Δεν μπορεί να υπάρξει «δικό μας» πρόγραμμα μετά τον Αύγουστο. Απλούστατα επειδή οι δημοσιονομικοί στόχοι είναι δεδομένοι, και οι βαθμοί ελευθερίας της κυβέρνησης μετά τον Αύγουστο θα είναι ελάχιστοι, όπως λέει στο liberal o Κώστας Μελάς, καθηγητής χρηματοοικονομικής και τραπεζικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Εξηγεί γιατί καθαρή έξοδος δεν νοείται δίχως καθαρές τράπεζες, όπως επίσης γιατί δεν ανταποκρίνεται στην αλήθεια το σενάριο να χρησιμοποιήσει η κυβέρνηση μέρος από το «μαξιλάρι» που συγκεντρώνει για την έξοδο στις αγορές, για τις όποιες ανάγκες των τραπεζών.
Εντελώς αβάσιμα χαρακτηρίζει και τα σενάρια που διακινούνται ότι μέρος από το κεφαλαιακό μαξιλάρι θα μπορούσε να μεταφερθεί από την Τράπεζα της Ελλάδας στις τράπεζες, για να ενισχυθεί η ρευστότητά τους, ώστε να μειωθούν οι δανειακές τους ανάγκες, κατ' επέκταση και η ανάγκη τους για waiver.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Πως διαβάσατε εσείς τα stress test της ΕΚΤ για τις τράπεζες, ποια συμπεράσματα μπορούμε να εξάγουμε;
Το πρώτο βασικό σενάριο είναι λίγο αισιόδοξο, εν πάσει περιπτώσει η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας στην τριετία περιμένουμε κατά μέσο όρο να κινηθεί γύρω στο 2%. Το δυσμενές σενάριο δεν νομίζω ότι μπορούμε να το δεχτούμε με τα σημερινά δεδομένα. Κανείς δεν μπορεί βεβαίως να ξέρει τι θα συμβεί.
Αν επιβεβαιωθεί το βασικό σενάριο τότε το ζήτημα είναι κατά πόσο οι τράπεζες θα έχουν τη δυνατότητα να ωφεληθούν από αυτή τη μεγέθυνση, διαμέσου της αύξησης της αποταμίευσης και των καταθέσεων οι οποίες αποτελούν την πρώτη ύλη για τις χρηματοδοτήσεις. Παράλληλα μια τέτοια αύξηση του ΑΕΠ σημαίνει ότι η ελληνική οικονομία δεν αποκλίνει περαιτέρω από το μέσο όρο της Ε.Ε και αμέσως δημιουργεί ένα κλίμα εμπιστοσύνης στην οικονομία. Πιέσεις στις τράπεζες
- Ας πάμε λοιπόν στον κύριο λόγο που μπορεί να αυξηθούν πιέσεις στις κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζών…
Χρειάζεται να περιμένουμε τα stress tests για να δούμε αν πραγματικά αν θα χρειαστούν μια ανακεφαλαιοποίηση. Κατά πάσα πιθανότητα, σύμφωνα με τις πληροφορίες, δεν φαίνεται να προκύπτουν σημαντικές ανάγκες αυτή τη στιγμή για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα.
Αυτό όμως συναρτάται ευθέως με το κατά πόσο οι τράπεζες θα εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους για μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Εξαρτάται επίσης από το αν θα έχουμε ένα καλύτερο κλίμα- αν δηλαδή θα επιβεβαιωθεί το αισιόδοξο σενάριο- και τρίτον εάν αυτή η εμπιστοσύνη διευκολύνει την επιστροφή καταθέσεων, που έχουν φύγει από το τραπεζικό σύστημα.
- Άρα το συμπέρασμα είναι ότι τα ερωτηματικά παραμένουν…
Οπωσδήποτε, αλλά εκτιμώ πως δεν θα χρειαστεί ανακεφαλαιοποίηση. Σκεφτείτε ότι εκτός από τις πραγματοποιούμενες προβλέψεις, που καλύπτουν πάνω από το 50,0% τις προβλεπόμενες ή τις ήδη πραγματοποιηθείσες απώλειες, υπάρχουν και οι εμπράγματες εξασφαλίσεις των συγκεκριμένων δανείων.
Οι εκτιμήσεις για τις μελλοντικές τιμές των εμπράγματων εξασφαλίσεων, δείχνουν το κατά πόσον θα χρειαστούν περαιτέρω κεφάλαια για την κάλυψη των δανείων που αντιπροσωπεύουν, σε περίπτωση μείωσης των τιμών.
Έτσι λοιπόν στα επερχόμενα stress test, στις προβολές που έχουν συμπεριληφθεί στο δυσμενές σενάριο, εκτιμάται ότι οι τιμές των ακινήτων, θα παρουσιάσουν σωρευτική μείωση στην τριετία 2018-2020 17,6% για τις κατοικίες και 17,4% στα εμπορικά οικήματα.
