
Συμμετέχει σε επιχειρηματικά και πολιτικά παγκόσμια συνέδρια εξειδικευμένα στη στρατηγική χρήση των πνευματικών δικαιώματων ως ομιλητής και ως Keynote Speaker σε συνέδρια του π.χ. European Patent Office.
Συμβουλεύει πολυεθνικές και μικρομεσαίες εταιρίες στην στρατηγική χρήση της πνευματικής ιδιοκτησίας τους παγκοσμίως και παραδίδει εξειδικευμένα επιμορφωτικά σεμινάρια στην πέρα της νομικής στρατηγική χρήση των πατεντών και πνευματικών δικαιωμάτων.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το Index of Patent Systems Strength 2017-2018, πατήστε εδώ.
