Σε ένα πλανήτη αρνητικών επιτοκίων, το σημερινό Ασφαλιστικό στην Ελλάδα δεν έχει μέλλον, αφού η ανάπτυξη θα συμπιέζεται, άρα οι εισπράξεις των Ταμείων θα περιορίζονται, όπως επίσης οι προοπτικές των διανεμητικών κρατικών συστημάτων, δηλώνει στο liberal.gr, ο Πλάτωνας Τήνιος, προσθέτοντας ότι υπ'' αυτές τις συνθήκες, μόνο η κεφαλαιοποίηση μπορεί να ενθαρρύνει τις αποταμιεύσεις.
«Τα αρνητικά επιτόκια είναι κόκκινο λαμπάκι προειδοποίησης ότι ο κόσμος άλλαξε, δεν είναι λαμπιόνι για φωταγώγηση της αναπαλαίωσης ερειπίων», αναφέρει χαρακτηριστικά ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιά, για όσους δαιμονοποιούν την κεφαλαιοποίηση και βλέπουν στα παραπάνω, μόνο την μισή εικόνα, δηλαδή την μείωση του κόστους δανεισμού. Και εξηγεί πως όταν μια χώρα σαν την Ελλάδα, με χρέος 180% του ΑΕΠ, δανείζεται με επιτόκια χαμηλότερα από εκείνα των ΗΠΑ, εξοικονομώντας κάποιους πόρους, αυτό οφείλει να μας προβληματίσει, καθώς στην οικονομική πολιτική πρέπει να βλέπουμε την μεγάλη εικόνα, όχι μόνο ότι μας βολεύει.
Εξάλλου, όπως λέει, τα αρνητικά επιτόκια, υπάρχουν επειδή υπάρχει χαμηλή ανάπτυξη, η οποία με την σειρά της οφείλεται και στις δημογραφικές εξελίξεις, προσθέτοντας ότι τα δύο αυτά φαινόμενα- δημογραφικό και ανάπτυξη- είναι οι μεγάλοι «εχθροί» των παραδοσιακών διανεμητικών συστημάτων, στα οποία κάποιοι επιμένουν, αγνοώντας τις παγκόσμιες τάσεις.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Ο πλανήτης ζει στην εποχή των αρνητικών επιτοκίων. Μια παροδική παραδοξότητα ή κάτι μονιμότερο;
Τα πανεπιστημιακά εγχειρίδια θεωρούν τα αρνητικά επιτόκια αδιανόητα. Γιατί να πληρώνεις κάποιον φύλακα για τα λεφτά σου, όταν μπορείς να το κάνεις μόνος σου;
Έτσι, όταν εμφανίστηκαν τα αρνητικά επιτόκια στην Ιαπωνία πριν από δέκα χρόνια, οι περισσότεροι τα θεώρησαν άλλη μια Ιαπωνική ιδιαιτερότητα – πιθανώς οφειλόμενη στην γήρανση του πληθυσμού που ήταν πιο προχωρημένη. Τώρα όμως κυριαρχούν στην Ευρώπη ενώ είναι πολύ πιθανόν να τα δούμε και στις ΗΠΑ. Αυτή η εξέλιξη σημαίνει ότι δεν μπορούμε πια να τα σχολιάζουμε σαν να ήταν μια μεμονωμένη φυσική καταστροφή – κάτι σαν νεροποντή που θα περάσει. Τα αρνητικά επιτόκια είναι τμήμα μιας συνολικότερης μακροοικονομικής κατάστασης η οποία χαρακτηρίζεται από χαμηλή ανάπτυξη, και από ένα φόβο για το μέλλον που συμπιέζει τις επενδύσεις. Έχουμε ένα νέο κόσμο και όχι μόνο ένα αρνητικό στοιχείο. Η προσαρμογή δεν πρέπει να γίνει μόνο στα αρνητικά επιτόκια – αλλά στο σύνολο της νέας πραγματικότητας.
