Του Αλέξανδρου Σκούρα*
Στη χώρα μας έχουμε την τάση να αναπαράγουμε πληροφορίες σχετικά με τις ΗΠΑ χωρίς να έχουμε ιδιαίτερα ανεπτυγμένα τα κριτήρια εγκυρότητας. Για τον λόγο αυτό, αξίζει να απαντήσουμε 10 βασικές ερωτήσεις σχετικά με την προεδρική εκλογική διαδικασία της Αμερικής.
Τι είναι οι προκριματικές εκλογές (primaries);
Είναι οι εσωκομματικές διαδικασίες μέσω των οποίων αναδεικνύονται οι υποψήφιοι πρόεδροι από κάθε κόμμα.
Ποιος είναι ο στόχος των υποψηφίων;
Κάθε κόμμα ανακοινώνει επίσημα τον υποψήφιο πρόεδρο και αντιπρόεδρο στο εθνικό του συνέδριο. Εκεί, κάθε πολιτεία αντιπροσωπεύεται από έναν συγκεκριμένο αριθμό αντιπροσώπων (delegates to the national convention). Κατά συνέπεια, ο στόχος του κάθε υποψηφίου είναι να συγκεντρώσει με το μέρος του την πλειοψηφία των αντιπροσώπων.
Πότε ξεκινούν οι προκριματικές;
Η κάθε πολιτεία έχει το δικό της πρόγραμμα για κάθε εκλογή. Παραδοσιακά η πρώτη είναι η προκριματική εκλογή της Iowa, όπου φέτος γίνεται την πρώτη Φεβρουαρίου και η δεύτερη του New Hampshire που θα πραγματοποιηθεί στις 9 Φεβρουαρίου.
Είναι οι προκριματικές κάθε πολιτείας ίδιες;
Όχι. Άλλες πολιτείες ακολουθούν τη γνωστή προκριματική διαδικασία, όπου δηλαδή οι εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι προσέρχονται στις κάλπες και ψηφίζουν τον υποψήφιο της επιλογής τους (primary). Άλλες πολιτείες διενεργούν συνελεύσεις όπου οι πολίτες προσέρχονται, χωρίζονται σε ομάδες ανάλογα με τον υποψήφιο που υποστηρίζουν, συζητούν, προτείνουν επιχειρήματα και στο τέλος καταμετρούν τις ψήφους που έλαβε ο κάθε υποψήφιος (caucus). Ορισμένες πολιτείες απονέμουν στον νικητή όλες τις θέσεις αντιπροσώπων που δικαιούνται στο εθνικό συνέδριο (winner takes all), ενώ άλλες ακολουθούν την απλή αναλογική. Σε ορισμένες πολιτείες η συμμετοχή στην προκριματική εκλογή ενός κόμματος είναι ανοιχτή (open primary), ενώ σε άλλες οι ψηφοφόροι πρέπει να είναι μέλη του κόμματος. Τέλος, η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτειών δεσμεύουν τους αντιπροσώπους τους στο να σεβαστούν το εκλογικό αποτέλεσμα τουλάχιστον στον πρώτο γύρο της εκλογικής διαδικασίας στο εθνικό συνέδριο του κόμματος. Όμως υπάρχουν και αυτές που δεν δεσμεύουν τους αντιπροσώπους τους και τους αφήνουν ελεύθερους να επιλέξουν (αν και σπανίως υπάρχει τέτοια απόκλιση) τι θα ψηφίσουν στο εθνικό συνέδριο.
Είναι οι προκριματικές κάθε κόμματος ίδιες;
Όχι. Σε άλλες πολιτείες οι δημοκρατικοί κάνουν primary και οι ρεπουμπλικάνοι caucus. Σε κάποιες περιοχές μπορεί ένα κόμμα να μην κάνει καν προκριματική, όπως οι ρεπουμπλικάνοι στη νήσο Γκουάμ. Ακόμα και σε περιοχές όπου τα δύο κόμματα ακολουθούν την ίδια δομή προκριματικών, ενδέχεται οι κανόνες να είναι διαφορετικοί –όπως για παράδειγμα στην Iowa.
Πότε τελειώνουν οι προκριματικές;
Η τελευταία προκριματική εκλογή είναι στις 14 Ιουνίου, 2016 και πραγματοποιείται από το δημοκρατικό κόμμα στην Washington, DC. Όμως, η προκριματική διαδικασία ολοκληρώνεται όταν και τα δύο κύρια κόμματα (Δημοκρατικοί – Ρεπουμπλικάνοι) ολοκληρώσουν τα εθνικά τους συνέδρια έχοντας έναν ξεκάθαρο νικητή. Το συνέδριο των ρεπουμπλικάνων θα λάβει χώρα στο Ohio από τις 18 έως τις 21 Ιουλίου, ενώ των δημοκρατικών θα γίνει στη Philadelphia στις 25 έως 28 Ιουλίου.
Πώς εκλέγεται ο Πρόεδρος;
Αφού είπαμε για τις προκριματικές, ας πάμε στις γενικές εκλογές. Πλέον το κάθε κόμμα έχει επιλέξει υποψήφιο Πρόεδρο και Αντιπρόεδρο και φτάνουμε στην τελική μάχη. Πολλοί πιστεύουν ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ εκλέγεται απευθείας από τον λαό. Μπορεί στην πράξη αυτό να ισχύει, όμως η τυπική διαδικασία είναι διαφορετική. Ο Πρόεδρος εκλέγεται από το κολέγιο των εκλεκτόρων και όχι από τις ψήφους των πολιτών.