Αυτό σημαίνει, με απλά λόγια ότι οι τράπεζες θα χρειαστούν περαιτέρω κάλυψη με βάση το δυσμενές σενάριο.
Όμως σήμερα οι δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας (περίπου στο 16,0%) είναι υψηλοί, γεγονός που επιτρέπει σχετική αισιοδοξία για το αποτέλεσμα των τεστ αντοχής. Θα πρέπει επίσης να πούμε ότι το κατώτατο όριο στον δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας που έπρεπε να πληρούν τα πιστωτικά ιδρύματα, της χώρας, όπως ορίσθηκε από την ΕΚΤ στα τεστ του 2015 ήταν το 8%. Επομένως υπάρχει περιθώριο να «καταναλωθεί» κεφάλαιο από το υπάρχον.
- Έχει δικαίωμα η κυβέρνηση να χρησιμοποιήσει μέρος από το «μαξιλάρι» που συγκεντρώνει για την έξοδο στις αγορές, για να καλύψει, αν κριθεί απαραίτητο, τις όποιες ανάγκες των τραπεζών ;
Είναι ένα σενάριο που κατά την άποψη μου δεν ανταποκρίνεται στην αλήθεια. Κατ' αρχάς αν προκύψουν νέες κεφαλαιακές ανάγκες υπάρχει το ευρωπαϊκό πλαίσιο το οποίο και ορίζει ποιος δρόμος πρέπει να ακολουθηθεί και στην ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών.
Επομένως, το πρώτο είναι ότι θα πρέπει να συμμετάσχουν ιδιώτες, δηλαδή αν δεν έχουμε αυξήσεις εταιρικών κεφαλαίων μετά πάμε στα γνωστά bail in και αν τελικά αυτά δεν φτάσουν στο προσδιορισμένο επίπεδο, τότε μόνο μπορεί να παρέμβει το Δημόσιο. Δηλαδή το Δημόσιο παρεμβαίνει στο τέλος. Δεν μπορεί αυτή τη στιγμή το Δημόσιο – σύμφωνα με το ευρωπαϊκό πλαίσιο – να παρέμβει για να σώσει τις τράπεζες !
- Τι θα γίνει με το waiver, δηλαδή την κατ'' εξαίρεση αποδοχή των ελληνικών ομολόγων ως εγγύηση (εξαιτίας της χαμηλής πιστοληπτικής τους ικανότητας) από την ΕΚΤ για το δανεισμό των τραπεζών; Θα το χάσουν οι ελληνικές τράπεζες;
Ένα ακόμη σημείο με εξαιρετικό ενδιαφέρον για τις ελληνικές τράπεζες είναι ότι με την λήξη του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής, και χωρίς νέα προληπτική πιστοληπτική γραμμή, θα εκλείψει η δυνατότητα ευθείας χρηματοδότησης από την ΕΚΤ.
Επομένως θα υπάρξει επιστροφή στην χρήση του ακριβού ELA, λόγω του ότι η επενδυτική βαθμίδα της χώρας είναι πολύ κάτω από την βαθμίδα επιλογής της ΕΚΤ.
Και στο σημείο αυτό θα πρέπει να δούμε την πραγματικότητα. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, για τις τέσσερις τράπεζες, το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης από την ΕΚΤ, που δεν ανήκει στην κατηγορία του ELA, αποτελείται από εξασφαλίσεις οι οποίες δεν θα χάσουν την επιλεξιμότητα τους σε περίπτωση άρσης του waiver από την ΕΚΤ μετά τον Αύγουστο του 2018. Μιλώ για παράδειγμα για
τα ομόλογα του EFSF.
Εννοείτε ότι ακόμη και αν χαθεί το waiver η χρηματοδότηση των τραπεζών θα επηρεαστεί σε μικρό βαθμό ;
Ακριβώς. Εννοώ ότι η χρηματοδότηση από την ΕΚΤ, που αποτελείται από ελληνικά κρατικά ομόλογα και έντοκα γραμμάτια και τα οποία θα επηρεαστούν, είναι κάτω από 4 δισ. ευρώ.
Σκεφτείτε ότι στο τρίτο τρίμηνο του 2017, η εξάρτηση των ελληνικών τραπεζών από τον μηχανισμό ELA μειώθηκε περισσότερο από 9 δισ. ευρώ. Επίσης αναμένεται φέτος να μειωθεί περαιτέρω. Επομένως ακόμη και αν οι τράπεζες χρειαστεί να μεταφέρουν ολόκληρο το ποσό των 4 δισ. ευρώ από το ευρωσύστημα στον ELA, το αποτέλεσμα δεν θα είναι αρνητικό.
