Του Παντελή Λάμπρου*
Στις περιόδους κρίσεων όλοι βλέπουν τις κλειστές πόρτες αλλά λίγοι τα παράθυρα ευκαιρίας. Όλοι βλέπουν ως λύση την επιστροφή στο παρελθόν, αλλά λίγοι μπορούν να οραματιστούν το μέλλον. Σχεδόν όλοι κατανοούν την ανάγκη της ανάπτυξης αλλά λίγοι είναι αυτοί που μπορούν να τη συνδυάσουν με σταθερότητα και ασφάλεια, σήμερα και αύριο.
Μήπως η πλάγια σκέψη(*) μπορεί να βοηθήσει ώστε να επιτύχουμε τα ζητούμενα με διαφορετικό τρόπο ; να συνδυάσουμε τις επιθυμίες με τις ανάγκες με ρεαλισμό;
Σε επίπεδο εθνικής οικονομίας, η ανάγκη αλλαγής του αναπτυξιακού μοντέλου - από την κατανάλωση στην παραγωγή – είναι πλέον ευρέως αποδεκτή. Στο επίπεδο των επιχειρήσεων υπάρχει ανάγκη χρηματοδότησης για την υλοποίηση των αναπτυξιακών τους πλάνων αλλά και για την υποστήριξη της ρευστότητάς τους. Ο δε επενδυτής - το άλλο σκέλος της εξίσωσης - αναζητά αποδόσεις ώστε να αυξήσει την περιουσία του αλλά και να βελτιώσει το εισόδημα του, με υγιή και βιώσιμο τρόπο.
Επιπλέον υπάρχει η συγκυρία και το περιβάλλον. Η δυσκολία υποστήριξης της επιχειρηματικής χρηματοδότησης από τον τραπεζικό τομέα, τουλάχιστον με τους όρους του παρελθόντος, είναι ένα δεδομένο.
Η υποχώρηση της φήμης των ενδιάμεσων χρηματοπιστωτικών οργανισμών, ως αποτέλεσμα της κρίσης και της τοποθέτησής τους επί αυτής, έχει αναδείξει την απαίτηση για αμεσότερη σύνδεση επενδυτών και επιχειρήσεων. Αυτή η αμεσότητα, ασκεί πίεση για απαλοιφή ενδιάμεσων σταδίων της αλυσίδας αξίας (value chain) που δεν προσθέτουν όφελος στους συμμετέχοντες.
Πώς αυτές οι ανάγκες μπορούν να ικανοποιηθούν στη παρούσα συγκυρία ;
Τα εταιρικά ομόλογα αποτελούν ένα νέο εργαλείο για τις επιχειρήσεις που ταυτόχρονα δημιουργούν, μια νέα ευκαιρία για τους επενδυτές.
Διεθνώς, έχουν αναπτυχθεί ισχυρές τάσεις και μάλιστα σε κατευθύνσεις διαφορετικές από ότι στο παρελθόν. Είναι δεδομένη η κατεύθυνση για απομόχλευση του τραπεζικού συστήματος. Η εισαγωγή φρέσκου και «πραγματικού» (μη μοχλευμένου) χρήματος θα βελτιώσει όχι μόνο τη σταθερότητα του συστήματος αλλά και το μηχανισμό κατανομής των πόρων (allocation of capital).
Μια ισορροπημένη κεφαλαιακή δομή (capital structure) στην επιχείρηση μπορεί να δημιουργηθεί με τη χρήση ομολόγων, μετοχών και τραπεζικού δανεισμού. Το τι και σε ποιο βαθμό θα χρησιμοποιηθεί είναι θέμα ανάλυσης, επιλογής και στάθμισης αρκετών παραγόντων. Η ενίσχυση με κεφάλαια αλλά και εταιρικά ομόλογα θα επιτρέψει, σε επόμενο στάδιο, και τον τραπεζικό δανεισμό, ως αποτέλεσμα βελτίωσης της κεφαλαιακής ευρωστίας των επιχειρήσεων.
Περιουσιακά στοιχεία ενεργητικού των επιχειρήσεων μπορούν πλέον να αξιοποιηθούν υποστηρίζοντας την έκδοση ομολόγων μειώνοντας έτσι το spread της έκδοσης. Το επίπεδο απόδοσης – ασφάλειας μπορεί να προκαλέσει το ενδιαφέρον συγκεκριμένων ομάδων επενδυτών που αναζητούν λογικές αποδόσεις λαμβάνοντας ένα αποδεκτό επίπεδο ρίσκου.
Οι επιχειρηματίες αποκτούν κεφάλαια και υλοποιούν τα επενδυτικά τους σχέδια – δεν περιμένουν να επιστρέψει το παρελθόν.
Οι επενδυτές έχουν έσοδα από τις επιτυχημένες επενδυτικές τους επιλογές - δεν περιμένουν αυξήσεις μισθών μέσω διοικητικών αποφάσεων.