- Τι σημαίνει αυτό για τα Ασφαλιστικά Ταμεία, που βλέπουν τις αποδόσεις των αποθεματικών τους να πέφτουν, την ίδια στιγμή που καλούνται να πληρώνουν ολοένα και μεγαλύτερα ποσά για συντάξεις;
Τα κεφαλαιοποιητικά ταμεία συντάξεων είναι στο μάτι του κυκλώνα – αφού ως μακροχρόνιοι επενδυτές επηρεάζονται άμεσα από τα χαμηλά επιτόκια. Οι αποδόσεις που είναι διαθέσιμες για πληρωμές συντάξεων συρρικνώνονται. Ετσι βλέπουμε Ταμεία στην Ολλανδία να μιμούνται την Ελλάδα, περικόπτοντας συντάξεις που ήδη έχουν απονεμηθεί. Ταυτόχρονα άλλα ταμεία αναγκάζονται να επενδύουν σε τίτλους με μεγαλύτερο ρίσκο και μικρότερη ρευστότητα όπως ακίνητα. Το παράδοξο από την πλευρά της μακροοικονομικής πολιτικής είναι ότι τα αρνητικά επιτόκια υποχρεώνουν τα Ταμεία, προκειμένου να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους απέναντι στην εποπτεία, να προβαίνουν σε μεγαλύτερες αποταμιεύσεις. Αρα, αν και οι κεντρικές τράπεζες επιδιώκουν την αναθέρμανση της οικονομίας, καταφέρνουν (τουλάχιστον στον τομέα των ασφαλίσεων) ακριβώς το αντίθετο.
- Εδώ στην Ελλάδα χαιρόμαστε που έχουμε επιτέλους μπει στο κλαμπ των χωρών που δανείζονται με αρνητικά επιτόκια. Τι κινδύνους εγκυμονεί αυτό;
Αν ήταν μόνο τα αρνητικά επιτόκια, η εξέλιξη θα ήταν θετική. Το πρόβλημα είναι ότι τα επιτόκια αυτά είναι όψη του νομίσματος μιας συνολικά αρνητικής διεθνούς συγκυρίας – χαμηλής ανάπτυξης, φόβων για εμπορικό πόλεμο και (φοβάμαι πολύ) γενικευμένης νομισματικής και συναλλαγματικής αστάθειας. Το ότι μια χώρα με χρέος 180% του ΑΕΠ δανείζεται με επιτόκια χαμηλότερο των ΗΠΑ εξοικονομεί κάποιους πόρους ειδικά για εμάς, οφείλει όμως να μας προβληματίσει γενικότερα.
Στην οικονομική πολιτική πρέπει να βλέπουμε την μεγάλη εικόνα – όχι να απομονώνουμε κάποια τμήματά της – θετικά ή αρνητικά. Το πρώτο μάθημα του πρωτοετούς μακροοικονομολόγου είναι να ξεχωρίζει την «Πλάνη της Συνάθροισης» - ότι δηλαδή το σύνολο συμπεριφέρεται διαφορετικά από το κάθε τμήμα του ξεχωριστά.
- Ας πάμε στο Ασφαλιστικό. Ενόψει των αλλαγών που έρχονται, οι υπέρμαχοι του σημερινού διανεμητικού συστήματος, υποστηρίζουν ότι σε ένα κόσμο αρνητικών επιτοκίων, οι κεφαλαιοποιητικές συντάξεις θα έχουν μικρότερες αποδόσεις, και άρα θα οδηγήσουν σε απώλειες τους κατόχους τους. Είναι έτσι;
Στην Ελλάδα σχολιάζουμε σαν να είμαστε έξω από τον χορό - χωρίς να καταλαβαίνουμε ότι είμαστε τμήμα του. Έτσι πράττουν οι 'Χαιρέκακοι Κρατιστές'. Επιχαίρουν ότι οι κεφαλαιοποιητικές συντάξεις θα έχουν μικρότερες αποδόσεις. Όμως, άγνοια μακροοικονομίας αποκρύπτει το πασιφανές: Οι συνθήκες που ευνοούν αρνητικά επιτόκια είναι ακριβώς αυτές που συμπιέζουν την ανάπτυξη. Έτσι στις μακροοικονομικές συνθήκες αρνητικών επιτοκίων θα είναι περιορισμένες και οι εισπράξεις αλλά και οι προοπτικές των διανεμητικών, κρατικών, συστημάτων.
Μας αντικρίζει ένας μεγάλος πίνακας ζωγραφικής που δείχνει φουρτουνιασμένη θάλασσα που φωτίζεται από ένα κεραυνό. Αν δούμε μόνο το τμήμα του πίνακα που δείχνει τη λάμψη κινδυνεύουμε να χάσουμε την μεγάλη εικόνα που είναι η θαλασσοταραχή? αλλά και το κύριο θέμα του πίνακα που είναι η βάρκα που παραδέρνει.