Τι είναι το κολέγιο των εκλεκτόρων;
Είναι ένα σώμα που συγκροτείται σε κάθε εκλογική αναμέτρηση με σκοπό την ανάδειξη του νέου Προέδρου. Κάθε πολιτεία έχει, ανάλογα με τον πληθυσμό της, έναν συγκεκριμένο αριθμό εκλεκτόρων οι οποίοι κατά παράδοση είναι υποχρεωμένοι να σεβαστούν την ψήφο των πολιτών της πολιτείας τους και να ψηφίσουν τον εκλεκτό τους. Αποτελείται από 538 εκλέκτορες και ο νικητής των εκλογών είναι ο υποψήφιος που θα συλλέξει τουλάχιστον 270. Αυτό σημαίνει ότι είναι πιθανό να κερδίσει άλλος υποψήφιος την πλειοψηφία ή την πλειονότητα των ψήφων και άλλος το αξίωμα. Πριν όμως βιαστούμε να καταδικάσουμε το σύστημα ως αντιδημοκρατικό, πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής είναι ένα ομοσπονδιακό κράτος, όχι ένα κεντρικό. Κατά συνέπεια, ο πρόεδρος των ΗΠΑ εκλέγεται από τα επιμέρους εκλογικά σώματα των πολιτειών και όχι από το εκλογικό σώμα ολόκληρης της χώρας. Ένα (ατυχές) παράδειγμα υποψηφίου που έχασε σε αριθμό ψήφων αλλά κέρδισε την προεδρεία to 2000 είναι ο George W. Bush.
Τι ισχύει με το πολιτικό χρήμα στις εκλογές των ΗΠΑ;
Το θέμα αυτό είναι αρκετά περίπλοκο, αλλά μπορούμε να αναφέρουμε κάποια βασικά. Κάθε Αμερικανός πολίτης μπορεί να δωρίσει μέχρι 2.700 δολάρια σε έναν υποψήφιο κατά τη διάρκεια της προκριματικής διαδικασίας και άλλα 2.700 δολάρια κατά τη διάρκεια της γενικής εκλογής. Όμως, σε περίπτωση που ο/η υποψήφιος επιλέξει την κρατική χρηματοδότηση στη γενική εκλογή, δεν δικαιούται να λάβει περισσότερα χρήματα από τους πολίτες. Για αυτόν τον λόγο, η συντριπτική πλειοψηφία των υποψηφίων αποφεύγει την κρατική χρηματοδότηση ανεξαρτήτως κόμματος.
Πέρα όμως από τη χρηματοδότηση των εκστρατειών, υπάρχουν και αρκετοί οργανισμοί που χωρίς να συνεργάζονται με τις καμπάνιες των υποψηφίων προάγουν τις υποψηφιότητές τους. Αυτοί οι οργανισμοί λέγονται PAC (Political Action Committees) και Super-PAC. Η διαφορά μεταξύ των δύο έγκειται κυρίως στο ότι τα PAC οφείλουν να καταθέτουν στην αρμόδια αρχή (Federal Election Committee) τα ονόματα των χορηγών τους, ενώ τα Super-PAC όχι. Αν ένα PAC υποστηρίζει ανοιχτά έναν υποψήφιο, τότε το όριο που μπορεί να λάβει από κάθε πολίτη είναι 5.000 δολάρια. Αν δεν υποστηρίζει ανοιχτά κάποιον υποψήφιο, το όριο καταργείται. Επίσης, κάθε πολίτης μπορεί να δώσει μέχρι 33.400 δολάρια στο κόμμα του σε εθνικό επίπεδο και άλλες 10.000 δολάρια σε τοπικό ή πολιτειακό επίπεδο.
Τέλος, μπορεί η ιδιωτική χρηματοδότηση των κομμάτων να μας φαίνεται αρκετά περίεργη στην Ελλάδα, όμως η αλήθεια είναι ότι υπάρχει τρομερή διαφάνεια στο σύστημα. Όποιος θέλει μπορεί να δει ποιοι χρηματοδοτούν τις καμπάνιες του κάθε υποψηφίου ανά πάσα στιγμή μέσω του www.fec.gov και του www.opensecrets.org.
Πότε γίνονται οι προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ;
Οι προεδρικές εκλογές γίνονται βάση νόμου την πρώτη Τρίτη του Νοεμβρίου μετά την πρώτη Δευτέρα του Νεομβρίου. Το 2016 θα πραγματοποιηθούν στις 8 Νοεμβρίου, καθώς ενώ η 1/11 είναι Τρίτη, η πρώτη δευτέρα του μήνα είναι η 7/11.
* Ο κ. Αλέξανδρος Σκούρας ζει και εργάζεται στην Washington,DC. Είναι ειδικός στην οργάνωση προεκλογικών εκστρατειών και το 2012 διετέλεσε εκτελεστικός διευθυντής για την πολιτεία της Washington στην προεδρική καμπάνια ρεπουμπλικανού υποψηφίου.
