Πάπιγκο: Η σκληρή γοητεία της πέτρας

Σε αυτούς τους «μαχαλάδες» αποκλείεται να βρεθείς τυχαία καθώς οι δρόμοι εδώ καταλήγουν, δεν περνούν! Τα βουνά τριγύρω κυριαρχούν και επηρεάζουν με το επιβλητικό παρουσιαστικό τους, τους ρυθμούς της τοπικής ζωής καθορίζοντας ψυχές και παραδόσεις. Κάτω από αυτές τις βραχώδεις στέγες των βουνών, οι άνθρωποι έχτισαν τις δικές τους πέτρινες στέγες και δημιούργησαν ήδη από τον 14ο αιώνα δύο μαχαλάδες με ένα παράξενο όνομα, «Πάπιγκο», το Μικρό και το Μεγάλο.

Το Πάπιγκο ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα χωριά της περιοχής καθώς καταφέρνει να φαντάζει πιο λαμπερό, με μια ολωσδιόλου δική του ομορφιά. Πώς γίνεται αυτός ο τόπος να μη μένει ποτέ ο ίδιος; Να μεταβάλλεται ανά εποχή, ανά μήνα, ανά χρόνο, ανά γενιά ανθρώπων που τον κατοικούν; Να σου παρουσιάζει ένα άλλο πρόσωπο, διαφορετικό, τρυφερό και ταυτόχρονα σκληρό, ανοιχτό σε ερμηνείες, με την ιστορία του σκληρού, αλλά συνάμα τρυφερού τόπου, να μην έχει ανάγκη από εποχές προκειμένου να δείξει τη διαχρονική δύναμη του. Το Πάπιγκο κάποτε, στο τέλος της βυζαντινής εποχής, ήταν η πρωτεύουσα ολόκληρου του δυτικού τμήματος που έφερε και το όνομά του. Η θέση του είναι προνομιακή, καθώς σχεδόν από παντού πλαισιώνεται από πελώριες και απότομες βραχοσειρές που το προστατεύουν σαν κάστρα μυθικών γιγάντων από τους αέρηδες, αλλά και από τους διάφορους επιδρομείς των παλαιότερων χρόνων. Τσιούκα, Λάπατο, Ραδόβολη από τον Βοριά, Αστράκα, Ατζιάιμα, Κούπος από την Ανατολή και το φαράγγι του Βίκου από τα νότια.

Σαν αετοφωλιά φωλιάζουν στις πλαγιές των κακοτράχαλων βουνών τα πετρόχτιστα σπίτια του οικισμού, με το τοπίο να κατακλύζεται από ράχες, πολυπερπατημένα μονοπάτια, απύθμενες χαράδρες, αλλά και νερά που σιγοτραγουδούν την ιστορία και τη ζωή του τόπου. Ενας τόπος, όπου αναδύεται η αρμονική συνύπαρξη μεταξύ της σκληρής γοητείας της πέτρας και της τρυφερής ομορφιάς ενός αγριολούλουδου.

Ορεινός παράδεισος

Ο μοναδικός δρόμος που οδηγεί στο Πάπιγκο και τελειώνει εκεί, στις ρίζες των βουνών του, περνά πρώτα από το χωριό Αρίστη. Κατηφορίζοντας και λίγο πριν συναντήσει τον Βοϊδομάτη, αριστερά απλώνεται ένα πυκνό πλατανόδασος που κρύβει το μοναστήρι της Χρυσοσπηλιώτισσας. Ενας μικρός χωματόδρομος διασχίζει το πυκνό πλατανόδασος, με τα καθάρια νερά του Βοϊδομάτη να δίνουν τη δική τους παράσταση γύρω από τη μονή που είναι σκαρφαλωμένη σε έναν βράχο της αριστερής όχθης του ποταμού. Επιστρέφοντας στον μοναδικό δρόμο της περιοχής, θα περάσετε από τη μικρή γέφυρα που ενώνει το Πάπιγκο με τον υπόλοιπο κόσμο. Το μικρό γεφύρι έχει δεχθεί τροποποιήσεις και κάποιες ενισχύσεις, αλλά δεν επαρκεί για τις σύγχρονες ανάγκες της περιοχής, καθώς τα μεγάλα τουριστικά οχήματα αντιμετωπίζουν πρόβλημα στη διέλευσή του. Δυστυχώς, οι εκάστοτε πολιτικές υποσχέσεις για ένα σύγχρονο, με αντοχές γεφύρι ακόμα δεν έχουν υλοποιηθεί. Ομως εδώ είναι το πιο εύκολο σημείο για να απολαύσει κάποιος τα κατακάθαρα νερά του ξακουσμένου ποταμού με τα πλατάνια να σκεπάζουν με τα κλαδιά τους σχεδόν τα πάντα, δημιουργώντας σχήματα και γραφικές εικόνες με τα βαθυγάλαζα νερά του Βοϊδομάτη.

