«Σχεδιάσαμε το 'Σχέδιο Δράσης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα' με βάση τις ανάγκες και τις απαιτήσεις του λαού», δήλωσε στις 2 Μαρτίου ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν παρουσιάζοντας μια σειρά από μέτρα για τον εκσυγχρονισμό του δικαστικού συστήματος. Από τον περασμένο Νοέμβριο διαφήμιζε ο Τούρκος ηγέτης τις «μεταρρυθμίσεις» για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τελικά ώδινεν όρος και έτεκεν μυν.
Μέσα σε λίγες ημέρες από τις μεγαλόστομες εξαγγελίες του Ερντογάν, αποδείχθηκε με πάταγο ότι οι συγκεκριμένες «μεταρρυθμίσεις» δεν είναι τίποτε άλλο παρά στάχτη στα μάτια κάποιων αφελών συμπατριωτών του και κάποιων εθελότυφλων Δυτικών ηγετών. Εκτός του ότι τα εξαγγελθέντα μέτρα θα νομοθετηθούν μέσα «στα επόμενα δυο χρόνια» και όχι άμεσα, αφορούν τα περισσότερα στην επιτάχυνση αστικών και εμπορικών δικαστικών υποθέσεων και σε ορισμένες διευκολύνσεις προς τους δικηγόρους για να μπορούν απλά να κάνουν τη δουλειά τους. Καμία αναφορά δεν υπάρχει για τον περιορισμό των πολυετών προφυλακίσεων χωρίς δίκη και βέβαια, από όποιες ωφέλειες προκύψουν σε κάποιους φυλακισμένους, εξαιρούνται όσοι είναι προφυλακισμένοι ή καταδικασμένοι για πολιτικά εγκλήματα και τρομοκρατία (σε ή χωρίς εισαγωγικά).
Οργανωμένο σχέδιο εξόντωσης του φιλοκουρδικού κόμματος
Δυο μόλις εβδομάδες μετά τις κενές εξαγγελίες του Τούρκου ηγέτη, ο εισαγγελέας του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου Μπεκίρ Σαχίν κατέθεσε στο Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας αίτηση απαγόρευσης του φιλοκουρδικού κόμματος HDP, με την κατηγορία της δράσης «ενάντια στην αδιαίρετη οντότητα του κράτους με την πατρίδα και το έθνος». Ο Σαχίν, διορισμένος σε αυτήν τη θέση προσωπικά από τον Ερντογάν το 2020, επιδιώκει δηλαδή να τεθεί εκτός νόμου ένα κόμμα, το οποίο στις βουλευτικές εκλογές του 2018 έλαβε το 11,7% των ψήφων των Τούρκων πολιτών. Πρόκειτο για το τελικό επεισόδιο του πογκρόμ που έχει εξαπολύσει τα τελευταία τρια τουλάχιστον χρόνια το καθεστώς της Άγκυρας κατά της πολιτικής εκπροσώπησης των Κούρδων στην Τουρκία. Έχουν προηγηθεί δεκάδες αυθαίρετες καθαιρέσεις και φυλακίσεις Κούρδων δημάρχων με την κατηγορία της υπόθαλψης της τρομοκρατίας, όπως και της φυλάκισης του πρώην ηγέτη του HDP Σελαχατίν Ντεμιρτάς.
Καταδίωξη των οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Παράλληλα με το σχέδιο πολιτικής εξόντωσης των Κούρδων, βρίσκεται εδώ και χρόνια ένα σχέδιο ανηλεούς καταδίωξης των οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τα οποία δραστηριοποιούνταν τα προηγούμενα χρόνια. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι η προφυλάκιση εδώ και 3½ χρόνια του φιλάνθρωπου ακτιβιστή Οσμάν Καβάλα, με την κατηγορία της συμμετοχής στην «τρομοκρατική» οργάνωση του Φετουλάχ Γκιουλέν, χωρίς να υπάρχουν ουσιαστικά στοιχεία και αποδείξεις αλλά και χωρίς να ορίζεται δικάσιμος. Ο Τούρκος δημοκράτης ακτιβιστής έχει διακριθεί για την φιλελληνική του δράση και έχει τιμηθεί με τον τίτλο του επίτιμου δημότη Καβάλας. Τον περασμένο Δεκέμβριο η τουρκική Κυβέρνηση κατασκευάστηκε και ένα φωτογραφικό νομικό πλαίσιο, βάσει του οποίου οι αρχές μπορούν να απαγορεύουν με συνοπτικές διαδικασίες τη λειτουργία μη κυβερνητικών οργανώσεων, έχοντας ως πρόφαση την καταπολέμηση της χρηματοδότησης τρομοκρατικών οργανώσεων.
Συνεχείς παραβιάσεις αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
Παρότι η Τουρκία είναι μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης, παραβιάζει κατ' εξακολούθηση σωρεία αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το οποίο έχει αποφανθεί τελεσίδικα ότι οι φυλακίσεις του Σελαχατίν Ντεμιρτάς και του Οσμάν Καβάλα είναι παράνομες, και καλεί την Τουρκία να τους αφήσει άμεσα ελεύθερους. Η απάντηση της τουρκικής Κυβέρνησης είναι πως το ΕΔΑΔ δεν έχει δικαιοδοσία στην Τουρκία και πως οι συγκεκριμένες δικαστικές υποθέσεις αποτελούν εσωτερική υπόθεση της χώρας. Για τις δυο αυτές υποθέσεις έχει εκδώσει ανακοινώσεις και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, όπως και το αμερικανικό Κογκρέσο, ζητώντας την άμεση απελευθέρωσή των δυο κρατουμένων.