Ωστόσο, και αυτό μπορεί τελικά να μη συμβεί, καθώς οι τράπεζες μπορεί να χρησιμοποιήσουν τα ελληνικά κρατικά ομόλογα και τα έντοκα γραμμάτια ως εγγύηση στις διατραπεζικές συμφωνίες επαναγοράς, τις οποίες ήδη πραγματοποιούν σε διαφορετικούς βαθμούς.
- Σχολιάστε μας και το σενάριο που διακινείται ότι μέρος από το κεφαλαιακό "μαξιλάρι" των συνολικά 18-19 δισ. ευρώ που φιλοδοξεί να μαζέψει η κυβέρνηση, θα μεταφερθεί από τον ειδικό λογαριασμό της Τράπεζας της Ελλάδας σε λογαριασμούς των τεσσάρων συστημικών τραπεζών.
Το σκεπτικό όσων διακινούν τέτοια σενάρια, είναι ότι εφόσον ενισχυθεί κατ' αυτό τον τρόπο η ρευστότητα των ελληνικών τραπεζών, θα έχουν μικρότερες ανάγκες να δανείζονται από το ευρωπαϊκό σύστημα. Άρα δεν θα τους νοιάζει στον ίδιο βαθμό με σήμερα να έχουν waiver.
Νομίζω ότι είναι προτάσεις που διακινούνται χωρίς βάση, δίχως επίσης να έχει εκφρασθεί επισήμαως από κάποιον. Έστω λοιπόν ότι
το ελληνικό Δημόσιο βάζει μέρος από τα 18 – 19 δισ ευρώ, αυτό θα σημάνει ότι αυξάνεται η ρευστότητα των τραπεζών ;
Το λέω με την έννοια ότι οι ξένοι και οι αναλυτές γνωρίζουν ότι αυτά τα χρήματα προέρχονται από έναν συγκεκριμένο φορέα ο οποίος είναι η κεντρική κυβέρνηση. Αυτό που ενδιαφέρει κυρίως τις αγορές, και που καθορίζει την υγεία και σταθερότητα των τραπεζών είναι η ρευστότητα να προέρχεται από πόρους που μπορούν να αναπαραχθούν, και κυρίως από τον ιδιωτικό τομέα.
Είναι δύσκολο να ξεγελάσει κάποιος την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ή τον EFSM και να πει «δείτε υπάρχει ρευστότητα επειδή το Δημόσιο κατέθεσε αυτά τα χρήματα»…
- Εκτός κι αν όσοι διακινούν τέτοια σενάρια, το κάνουν για εσωτερική κατανάλωση, προκειμένου να περάσουν το μήνυμα ότι είναι εφικτή η «αυτοδύναμη» έξοδος χωρίς κάποιο πλαίσιο …
Νομίζω ότι η ερώτησή σας εμπεριέχει μεγάλη δόση αληθοφάνειας. Όμως δεν μπορώ εγώ να το επιβεβαιώσω .
- Σε κάθε περίπτωση συμφωνείτε ότι η «αυτοδύναμη» έξοδος που ονειρεύεται η κυβέρνηση προϋποθέτει και «καθαρές» τράπεζες ;
Η πεποίθησή που και άλλωστε δεν το λέω για πρώτη φορά είναι ότι θα υπάρξει πρόβλημα δίχως «καθαρό» τραπεζικό σύστημα το οποίο να είναι σύμφωνο με τα κριτήρια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του Εποπτικού Συμβουλίου του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (SSM) της ΕΚΤ
- Τι είδους πρόβλημα εννοείτε;
Κοιτάξτε η ΕΚΤ έχει μεγάλο ενδιαφέρον για την κατάσταση του τραπεζικού συστήματος. Επομένως θεωρεί ότι για την καλύτερη λειτουργία του τραπεζικού συστήματος θα έπρεπε η Ελλάδα να είναι σε ένα πρόγραμμα το οποίο θα της εξασφαλίσει και το waiver και απρόσκοπτη φτηνή χρηματοδότηση. Με τη θέση αυτή δεν συμφωνεί όλοι οι θεσμοί, αφού όπως αντιλαμβάνεσθε καλά, πολύ δύσκολα θα μπορούσαν να φέρουν στα κοινοβούλια των χωρών της ευρωζώνης ένα νέο προς ψήφιση πρόγραμμα για την Ελλάδα…
- Ο κ. Τσακαλώτος με τις χθεσινές του δηλώσεις του, επανέλαβε όσα προ ημερών και στο Reuters, κάνοντας λόγο για «αρκετά καθαρή έξοδο», ότι θα προχωρήσουμε στη μεταμνημονιακή περίοδο με το δικό μας σχέδιο, κ.ο.κ. Είναι εφικτά όλα αυτά;
Είπαμε ότι προϋπόθεση είναι πως τα stress test των ελληνικών τραπεζών δεν θα δείξουν κάποια ανωμαλία. Σκεφτείτε ότι οι
Ευρωπαίοι και ιδίως οι Γερμανοί δεν είναι διατεθειμένοι να προσφέρουν κανένα πρόγραμμα στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή για τους δικούς τους λόγους.
