«Είναι ευκαιρία για τα λίγα αγγλόφωνα τμήματα της ηπειρωτικής Ευρώπης να διεκδικήσουν φοιτητές και καθηγητές που μέχρι πρόσφατα πήγαιναν στην Βρετανία» δηλώνει στο liberal.gr ο καθηγητής νομικής στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, Παύλος Ελευθεριάδης και προσθέτει ότι «τα βρετανικά πανεπιστήμια βρίσκονται μπροστά σε μια μεγάλη κρίση».
Για το γεωστρατηγικό «βάρος» μετά το Brexit τονίζει ότι «Μακροπρόθεσμα η εξωτερική πολιτική της Βρετανίας θα πρέπει να επιλέξει αν θα γίνει υπάλληλος της Αμερικής - κάτι για το οποίο η Αμερική δείχνει μικρό ενδιαφέρον - ή της Κίνας ή της Ρωσίας», ενώ σημειώνει πως «μια μελλοντική κυβέρνηση της Βρετανίας, όταν αυτή επιστρέψει στον ευρωπαϊκό φιλελευθερισμό, θα είναι πάλι σύμμαχός μας, αλλά προς το παρόν, μιλώντας αυστηρά από την άποψη των βραχυπρόθεσμων ελληνικών στόχων, είναι καλύτερα που ο Μπόρις Τζόνσον είναι εκτός ΕΕ».
Συνέντευξη στον Βασίλη Γαλούπη
- Ποιες θα είναι οι πιο άμεσες συνέπειες του Brexit για τους Βρετανούς και τους υπόλοιπους Ευρωπαίους; Σε τι επηρεάζεται η ζωή τους;
Η εμπορική συμφωνία στην οποία κατέληξαν οι δύο πλευρές την παραμονή των Χριστουγέννων απέτρεψε τα χειρότερα. Δεν θα υπάρχουν συνεπώς δασμοί στα προϊόντα που διακινούνται μεταξύ Βρετανίας και ΕΕ. Αλλά αυτό δεν αναιρεί τις υπόλοιπες συνέπειες. Θα υπάρξουν ενοχλητικοί έλεγχοι στα αεροδρόμια, τελωνειακοί έλεγχοι στα προϊόντα καθώς και αυξημένη γραφειοκρατία στην διακίνηση υπηρεσιών. Η βρετανική οικονομία θα γνωρίσει σημαντικά χαμηλότερη ανάπτυξη ως αποτέλεσμα.
Το πιο σημαντικό για την ελληνική μεσαία τάξη είναι η αυτόματη αύξηση των διδάκτρων στα πανεπιστήμια. Μέχρι το 2020 τα δίδακτρα για πολίτες της ΕΕ ήταν τα ίδια με αυτά για τους πολίτες της Βρετανίας. Αυτό τώρα αλλάζει. Αυτόματα οι πολίτες της ΕΕ θεωρούνται αλλοδαποί, και τα δίδακτρα στα πανεπιστήμια διπλασιάζονται ή τριπλασιάζονται, ανάλογα με το πανεπιστήμιο. Νομίζω ότι αυτό ίσως αλλάξει τον πανεπιστημιακό χάρτη της Ευρώπης, γιατί σήμερα τα βρετανικά πανεπιστήμια είναι τα καλύτερα, τα πιο εξωστρεφή και τα πιο αξιοκρατικά από τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Αυτό ίσως αλλάξει αφού θα πάψουν να πηγαίνουν στον ίδιο βαθμό οι Γάλλοι, Γερμανοί, Ιταλοί και Έλληνες φοιτητές και ερευνητές.
Είναι ευκαιρία για τα λίγα αγγλόφωνα τμήματα της ηπειρωτικής Ευρώπης να διεκδικήσουν φοιτητές και καθηγητές που μέχρι πρόσφατα πήγαιναν στην Βρετανία. Το λέω με λύπη μου αλλά τα βρετανικά πανεπιστήμια βρίσκονται μπροστά σε μια μεγάλη κρίση, που προκάλεσε η ανεύθυνη διακυβέρνηση της χώρας από τους Συντηρητικούς και η εθνικιστική ρητορική μεγάλου μέρους του τύπου.
