Στις 17 Δεκεμβρίου, η Αμερικανική Fed προχώρησε σε αύξηση του βασικού επιτοκίου της. Η κίνηση, αναμενόμενη από την συντριπτική πλειοψηφία των αναλυτών, ήρθε μετά από σχεδόν 10 χρόνια πτώσης και στασιμότητας των Fed funds.
Με την απόφαση αυτή, η Αμερικανική Κεντρική Τράπεζα ουσιαστικά σηματοδοτεί το τέλος της μεγάλης κρίσης των ενυπόθηκων δανείων. Που ξεκίνησε το 2007 και κορυφώθηκε το 2008 με την πτώση της Lehman Brothers, φέρνοντας την παγκόσμια οικονομία στα πρόθυρα μιας, βιβλικών διαστάσεων, καταστροφής. Χάρη στην επεκτατική πολιτική της Fed, το γνωστό Quantitative Easing (QE), η υπερπροσφορά ρευστότητας σε συνδυασμό με τα πολύ χαμηλά επιτόκια «ανάγκασαν» την οικονομία να απορροφήσει πιστώσεις. Με αποτέλεσμα, αργά αλλά σταθερά, να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας και να υπάρξει συνολική ανάκαμψη της οικονομίας της υπερδύναμης.
Αντίστοιχη στρατηγική χαλάρωσης νομισματικής πολιτικής, για την αποφυγή του αποπληθωρισμού και την επαναφορά του πληθωρισμού στα υγιή επίπεδα του 2%, εφαρμόζει και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Από τον Μάρτιο του 2015. Λίγο πριν την κίνηση της αμερικανικής πλευράς μάλιστα, η ΕΚΤ είχε ανακοινώσει μείωση του επιτοκίου καταθέσεων της κατά 10 μονάδες βάσης, στο -0,20%. Όπως επίσης και χρονική επέκταση του προγράμματος αγοράς κρατικών ομολόγων, μέχρι τον Μάρτιο του 2017, χωρίς όμως αύξηση του συνολικού ποσού. Τουλάχιστον όχι ακόμα.
Με τις Κεντρικές Τράπεζες των δύο μεγαλύτερων αγορών αγαθών και υπηρεσιών να μπαίνουν στον καινούργιο χρόνο με διαμετρικά αντίθετες πολιτικές, τα ερωτήματα που δημιουργούνται είναι πολλά.
Για την Fed, τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. Η Janet Yellen καθόρισε την θέση της Ομοσπονδιακής Τράπεζας, στην διάρκεια της συνέντευξης που ακολούθησε την απόφαση. Αν δεν υπάρξουν συγκλονιστικές ανατροπές στα δεδομένα της αμερικανικής οικονομίας, στην διάρκεια του 2016 θα υπάρξουν τέσσερεις ακόμα αυξήσεις, με ετήσιο στόχο το 1,375%. Αυτά, εάν και εφόσον ο πληθωρισμός παραμείνει στα επίπεδα του 2% και η ανεργία πέριξ του 5%.
Από την άλλη πλευρά του ωκεανού όμως η κατάσταση είναι σημαντικά πιο περίπλοκη. Η ΕΚΤ (και η Κεντρική Τράπεζα της Ιαπωνίας, αλλά αυτό είναι άλλο θέμα) θα αντιμετωπίσει πολύ μεγαλύτερα εμπόδια να βοηθήσει στην δημιουργία ανάπτυξης ή, έστω, να αποφύγει τον στασιμοπληθωρισμό.
Από την στιγμή που η Fed ανεβάζει τα επιτόκια, δηλαδή τις ονομαστικές αποδόσεις, τεράστια ποσά ρευστού χρήματος από όλο τον πλανήτη θα κατευθυνθεί προς τον «ασφαλή» πράσινο Μαμωνά. Αυτό σημαίνει ότι οι επενδύσεις στην Γηραιά Ήπειρο, θα γίνουν δυσκολότερα. Επίσης σημαίνει ότι, σταδιακά, θα υποχρεωθούν όλες τις Κεντρικές Τράπεζες των αναπτυσσομένων χωρών να αυξήσουν τα δικά τους επιτόκια, ώστε να προστατέψουν τα συναλλαγματικά τους αποθέματα.
