Του Αλέξανδρου Σκούρα
Σε λίγες εβδομάδες ξεκινά η θερινή τουριστική περίοδος. Οι τουρίστες που θα επιλέξουν την Ελλάδα, αλλά και τις υπόλοιπες χώρες της ευρύτερης γειτονιάς μας θα έχουν την ευκαιρία να δουν σπουδαία έργα τέχνης και μοναδικά μνημεία της ιστορίας και του πολιτισμού που παρήγγειλαν αυτοκράτορες, ευγενείς και πολιτικοί ηγέτες για να δοξάσουν το όνομά τους στην αιωνιότητα. Ταυτόχρονα, αν το ψάξουν λίγο περισσότερο, μπορούν να δουν πώς ζούσαν επί αιώνες οι λιγότερο τυχεροί - μέσα στην εξαθλίωση, την πείνα και τις αρρώστιες.
Αν το σκεφτείτε είναι συγκλονιστικό: Τα δισεκατομμύρια των τουριστών από κάθε γωνιά της γης -απόγονοι πληβείων, σκλάβων, υποδούλων και φτωχών αγροτών στη συντριπτική τους πλειονότητα- μπορούν σήμερα να επισκέπτονται μέρη και να βλέπουν πράγματα που πριν από μερικές δεκαετίες ήταν αποκλειστικό προνόμιο κάποιων ελάχιστων εκλεκτών. Ακόμα και μέσα στην κρίση, το 2016, οι αναχωρήσεις Ελλήνων στο εξωτερικό για λόγους αναψυχής ήταν περίπου 7 εκατομμύρια και τα έξοδά τους έφτασαν τα 2 δισ. ευρώ.
Τι λοιπόν συνέβη και αυτό που στους προπάππους μας ήταν αδιανόητο, έγινε σ'' εμάς εφικτό; Η απάντηση βρίσκεται, όπως έχει ξαναγραφτεί σε αυτή τη στήλη, στο σημαντικό έργο της Deirdre McCloskey: Ο μοχλός της τεράστιας αυτής προόδου είναι μια βαθιά αλλαγή στο επίπεδο των ιδεών, η αλλαγή που συντελέστηκε πριν από μερικούς αιώνες στη Βρετανία και τις Κάτω Χώρες και κατέστησε για πρώτη φορά το εμπόριο και την καινοτομία ενασχολήσεις που αποδίδουν τιμή και προσωπική αξία στα άτομα που τις ασκούν.
Προηγουμένως, για να αποκτήσεις τιμή έπρεπε να είσαι ευγενής, στρατιωτικός, κληρικός ή εργάτης της γης. Η προσθήκη του εμπόρου, του επιχειρηματία και ευρύτερα του δημιουργού σ' αυτή τη λίστα επέτρεψε την έκρηξη του καταμερισμού της εργασίας, την παραγωγή και ευρεία διάθεση ολοένα και περιπλοκότερων προϊόντων με πρώτες ύλες από ολόκληρο τον κόσμο και ιδίως τη διεύρυνση της παγκόσμιας πίτας με την παραγωγή σχέσεων αμοιβαίου οφέλους.
Αν σήμερα έχουμε πρόσβαση σε αμέτρητα αδιανόητα μέχρι πρότινος προϊόντα και υπηρεσίες, αν σήμερα παγκοσμίως η ακραία εξαθλίωση τείνει να εξαλειφθεί, αν σήμερα η ζωή μας -παρά τις υπαρκτές δυσκολίες- θυμίζει περισσότερο πατρίκιους παρά τους πληβείους προγόνους μας, αυτό οφείλεται στο εμπόριο και στον καπιταλισμό. Κι αυτό, η διαδικασία που τα αδιανόητα τα κάνει αυτονόητα, καλό είναι να το κρατάμε πάντα κατά νου.
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στον Φιλελεύθερο της Τρίτης 7 Μαρτίου.