Συνεχίζοντας, ο δρόμος ανηφορίζει σε μία απότομη ράχη, σχηματίζοντας αλλεπάλληλες φουρκέτες, τα «καγκέλια», όπου μπορείτε να μετρήσετε 14 στροφές και κάθε μία από αυτές αποκαλύπτει και μια διαφορετική όψη των επιβλητικών πύργων της Αστράκας (1.788 μ.). Ομοιά της διαδρομή δεν υπάρχει αλλού στη χώρα μας, τονίζοντας ταυτόχρονα το απόμακρο του χωριού, κάτι όμως που το κάνει ακόμα πιο γοητευτικό. Δεξιά χάσκει το τέλος του φαραγγιού του Βίκου και με τους πύργους της Αστράκας σχεδόν να βρίσκονται δίπλα σου, νιώθεις ότι πλησιάζεις στο τέλος της διαδρομής. «Σκαρφαλώνοντας» στους δυτικούς πρόποδες της Τύμφης κάποια στιγμή εμφανίζονται τα πρώτα σπίτια του Πάπιγκου σε υψόμετρο 900, που έτσι όπως τα πρωτοαντικρίζεις από χαμηλά, μοιάζουν να κουρνιάζουν στις κορυφές των δένδρων. Ουσιαστικά το χωριό αποτελείται από δύο οικισμούς, το Μικρό και το Μεγάλο Πάπιγκο, με διαδρομή δύο χιλιομέτρων να τους ενώνει. Φτάνοντας στο Μεγάλο Πάπιγκο σας «υποδέχεται» ο ναός του Αγίου Βλασίου, προστάτη των ποιμένων. Χτίστηκε το 1852 στη θέση ενός παλαιότερου ναού του 908, στον οποίο, σύμφωνα με εντολή του πασά, οι Παπιγκιώτες αναγκάστηκαν να κάνουν σκαλοπάτια στην είσοδο και να «κατεβάσουν» τον Αγιο Βλάσιο 2 μέτρα προκειμένου να μην υπερβαίνει το όριο της μεγαλοπρέπειας, με το εξαγωνικό όμως καμπαναριό (1887) να υψώνεται 15 μέτρα από τη γη. Κοντά στον Αγιο Βλάση βρίσκεται το Δημοτικό Σχολείο, έργο του Μιχαήλ Αναγνωστόπουλου, ο οποίος το 1888 ίδρυσε τα φημισμένα πέντε Καλλίνεια Σχολεία σε Μεγάλο και Μικρό Πάπιγκο. Σήμερα, ελλείψει μαθητών, στον χώρο του σχολείου φιλοξενείται η πολύτιμη βιβλιοθήκη του Αναγνωστόπουλου, η οποία, όμως, παραμένει κλειστή για το κοινό.

Τα σπίτια είναι συγκεντρωμένα και σύμφωνα με τη ζαγορίτικη αρχιτεκτονική και αναπτύσσονται γύρω από το κεντρικό σημείο του χωριού, το «Μεσοχώρι». Από εκεί ξεκινά ένα δίκτυο πεζόδρομων και καλντερίμια που ορίζονται από πέτρινους μαντρότοιχους, τη «μονοτονία» των οποίων σπάνε οι περίτεχνες εξώπορτες που ενώνουν τις γειτονιές του οικισμού. Τα σπίτια είναι χτισμένα όλα από λευκή πελεκητή ντόπια πέτρα, με τη σκεπή να αποτελείται από σκουρόχρωμες πλάκες, ενώ πίσω από τις εξώπορτες συνήθως διαθέτουν ευρύχωρες πλακοστρωμένες αυλές.

Στα ριζά των πύργων

Οι πύργοι του Πάπιγκου βάζουν «πλάτη» στο χωριό και στέκουν επιβλητικοί πάνω από το Μικρό Πάπιγκο, που βρίσκεται αγκιστρωμένο σε υψόμετρο 980. Οσες φορές και αν σηκώσει κανείς το βλέμμα προς τους πύργους της Αστράκας, αυτό που θα δει δεν θα είναι ποτέ το ίδιο. Είναι άλλη η εικόνα όταν το δειλινό βάφει κόκκινους τους γρανιτένιους βράχους, άλλη όταν η ομίχλη κυκλώνει τους πύργους, τελείως διαφορετική όταν το χιόνι πασπαλίζει τα ζωνάρια.

Περίπου 2 χλμ. ασφάλτου χωρίζουν το Μεγάλο Πάπιγκο από το Μικρό και ένας παρατηρητικός στη διαδρομή θα διακρίνει τα σημάδια της αέναης «μάχης» μεταξύ του αέρα, του νερού και του βράχου, απ' όπου γεννήθηκαν οι μπιστεριές, το καταφύγιο των κυνηγημένων, αλλά και οι οβίρες, οι φυσικές πισίνες που σχηματίζονται από τα νερά του ρέματος Ρογκοβό.

Στην είσοδο του Μικρού Πάπιγκου βρίσκεται η εκκλησία των Ταξιαρχών, με το πολυφωτογραφημένο καμπαναριό της. Ο ναός χτίστηκε το 1808 και μπορεί η αγιογράφησή του να είναι σύγχρονη, αλλά από τον αρχικό ναό παραμένει το αριστουργηματικό ξυλόγλυπτο τέμπλο.