- Άρα, αυτό που λέτε είναι ότι σε συνθήκες αρνητικών επιτοκίων, περιορίζονται και οι εισπράξεις, όπως και οι προοπτικές των διανεμητικών συστημάτων;
Ακριβώς αυτό εννοώ με την μεγάλη εικόνα. Τα αρνητικά επιτόκια υπάρχουν επειδή υπάρχει χαμηλή ανάπτυξη, η οποία με τη σειρά της οφείλεται και στις δημογραφικές εξελίξεις. Τα δύο αυτά φαινόμενα – δημογραφικό και ανάπτυξη – είναι οι μεγάλοι 'εχθροί' των κρατικών διανεμητικών συστημάτων.
Τα αρνητικά επιτόκια είναι τμήμα της ευρύτερης εικόνας που φέρνει προκλήσεις σε όλα τα συστήματα συνταξιοδότησης – κρατικά και ιδιωτικά, κεφαλαιοποιητικά και διανεμητικά. Θα διακινδύνευα μάλιστα να έλεγα ότι οι δυσκολίες είναι μεγαλύτερες για κρατικά διανεμητικά συστήματα παρά για κεφαλαιοποιητικά ιδιωτικά συστήματα.
Η κοινωνική ασφάλιση είναι πολύ μεγάλο τμήμα της συνολικής εικόνας. Δεν είναι μικρή πινελιά αλλά διαμορφώνει το συνολικό πλαίσιο. Αρα δεν δικαιούμαστε να σχολιάζουμε το τι γίνεται στην κοινωνική ασφάλιση σαν να ήμαστε παθητικοί θεατές σε μια κατάσταση που θα εξελιχθεί ανεξάρτητα από το τι γίνεται στον χώρο της ασφάλισης.
- Υπό αυτή την έννοια, αν υπάρχει πρόβλημα ανάπτυξης (και αρνητικών επιτοκίων), τότε μια μικρή χώρα σαν την Ελλάδα δεν χρειάζεται περισσότερη και όχι λιγότερη κεφαλαιοποίηση στις συντάξεις;
Το πρόβλημα της Ελλάδας είναι η έλλειψη επενδύσεων. Αυτή οφείλεται στην αρνητική αποταμίευση των νοικοκυριών εδώ και δέκα χρόνια και το ότι οι εισροές μακροχρόνιες παραγωγικές ξένες επενδύσεις δεν αρκούν για να τις αντισταθμίσουν. Ατυχώς φαίνεται να γυρίζουμε στο όραμα της δεκαετίας του 60 που Η Ελλάδα περίμενε ανάπτυξη από τις κατασκευές και από την είσοδο ξένων επενδυτών. Για να μη επαναλάβουμε το ίδιο αποτυχημένο και πεπαλαιωμένο σκηνικό, η πιο ρεαλιστική πρόταση ενδογενούς ανάπτυξης αρχίζει από την εισαγωγή κεφαλαιοποίησης στην κοινωνική ασφάλιση. Αυτή ενθαρρύνει αποταμιεύσεις και μέσω της σωστής διαχείρισης των αποθεμάτων εντοπίζει παραγωγικές τοποθετήσεις.
- Με βάση όσα έχουν ήδη γίνει γνωστά για τις αλλαγές που έρχονται στο Ασφαλιστικό, θα λέγατε ότι αυτές κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση;
Είναι αλήθεια ότι η δαιμονοποίηση της κεφαλαιοποίησης – το χαρακτηριστικό των 'Χαιρέκακων Κρατιστών' - έχει υποχωρήσει. Αυτό είναι ιδιαίτερα θετικό: Η απουσία συζήτησης ήταν αυτό που μας έριξε στα βράχια ενώ η αποκόλληση από εμμονές του παρελθόντος είναι αναγκαία συνθήκη οποιασδήποτε προόδου.
Ο κίνδυνος που ελλοχεύει οφείλεται στην αποσπασματική θεώρηση – την εξέταση του ασφαλιστικού a la carte ξεχνώντας, όχι μόνο ότι είναι τμήμα αλλά ότι διαμορφώνει την μεγάλη εικόνα. Αυτό που με ανησυχεί είναι ο εφησυχασμός ότι επιμέρους διευθετήσεις και μερεμέτια– και πολύ περισσότερο επιστροφή σε παλαιά μοντέλα - αρκούν για να ανατραπεί η μεγάλη εικόνα.
Τα αρνητικά επιτόκια είναι κόκκινο λαμπάκι προειδοποίησης ότι ο κόσμος άλλαξε. Δεν είναι λαμπιόνι για την φωταγώγηση της αναπαλαίωσης ερειπίων.