Αδίστακτες διώξεις κατά της ελευθεροτυπίας
Υπό σκληρό διωγμό δε βρίσκονται στην Τουρκία τα μέσα ενημέρωσης και οι δημοσιογράφοι, οι οποίοι δεν απηχούν τις κυβερνητικές θέσεις και τολμούν να ασκήσουν κριτική στον Ερντογάν. Με το πρόσχημα της «προσβολής του Προέδρου της Δημοκρατίας», κάθε δημοσιογράφος μπορεί να βρεθεί ανά πάσα ώρα στη φυλακή και να καταδικαστεί 2, 3 ή και περισσότερα χρόνια φυλάκιση, ενώ τα αντιπολιτευτικά ΜΜΕ υφίστανται εξοντωτικούς ελέγχους από όλες τις υπηρεσίες του κράτους και έχουν οδηγηθεί σχεδόν όλα στο κλείσιμο ή στην πλήρη δημοσιογραφική υποταγή στην κρατική προπαγάνδα. Είναι χαρακτηριστικό ότι όσα τουρκικά ΜΜΕ ασκούν κριτική στην Κυβέρνηση έχουν πλέον την έδρα τους στο εξωτερικό, με αυτοεξόριστους ή καταζητούμενους δημοσιογράφους.
Διγλωσσία από την Ευρωπαϊκή Ένωση
Και ενώ όλες αυτές οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η κατάλυση του κράτους δικαίου και των δημοκρατικών κανόνων στην Τουρκία καταγράφονται με σαφήνεια στις σχετικές εκθέσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, εν τούτοις μέχρι και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Πέμπτης η Ευρωπαϊκή Ένωση κώφευε προκλητικά, θέτοντας ως προτεραιότητα την περίφημη «θετική ατζέντα» και την έκκληση για αποφυγή «προκλήσεων» στην Ανατολική Μεσόγειο από την Τουρκία. Η προκλητική όμως απόφαση του Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν την περασμένη Παρασκευή να αποσύρει την Τουρκία από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών έφερε πλέον σε δύσκολη θέση την ΕΕ, καθώς ήταν δύσκολο πλέον να κάνει η Ένωση τα στραβά μάτια.
Παρ' όλα αυτά, στο προσχέδιο συμπερασμάτων του Συμβουλίου που κυκλοφόρησε στις ευρωπαϊκές Κυβερνήσεις την Τρίτη δεν υπήρχε καμία απολύτως μνεία για το ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου στην Τουρκία, και μόνο ύστερα από πιέσεις της κυπριακής Κυβέρνησης αρχικά, και στη συνέχεια και της Ελλάδας και κάποιων άλλων χωρών συμπεριληφθήκε στα τελικά συμπεράσματα αναφορά για τη «βασική ανησυχία» της ΕΕ στο ζήτημα. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες ανέφεραν πως «η στοχοποίηση πολιτικών κομμάτων, μέσων ενημέρωσης και άλλων πρόσφατων αποφάσεων αποτελούν σημαντική οπισθοδρόμηση για τα ανθρώπινα δικαιώματα και έρχονται σε αντίθεση με τις υποχρεώσεις της Τουρκίας ως προς τον σεβασμό της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των δικαιωμάτων των γυναικών».
Είναι προφανές ότι για πολλές ευρωπαϊκές χώρες προέχουν οι εμπορικές σχέσεις με το οποιοδήποτε καθεστώς στην Άγκυρα, παρά η προάσπιση των βασικών αξιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η πώληση γερμανικών υποβρυχίων, η διάσωση ισπανικών Τραπεζών και η διαφύλαξη των ιταλικών και ολλανδικών επενδύσεων αποτελούν ύψιστη προτεραιότητα για το Βερολίνο, τη Μαδρίτη, τη Ρώμη και τη Χάγη, και το ζήτημα της προστασίας των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Τούρκων πολιτών και του κράτους δικαίου έρχεται σε δεύτερη μοίρα.
Είναι πλέον ώρα για τις δημοκρατικές Κυβερνήσεις της Ευρώπης, με προεξάρχουσες την Ελλάδα και την Κύπρο, να υψώσουν το ανάστημά τους απέναντι στην αυταρχικότητα και τις αντιδημοκρατικές πρακτικές του καθεστώτος του Ερντογάν και σταθούν δίπλα στους δημοκρατικούς πολίτες της Τουρκίας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα κατακτήσει τον σεβασμό των τρίτων χωρών, αλλά και των ίδιων της των πολιτών, μόνο όταν θα απαιτεί με αναλογικότητα και ισορροπία από τις χώρες που επωφελούνται από εκείνη με εμπορικές και πολιτικές σχέσεις, να σέβονται τις βασικές ανθρώπινες αξίες και τη δημοκρατία.
* O Γιάννης Κουτσομύτης είναι πολιτικός αναλυτής, Διευθυντής του Kappa News.