Από τους Ταξιάρχες ξεκινά το μεγάλο καλντερίμι του χωριού, πάνω στο οποίο βρίσκεται το παλιό σχολείο, έργο και αυτό του Μιχαήλ Αναγνωστόπουλου. Η περιήγηση μέσα στα καλντερίμια του Μικρού Πάπιγκου είναι απολαυστική, αλλά η διαδρομή που περνά από τα πέτρινα δημιουργήματα των ανθρώπων στα πέτρινα δημιουργήματα της φύσης είναι συγκλονιστική. Η διαδρομή με τα πόδια προς τη Παναγία τη Παλιουρή αποκαλύπτει ένα μέρος από αυτή την ομορφιά, ενώ η πεζοπορία από το Μικρό Πάπιγκο προς τη Δρακόλιμνη, την Αστράκα και την κορυφή της Τύμφης, την Γκαμήλα, είναι ανεπανάληπτη.

Αξίζει να δείτε 

Δρακόλιμνη Τύμφης

Είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς των πεζοπόρων, πολλοί από τους οποίους μάλιστα κατασκηνώνουν στις όχθες της. Είναι απομεινάρι της παγετωνικής περιόδου στην Ελλάδα και βρίσκεται στα 2.050 μ. ανάμεσα στις κορυφές Λάπατος και Πλόσκος, με την Γκαμήλα (2.497 μ.), την ψηλότερη κορυφή της Τύμφης, να επιβλέπει από «κοντά» τα πάντα. Στην εποχή των μύθων πίστευαν ότι η Δρακόλιμνη της Τύμφης ήταν άπατη, όμως σήμερα ξέρουμε ότι το βάθος της δεν ξεπερνά τα 5 μέτρα. Επίσης από τους δράκοντες της ιστορίας σήμερα επιβιώνουν οι αλπικοί τρίτωνες, ένα προστατευόμενο αμφίβιο είδος, που μοιάζει με σαλαμάνδρα και δεν ξεπερνά σε μέγεθος τα 12 εκατοστά. Οι πινακίδες γράφουν 4 ώρες συνεχούς ανάβασης για τη λίμνη, αλλά συνήθως η διαδρομή διαρκεί σχεδόν 6 ώρες συνεχούς ανηφόρας.

Τον Βοϊδομάτη

Θεωρείται από τα καθαρότερα ποτάμια της Ευρώπης. Οι πηγές του βρίσκονται κοντά στο τέλος του φαραγγιού του Βίκου, στο εκκλησάκι της Παναγιάς. Εκεί, κάτω από τις ρίζες των βράχων, στον Πόρο, ξεπηδούν τα νερά του. «Κρούσταλλο» ακόμα και τον Αύγουστο, άλλοτε φαρδαίνει και άλλες φορές με δυσκολία φαίνονται τα νερά του, καθώς χάνονται ανάμεσα στα βράχια και τα ακόνια. Αρχικά θα περάσει κάτω από το γεφύρι που ενώνει την Αρίστη με το Πάπιγκο, στη συνέχεια από το γεφύρι της Κλειδωνιάς και λίγο πιο κάτω, στην κοιλάδα της Κόνιτσας, ενώνεται με τον Αώο, για να τερματίσουν μαζί στην Αδριατική, αφού διασχίσουν πρώτα ένα τμήμα της Αλβανίας.

Τις κολυμπήθρες

Οι «κολυμπήθρες» είναι φυσικές λιμνούλες που σχηματίζει το ρέμα Ρογκοβό σε μια μικρή βραχώδη ρεματιά. Το καλοκαίρι με ανθρώπινη παρέμβαση αποκτούν μεγαλύτερο όγκο και βάθος και γίνονται «φυσικές πισίνες» για ευχάριστες βουτιές. Ομως τον χειμώνα, όταν η ροή των νερών είναι φυσική, η ομορφιά του τοπίου σε κερδίζει. Βρίσκονται περίπου 100 μέτρα από τον δρόμο και το γεφυράκι που ενώνει το Πάπιγκο με το Μικρό Πάπιγκο.

Πως θα πάτε 
Για να φθάσετε στο χωριό, ο ευκολότερος τρόπος είναι να ακολουθήσετε τον δρόμο Ιωάννινα - Κόνιτσα. Αφού περάσετε από το Καλπάκι, θα διανύσετε ακόμα 5 χλμ. στον κεντρικό δρόμο για να στρίψετε δεξιά προς Μεσοβούνι - Αρίστη. Απομένουν ακόμα 22 χλμ. για να φθάσετε στο Πάπιγκο. Εναλλακτικά, μπορείτε να φτάσετε με αεροπλάνο μέχρι τα Γιάννενα και να συνεχίσετε από εκεί οδικώς.

Κείμενο-φωτογραφία: Κώστας Κατσίγιαννης

* Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο της Παρασκευής 17 Ιανουαρίου