Μας αρέσει να περηφανευόμαστε για το γεγονός ότι η γέννηση της Φιλοσοφίας και της Λογικής είναι εν πολλοίς μια “ελληνική υπόθεση” αλλά δεν φαίνεται να μας απασχολεί ιδιαιτέρως που δεν τις διδασκόμαστε στο σχολείο.
Ακόμα και όσοι αποφασίσουν να ασχοληθούν με την πολιτική, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, αγνοούν ότι οι ιδέες τους από κάποια φιλοσοφική θεωρία πηγάζουν.
Έτσι λοιπόν, δεν πρέπει να μας κάνει εντύπωση ότι από την ελληνική βιβλιοπαραγωγή απουσιάζουν οι εισαγωγές-εγχειρίδια στα βασικά της δυτικής φιλοσοφικής σκέψης τη στιγμή που ανάλογες εκδόσεις, κυρίως στον Αγγλόφωνο κόσμο, γίνονται τεράστιες εμπορικές επιτυχίες.
Το κενό αυτό επιχειρεί να καλύψει, με επιτυχία, το βιβλίο του Αλέξη Παπάζογλου “Καθημερινή Φιλοσοφία-5 Μαθήματα Από την Εποχή Μας” (ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ).
Ο συγγραφέας, διδάκτορας φιλοσοφίας του Κέμπριτζ, ένα από τα πανεπιστήμια που έχει διδάξει φιλοσοφία αλλά και αρθρογράφος στο διεθνή Τύπο για θέματα που η φιλοσοφία συναντιέται με την πολιτική επικαιρότητα, είχε μια ιδέα: επέλεξε τα πέντε θέματα που τα τελευταία χρόνια έχουν καταλάβει την ειδησεογραφική επικαιρότητα και επιχειρεί να απαντήσει σε αυτά με τη βοήθεια των σημαντικότερων θεωριών/ρευμάτων της ηθικής φιλοσοφίας.
Έτσι λοιπόν, τα διλήμματα που πηγάζουν από τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο πλανήτης στο σύνολό του όπως η Κλιματική Αλλαγή, τα Fake News, ο Λαϊκισμός, οι Θεωρίες Συνομωσίας και το Brexit εξετάζονται από τη σκοπιά της φιλοσοφίας αλλά όχι για να δοθούν οι απαντήσεις αλλά για να μυηθεί ο αναγνώστης στις βασικές αρχές φιλοσοφικών ρευμάτων και θεωριών.
Το βιβλίο είναι πολύ καλογραμμένο, με έξυπνη και ελκυστική δομή ώστε να γίνει προσιτό στα μεγάλα κοινά που δεν έχουν καμία εξοικείωση με τη φιλοσοφία αλλά ενδιαφέρονται για ζητήματα της επικαιρότητας. Όμως δεν είναι καθόλου απλοϊκό και φυσικά δεν είναι και ιδεολογικά ουδέτερο αλλά αυτό δεν αφορά τον αρχάριο αναγνώστη που θέλει να μάθει τα βασικά των φιλοσοφικών ρευμάτων της Δύσης.
Το βιβλίο γράφτηκε με τρόπο τέτοιο ώστε να γίνει αντιληπτό ως ωφέλιμο ανάγνωσμα και είναι δομημένο και στημένο έτσι ώστε να πείθει τον αναγνώστη, με το που θα το πιάσει απλώς στα χέρια του ότι μόνο όφελος θα έχει από την ανάγνωσή του κι ας προσφέρει τη γνώση με τρόπο που μάλλον έρχεται κόντρα στις αρχές του φιλοσοφείν.
Οι φιλελεύθεροι και οι ορθολογιστές θα το αγαπήσουν για ένα λόγο ακόμα: μόλις διαβάσουν το βιβλίο, η πεποίθηση ότι ο ωφελιμισμός είναι τελικά η μόνη χρήσιμη για το σύγχρονο κόσμο φιλοσοφική θεωρία, θα αποκτήσει στη σκέψη τους αξιωματικό χαρακτήρα κι ας έδειξε ο ωφελιμισμός τα όριά του στην πανδημία, αν και τα πιο πειστικά επιχειρήματα αναφορικά με το γιατί- για παράδειγμα- πρέπει να προχωρήσουμε την ανάπτυξη του εμβολίου με πειράματα κατευθείαν στους ανθρώπους, χωρίς να έχουν προηγηθεί άλλα σε ζώα, από τον ωφελιμιστή φιλόσοφο Peter Singer τα διαβάσαμε.
Οι θεωρίες της ηθικής φιλοσοφίας έχουν όρια. Είναι λάθος να αναζητούμε μια “γενική θεωρία των πάντων” με τον τρόπο των θετικών επιστημών. Πολλώ μάλλον δε όταν ζούμε στον 21ο αιώνα όπου πλήθος ηθικών διλημμάτων για τη ζωή και την κοινωνία έχουν απαντηθεί και κωδικοποιηθεί ήδη στις νομοθεσίες και τις χάρτες των δικαιωμάτων του ανθρώπου και αυτό που σήμερα χρειαζόμαστε δεν είναι τόσο το να επιστρέφουμε εμμονικά σε ηθικά διλήμματα του 18ου αιώνα για ζητήματα που έχουν λυθεί αλλά να έχουμε ευέλικτα θεωρητικά πλαίσια που θα μας επιτρέπουν να σχεδιάζουμε συμπεριληπτικές πολιτικές που θα επιλύουν προβλήματα, θα παραγουν πλούτο και θα εξασφαλίζουν την ευημερία όσο το δυνατόν περισσότερων ανθρώπων.
Το βιβλίο του Αλέξη Παπάζογλου απευθύνεται τόσο στους αρχάριους όσο και τους πιο μυημένους στη φιλοσοφία. Επιμορφώνει αλλά και προσθέτει στο διάλογο για τα ζητήματα με τα οποία καταπιάνεται. Να το διαβάσετε.
*Αλέξης Παπάζογλου, Καθημερινή Φιλοσοφία-5 Μαθήματα από την εποχή μας (Εκδόσεις Παπαδόπουλος).