Η αυστηροποίηση της πολιτικής τους όμως, θα επιβραδύνει αναπόφευκτα τις οικονομίες τους.
Αυτά τα δύο γεγονότα θα έχουν οπωσδήποτε αρνητικό αντίκτυπο στην Ευρωπαϊκή οικονομία. Βέβαια η «πτήση» προς το δολάριο θα κάνει το ευρώ, σημαντικά φτηνότερο. Η ισοτιμία 1/1 θα πρέπει να θεωρείται βέβαιη και κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει χαμηλότερες τιμές. Ισοτιμία ακόμη και στο 0,80 εντός του 2016, δεν θα αποτελέσει μεγάλη έκπληξη.
Αρκεί όμως ένα φτηνό νόμισμα για να ξεπεραστούν τα προβλήματα; Σίγουρα όχι. Τα Ευρωπαϊκά προϊόντα, στην συντριπτική τους πλειοψηφία εξάλλου, δεν οφείλουν την ανταγωνιστικότητα τους στις τιμές αλλά την ποιότητα τους. Οπότε γιατί οι μειωμένες τιμές να ενισχύσουν τις εξαγωγές τους;
Τι μέτρα μπορεί να πάρει η Φρανκφούρτη ώστε να ισορροπήσει όλη την αρνητική πίεση; Όχι πολλά. Κατά βάση, ο Mario Draghi θεωρεί πως όσα μπορεί να κάνει η Κεντρική Τράπεζα για να βελτιώσει την οικονομία της Ευρωζώνης δεν είναι πολλά. Πιστεύει πως είναι απαραίτητο να επιταχυνθεί η υλοποίηση μεταρρυθμίσεων σε ολόκληρη την Ευρώπη. Τόσο σε τοπικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο Ένωσης. Για την ολοκλήρωση της ενοποίησης στο δεύτερο και για την ευρεία διαρθρωτική αλλαγή που είναι απαραίτητη στις περισσότερες χώρες, στο πρώτο. Αυτή του την πεποίθηση ο πρόεδρος της ΕΚΤ, την κάνει γνωστή με κάθε ευκαιρία και αυτό είναι κάτι που δεν πρέπει να περνά απαρατήρητο.
Η προσμονή και οι προσδοκίες του όμως, δύσκολα θα αποτελέσουν τροχοπέδη στα σχέδια του για ευρύτερη χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής. Θα πρέπει να αναμένουμε σημαντικότατη επέκταση του ευρωπαϊκού QE και σε ποσά και σε χρόνους. Ίσως και εντός του πρώτου τριμήνου. Επίσης δεν θα πρέπει να αποκλειστεί η εφαρμογή και νέων εργαλείων.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει επανειλημμένα τονίσει πως διαθέτει επιπλέον βέλη στην φαρέτρα της. Και η αύξηση των αμερικανικών επιτοκίων αποτελεί ισχυρότατο επιχείρημα απέναντι στους Κεντρο- και Βορειο-ευρωπαίους που δεν επιθυμούν μια χαλαρή νομισματική πολιτική.
Σε κάθε περίπτωση, είναι πολύ νωρίς για να μπορέσει κανείς να προσδιορίσει με ακρίβεια, όλες τις επιδράσεις αλλά και τις αντιδράσεις στην απόφαση της Federal Open Market Committee. Το μόνο σίγουρο είναι πως το 2016 θα είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και, πιθανότατα, θα αποτελέσει έτος-σταθμό για το παγκόσμιο οικονομικό γίγνεσθαι…
Ο τραπεζικός