Επομένως πρέπει να περιμένουμε να δούμε πως θα πάει η 4η αξιολόγηση, και τα stress tests. Σίγουρα ο Draghi θα προτιμούσε να υπάρχει ένα πρόγραμμα το οποίο θα εξασφάλιζε τη χρηματοδότηση των ελληνικών τραπεζών κατευθείαν από την ΕΚΤ, προκειμένου να μην καταφύγουν στον ELA, κ.ό.κ.
Το ερώτημα είναι ποιος θα πάρει την απόφαση; Θα είναι ο Draghi; Αυτό είναι το ερώτημα που θέτω. Μένει να δούμε πως θα επιλυθεί το θέμα ανάμεσα στους θεσμούς.
Εγώ νομίζω ότι θα λυθεί όπως θέλουν οι Γερμανοί και οι Ευρωπαίοι. Αυτοί έχουν το πάνω χέρι, γι' αυτό και πιστεύω ότι θα δούμε το γνωστό σενάριο του υβριδικού μοντέλου ενισχυμένης εποπτείας το οποίο θα συνδέει την υλοποίηση συγκεκριμένων μεταρρυθμίσεων με μέτρα διευθέτησης του χρέους.
- Εσείς τι θεωρείτε πιο εφικτό σενάριο;
Κοιτάξτε η Πορτογαλία και η Κύπρος, αρνήθηκαν ως γνωστό μια προληπτική πιστοληπτική γραμμή. Η «έξοδος» μιας χώρας από μνημόνιο, είναι μια πολιτική απόφαση αλλά θεμελιωμένη στην οικονομική πραγματικότητα και στους περιορισμούς της.
Επομένως θα ήθελα μια ελληνική κυβέρνηση που να συμπεριφερθεί με αυτό τον γνώμονα. Το πρόβλημα είναι απλό: Σύμφωνοι, δεν παίρνουμε προληπτική γραμμή στήριξης και αποφασίζουμε να βγούμε μόνοι μας στις αγορές. Γνωρίζουμε με ακρίβεια ποιους βαθμούς ελευθερίας θα αποκτήσουμε και πως θα τους χρησιμοποιήσουμε;
- Πάντως ο υπουργός Οικονομικών Ευ. Τσακαλώτος επέμεινε χθες σε ένα δικό μας μεταμνημονιακό σχέδιο με έμφαση στις μεταρρυθμίσεις στις κοινωνικές πολιτικές και στην ανάπτυξη…
Αυτά δεν λένε τίποτα απολύτως. Σημασία έχει να δούμε ποιος είναι ο ακριβής σχεδιασμός της κυβέρνησης, με βάση τους μικρούς βαθμούς ελευθερίας που θα έχει, εφόσον έχει.
Τα πράγματα είναι απλά. Το νέο πρόγραμμα ή όπως αλλιώς θα το ονομάσει η κυβέρνηση, θα συνδέει τις μεταρρυθμίσεις με τα μεσοπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους. Και αυτό προκειμένου να υπάρχει εφησυχασμός στις αγορές ότι η Ελλάδα θα συνεχίζει να βαδίζει στον δρόμο της δημοσιονομικής εξυγίανσης επιτυγχάνοντας υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα και όχι ελλείμματα όπως την περίοδο πριν από τα Μνημόνια. Μόνο έτσι θα εξασφαλίσει χαμηλότερα επιτόκια δανεισμού που θα καταστήσουν «βιώσιμη» την έξοδο στις αγορές.
Πως λοιπόν η ελληνική κυβέρνηση πιστεύει ότι θα έχει τη δυνατότητα να αποκτήσει βαθμούς ελευθερίας, δηλαδή να πετύχει τους στόχους με άλλα μέσα; Γιατί οι δημοσιονομικοί στόχοι είναι δεδομένοι.
Εάν υπάρξει κάποιος βαθμός ελευθερίας, αυτός θα προκύψει από τη διαπραγμάτευση. Απ' ό,τι όμως αντιλαμβάνομαι, οι Ευρωπαίοι δεν πρόκειται να κάνουν και πολλά πράγματα, δηλαδή θα συνεχίσουν το ίδιο μοτίβο όσον αφορά το χρέος. Αν δεν αλλάξει κάτι δραματικά στη στάση τους, οι βαθμοί ελευθερίας για την ελληνική κυβέρνηση θα είναι ελάχιστοι.
Φωτογραφία: ΑPImages