Και οι δύο – επενδυτές και επιχειρηματίες - μοιράζονται την επιτυχία ταυτόχρονα με το ρίσκο που οι επιλογές τους περικλείουν. Στέλνουν δε μηνύματα στο εξωτερικό προσελκύοντας και άλλους. Έτσι επεκτείνονται οι, εγχωρίως διαθέσιμοι, πόροι της οικονομίας.
Στην παρούσα συγκυρία δεν αρκούν μόνο οι διορθωτικές κινήσεις. Απαιτούνται διαρθρωτικές αλλαγές. Μια νέα αρχιτεκτονική με πολλαπλούς πυλώνες στήριξης, όχι μόνο σε επίπεδο θεσμικών φορέων (τράπεζες, χρηματιστήριο, θεσμικοί επενδυτές κ.ά.) αλλά και σε επίπεδο συμμετεχόντων (περισσότερα φυσικά και νομικά πρόσωπα), είναι όρος ανάπτυξης και επιβίωσης. Η μονοκαλλιέργεια του τραπεζικού δανεισμού και δεν μπορεί και δεν πρέπει να συνεχιστεί.
Στο νέο περιβάλλον ο πολίτης – που πάντα αυτός δημιουργεί τον πλούτο - αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στη διαχείριση των πλεονασμάτων του. Αυτό δημιουργεί την ανάγκη για καλύτερη ενημέρωση και εκπαίδευση. Απαιτείται καλύτερη κατανόηση των χρηματοοικονομικών δεδομένων (financial literacy). Οι δε επενδυτικές συμβουλές από τους ειδικούς, είναι πλέον μια αναγκαιότητα.
Η αδιαμεσολάβητη σχέση ανάμεσα στον επενδυτή και την επιχείρηση (direct financing) έχει συνέπειες και στο μοντέλο κατανομής του κινδύνου. Ο πιστωτικός κίνδυνος πλέον, αναλαμβάνεται από τον επενδυτή αφού οι αποταμιεύσεις του επενδύονται άμεσα από τον ίδιο, χωρίς τη διαμεσολάβηση των τραπεζών μέσω του σχήματος καταθέσεις – δάνεια.
Η προσέγγιση που προτείνεται δημιουργεί νέα στοιχεία στη φιλοσοφία και τις αντιλήψεις τόσο των επιχειρηματιών όσο και των επενδυτών. Όχι μόνο αναδεικνύει την έννοια της προσωπικής ευθύνης στις επενδυτικές επιλογές αλλά προκαλεί και την ανάληψή της. Αυτός που δεν δέχεται ευθύνες (άνθρωπος, πολίτης, επενδυτής) είναι υπόδουλος στους άλλους. Άλλωστε δεν υπάρχει ελευθερία και αξιοπρέπεια χωρίς ευθύνη. Σωστά … με δύο κεντρικές προϋποθέσεις ασφαλές, δίκαιο και σταθερό περιβάλλον συναλλαγών και εκπαιδευμένοι επιχειρηματίες και επενδυτές … Για αυτές τις προϋποθέσεις πρέπει να εργαστούμε όλοι οι συμμετέχοντες της αγοράς.
Corporate bonds market στο Χρηματιστήριο Αθηνών … για αυτούς που βλέπουν προς τα έξω, μέσα από τα παράθυρα ευκαιρίας …
* Ο κ. Παντελής Λάμπρου είναι Διευθυντής Στρατηγικής Επικοινωνίας & Ανάλυσης Αγορών, Όμιλος Χρηματιστηρίου Αθηνών
Παραπομπή
(*) Πλάγια σκέψη (lateral thinking) είναι η ικανότητα κάποιου να σκέπτεται δημιουργικά και να χρησιμοποιεί την έμπνευση και την φαντασία του για να παράγει νέες ιδέες και να λύνει προβλήματα, βλέποντάς τα από διαφορετικές οπτικές γωνιές.
Στον επιχειρηματικό κόσμο, η πλάγια σκέψη αναφέρεται συχνά ως προσέγγιση out of the box, που προέρχεται από το γνωστό αίνιγμα του πώς θα ενώσεις τις 9 τελείες ενός τετραγώνου με μονοκοντυλιά.
Την πλάγια σκέψη αρχικά χρησιμοποίησαν οι αρχαίοι Έλληνες στην επίλυση δύσκολων προβλημάτων όπως για παράδειγμα ο Δούρειος Ίππος στην Τροία και το κόψιμο του Γόρδιου Δεσμού από τον Μέγα Αλέξανδρο.
Ο Edward De Bono διατύπωσε την πλάγια σκέψη ως εξής: «Η κάθετη σκέψη ασχολείται με το σκάψιμο μιας τρύπας πιο βαθιά, ενώ η πλάγια σκέψη ασχολείται με το σκάψιμο της τρύπας κάπου αλλού !!!»