- Τι σημαίνει το Brexit για το Σίτυ του Λονδίνου; Η ΕΕ βλέπει το Brexit σαν ευκαιρία να ισχυροποιήσει τον χρηματοπιστωτικό της τομέα. Ήδη, τουλάχιστον 7.500 θέσεις εργασίας έχουν «μεταναστεύσει» από το Λονδίνο σε οικονομικά κέντρα της ΕΕ, σε Φρανκφούρτη, Παρίσι κλπ. Θα μπορούσε μελλοντικά κάποια από αυτές τις πόλεις της ΕΕ να ανταγωνιστεί το Λονδίνο ως οικονομικό κέντρο;
Δεν ξέρω αν θα μπορέσει κάποια πόλη να το κάνει. Το Λονδίνο έχει τεράστια πλεονεκτήματα, που το κάνουν μια πόλη ανεξάντλητης δημιουργικότητας και αισιοδοξίας. Το κυριότερο χαρακτηριστικό του είναι η αξιοκρατία. Ένα νέο παιδί μπορεί να αναλάβει ρόλους ευθύνης στις εταιρείες του Λονδίνου πάρα πολύ γρήγορα, και αντίστοιχους μισθούς. Οι ευκαιρίες για νέες γυναίκες είναι ασύγκριτα καλύτερες στο Λονδίνο - και ελπίζω ακριβώς ίδιες με τους άνδρες - απ’ ό,τι δυστυχώς είναι ακόμα στην Αθήνα. Σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις οι δουλειές ακόμα ανδροκρατούνται και διανέμονται από παρέες.
Η κοσμοπολίτικη φύση του Λονδίνου, που κτίστηκε από κύματα μεταναστών - κυρίως από την παλαιά Κοινοπολιτεία αλλά και την Ευρώπη - τα τελευταία εκατό χρόνια έχει εξαλείψει παραδοσιακά δίκτυα νεποτισμού, εθνικισμού ή ρατσισμού, που αναπτύσσονται σε όλες τις σχετικά κλειστές κοινωνίες. Τα λέει αυτά πολύ ωραία για το Λονδίνο το πρόσφατο βιβλίο του ελληνοκύπριου καθηγητή Πανίκου Παναγή, Migrant City: A New History of London (Yale, 2020). Προσέξτε ότι ο δήμαρχος Λονδίνου Σαντικ Καν είναι ένας αριστερός (του Εργατικού Κόμματος, όχι των Συριζα/ΑνΕλ), δικηγόρος πακιστανικής καταγωγής, μουσουλμανικού θρησκεύματος και γιός οδηγού λεωφορείου. Κάτι συμβολίζει αυτό.
Πρόκειται για μια ώριμη και ανοικτή μεγαλούπολη, όπου ο καθένας είναι ελεύθερος πολίτης, όσο και αν πιέζεται οικονομικά. Ούτε το Παρίσι ούτε και η Φρανκφούρτη δίνουν την ίδια αίσθηση. Και δεν είναι μόνο το επαγγελματικό κομμάτι, αλλά και το ότι έχεις κοινωνική ζωή, μουσική και τέχνες, καλή ιατρική περίθαλψη δωρεάν, καλά σχολεία και χαμηλή εγκληματικότητα. Και άλλες ευρωπαϊκές πόλεις μοιράζονται κάποια από τα χαρακτηριστικά αυτά, αλλά όχι όλα μαζί.
- Περιορίζεται το γεωστρατηγικό «βάρος» της Βρετανίας με το Brexit;
Μειώνεται σημαντικά. Η εκλογή Μπάιντεν δείχνει πόσο απομονωμένη είναι τώρα η εθνικιστική κυβέρνηση του Μπόρις Τζόνσον. Το μόνο στο οποίο υπάρχει κοινή βάση είναι η κλιματική κρίση. Ευτυχώς η Βρετανία δεν μοιράζεται τις ακραίες αντιεπιστημονικές απόψεις του Προέδρου Τραμπ. Μακροπρόθεσμα, όμως, η εξωτερική πολιτική της Βρετανίας θα πρέπει να επιλέξει αν θα γίνει υπάλληλος της Αμερικής - κάτι για το οποίο η Αμερική δείχνει μικρό ενδιαφέρον - ή της Κίνας ή της Ρωσίας, δύο απολυταρχικών καθεστώτων που εξάγουν αυταρχισμό και διαφθορά. Πρόκειται για μια τραγική εξέλιξη για μια ώριμη δημοκρατία.
- Και η Τουρκία υπέγραψε πρόσφατα συμφωνία ελευθέρου εμπορίου με την Βρετανία. Μάλιστα οι όροι της συμφωνίας μοιάζουν πολύ με την αναβάθμιση που εδώ και χρόνια επιθυμεί η Τουρκία στην τελωνειακή συμφωνία που έχει με την ΕΕ. Πέρα από το οικονομικό σκέλος, ποιες άλλες προεκτάσεις θα μπορούσε να έχει η εμπορική συμφωνία Άγκυρας-Λονδίνου;
Δεν νομίζω ότι μπορεί να έχει άλλες προεκτάσεις. Υπάρχουν κάποια κοινά συμφέροντα, αλλά αυτό που η τουρκική κυβέρνηση θα ήθελε πρωτίστως, δηλαδή την διευκόλυνση της κυκλοφορίας των εργαζομένων, είναι κάτι που αποκλείεται να της δώσει η εθνικιστική κυβέρνηση Τζόνσον. Ο φόβος για την μετανάστευση είναι ένα από τα κύρια ιδεολογικά (και συναισθηματικά) όπλα των Συντηρητικών.
- Με δεδομένη την εμπορική συμφωνία με την Τουρκία, θα αλλάξει η πολιτική των Βρετανών για κυρώσεις; Θα είναι τώρα λιγότερο πιθανό η Βρετανία να ακολουθήσει ΗΠΑ και ΕΕ σε κυρώσεις κατά της Τουρκίας;
Η σημερινή κυβέρνηση ακολουθεί βασικά κυνική εξωτερική πολιτική. Συνεχίζει μεν να κρατά σωστή στάση στα ανθρώπινα δικαιώματα, την κλιματική κρίση και την κριτική προς την Ρωσία. Κατήργησε, όμως, το Υπουργείο Εξωτερικής Βοήθειας, διακηρύσσει την υπεροχή της "κυριαρχίας" έναντι της συνεργασίας, ενώ έμεινε αδιάφορη στον πόλεμο Αζέρων και Αρμενίων και αδιάφορη στις απειλητικές ενέργειες του Ερντογάν. Ευτυχώς, όμως, ο ρόλος της Βρετανίας είναι πλέον μικρότερος απ’ ό,τι ήταν στο παρελθόν, εφόσον έχει πάψει να επηρεάζει την πολιτική της ΕΕ.
Τα μακροπρόθεσμα ελληνικά συμφέροντα, όπως είχαν κατανοήσει ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και αργότερα οι Λεωνίδας Κύρκος, Μιχάλης Παπαγιαννάκης και Κώστας Σημίτης, περνούν μέσα από την πολιτική της ΕΕ και τους θεσμούς πολυμερούς συνεργασίας και εμπορίου που έχει αυτή θεσπίσει. Γι’ αυτό τα προβλήματα για μας πηγάζουν από τα αυταρχικά καθεστώτα της Ουγγαρίας και της Πολωνίας, που εμποδίζουν την εμβάθυνση της ευρωπαϊκής συνεργασίας στα θέματα ασύλου, κράτους δικαίου και διαφθοράς. Μια μελλοντική κυβέρνηση της Βρετανίας, όταν αυτή επιστρέψει στον ευρωπαϊκό φιλελευθερισμό, θα είναι πάλι σύμμαχός μας, αλλά προς το παρόν, μιλώντας αυστηρά από την άποψη των βραχυπρόθεσμων ελληνικών στόχων, είναι καλύτερα που ο Μπόρις Τζόνσον είναι εκτός ΕΕ.
* Ο Παύλος Ελευθεριάδης είναι καθηγητής νομικής στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης
