Του Θοδωρή Καλαμπόκη*
Σύμφωνα με το άρθρο 16 του Ελληνικού συντάγματος, στην Ελλάδα, η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση. Τα ιδρύματα αυτά τελούν υπό την εποπτεία του Κράτους, έχουν δικαίωμα να ενισχύονται οικονομικά από αυτό και λειτουργούν σύμφωνα με τους νόμους που αφορούν τους οργανισμούς τους.
Το άρθρο 16 του Συντάγματος λοιπόν, απαγορεύει τη λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα. Με αυτό το κείμενο θέσης λοιπόν, προτείνουμε την άρση της παραπάνω απαγόρευσης, με τροποποίηση του άρθρου και θα εστιάσουμε παράλληλα στα οικονομικά οφέλη για μία χώρα από τη λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων και ειδικότερα από την προσέλκυση φοιτητών ανώτατης εκπαίδευσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Μεγάλη Βρετανία, όπου και λειτουργούν εκατοντάδες ιδιωτικά πανεπιστήμια και έχει πετύχει να φοιτούν κάθε χρόνο περισσότεροι από 430.000 φοιτητές από το εξωτερικό στα Βρετανικά πανεπιστήμια, με σημαντικό όφελος για την οικονομία της Μεγάλης Βρετανίας.
Σε κάθε περίπτωση, ξεκαθαρίζουμε πως στόχος μας δεν είναι τα ιδιωτικά πανεπιστήμια να λειτουργήσουν σε βάρος των δημόσιων πανεπιστημίων, αντίθετα να συνυπάρξουν αρμονικά και διαμέσου αυτής της συνύπαρξης να οδηγηθούμε και στην αναβάθμιση των δημόσιων πανεπιστημίων.
Γενικό Πλαίσιο:
Ο Πρόεδρος της ΝΔ, Κυριάκος Μητσοτάκης, ανέφερε στο 2ο Προσυνέδριο της ΝΔ, πως οραματίζεται να μετατρέψει την Ελλάδα σε διεθνές κέντρο εκπαίδευσης, που θα προσελκύει φοιτητές από όλο τον κόσμο. Αυτός είναι ένας απόλυτα εφικτός στόχος, δεδομένου του εύκρατου κλίματος της χώρας μας, του πολιτιστικού της πλούτου, του συγκριτικού της πλεονεκτήματος σε κλάδους όπως η ναυτιλία και ο τουρισμούς και τέλος με βάση την ποιότητα του στελεχιακού δυναμικού της ανώτατης εκπαίδευσης στη χώρα μας.
Αυτή τη στιγμή όμως, παρατηρείται μεγάλη εκροή Ελλήνων φοιτητών, ηλικίας 18-25 ετών, κάθε χρόνο στο εξωτερικό. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, 10.910 φοιτητές για τη χρονική περίοδο 2013-2014 και 10.670 φοιτητές για τη χρονική περίοδο 2014-2015 φεύγουν για προπτυχιακές η μεταπτυχιακές σπουδές στο εξωτερικό. Ταυτόχρονα, οι εισροές ξένων φοιτητών στη χώρα μας, υπολογίζονται σε μερικές δεκάδες και αυτοί στην πλειοψηφία τους στα πλαίσια του προγράμματος Erasmus και όχι για ολοκληρωμένη φοίτηση.
Σίγουρα, πολλοί από τους Έλληνες φοιτητές που επιλέγουν να σπουδάσουν στο εξωτερικό, θα το επέλεγαν ακόμα και να υπήρχε η δυνατότητα λειτουργίας ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα, με απώτερο σκοπό να φοιτήσουν σε ένα κορυφαίο πανεπιστήμιο του εξωτερικού.
Όμως, υπάρχουν και πολλοί Έλληνες φοιτητές που αναγκάζονται να σπουδάσουν στο εξωτερικό αν και θα ήθελαν να παραμείνουν στην Ελλάδα για προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές, γιατί δεν υπάρχουν ιδιωτικά πανεπιστήμια, με σχολές στο αντικείμενο τους.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, σύμφωνα με τα trends της τελευταίας δεκαετίας, οι φοιτητές της Νομικής Σχολής, που επιλέγουν ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Κύπρο για να σπουδάσουν, όπως και οι φοιτητές, Ιατρικής, Οδοντιατρικής και Φαρμακευτικής, οι οποίοι αναγκάζονται να σπουδάσουν σε ιδιωτικά πανεπιστήμια γειτονικών βαλκανικών χωρών και στην Τσεχία. Παράλληλα, Έλληνες φοιτητές, με αντικείμενο τη Ναυτιλία σπουδάζουν σε μεγάλο ποσοστό στην Αγγλία, ενώ φοιτητές με αντικείμενο τον Τουρισμό στην Αγγλία και την Ελβετία.
Αυτοί οι περίπου 11.000 Έλληνες φοιτητές που σπουδάζουν στο εξωτερικό κάθε χρόνο, συνεισφέρουν με πολλούς τρόπους στις οικονομίες των χωρών που πηγαίνουν να σπουδάσουν, είτε καταβάλλοντας δίδακτρα, είτε καταβάλλοντας ενοίκια για σπίτια, είτε ως ενεργοί καταναλωτές στην οικονομία της χώρας που διαμένουν. Προσεγγιστικά μπορούμε να πούμε πως οι Έλληνες φοιτητές ξοδεύουν 300 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο συνολικά στο εξωτερικό για δίδακτρα, ενοίκια και καθημερινά έξοδα.
Έτσι ένα ακόμα επιχείρημα για τη λειτουργία ποιοτικών ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα είναι τα οικονομικά οφέλη που θα είχαμε σαν χώρα, αν αντιστρέφαμε αυτή την τάση και αντί για αρνητικό πρόσημο και εκροή φοιτητών, πετυχαίναμε να έχουμε εισροή μεγάλου αριθμού φοιτητών στη χώρα μας, τόσο σε προπτυχιακό επίπεδο όσο και σε μεταπτυχιακό επίπεδο.
Σε αυτό το σημείο λοιπόν, αξίζει να εξετάσουμε την περίπτωση της Μεγάλης Βρετανίας και του Λονδίνου ειδικότερα, για να δούμε παραστατικά πως μια χώρα - πόλη που έχει επιτρέψει εδώ και πάρα πολύ χρόνια τη λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων, μπορεί να επωφεληθεί σε οικονομικό επίπεδο.
Το παράδειγμα της Μεγάλης Βρετανίας και του Λονδίνου.
Στη Μεγάλη Βρετανία λειτουργούν εκατοντάδες ιδιωτικά πανεπιστήμια. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, αυτά συνεισέφεραν στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της Μεγάλης Βρετανίας περίπου 40 δις λίρες, ένα ποσό που αντιστοιχεί στο 2.8% του εθνικού ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος το 2012. Κατ' επέκταση η συνεισφορά των φοιτητών στην οικονομία των πόλεων στις οποίες ζουν υπολογίζεται συγκεντρωτικά σε 80 δις λίρες για το 2012.
Μεγάλο ενδιαφέρον έχει να εξετάσουμε και τα στατιστικά στοιχεία που αφορούν πιο συγκεκριμένα τους International Students δηλαδή αυτούς που έρχονται να σπουδάσουν στην Μεγάλη Βρετανία ενώ είναι κάτοικοι κάποιας άλλης χώρας.
Μεταξύ 2014-2015, 437.000 φοιτητές από το εξωτερικό, φοίτησαν στα πανεπιστήμια της Μεγάλης Βρετανίας. Σε αυτό το χρονικό διάστημα ξόδεψαν 25.8 δισεκατομμύρια λίρες, σε δίδακτρα πανεπιστημίων, ενοίκια, καθημερινά έξοδα ως καταναλωτές της Βρετανικής οικονομίας και έξοδα συγγενών – φίλων για να τους επισκεφτούν. Έτσι, από τη συμμετοχή τους στην οικονομία ως καταναλωτές, ενίσχυσαν περίπου 200.000 δουλειές στη Μεγάλη Βρετανία.
Κατ' επέκταση ένα 60% των φοιτητών αυτής της κατηγορίας, δήλωσαν πως στο μέλλον θα τους ενδιέφερε να εργαστούν στην Μεγάλη Βρετανία, είτε ως υπάλληλοι, είτε να επενδύσουν και να ξεκινήσουν τις δικές τους δουλειές.
Πολλοί βέβαια υποστηρίζουν πως το κράτος ξοδεύει και χρήματα για αυτούς τους φοιτητές από το εξωτερικό, όπως έξοδα περίθαλψης σε δημόσια νοσοκομεία και άλλα έξοδα παρόμοιας φύσης με αποτέλεσμα να ισχυρίζονται πως το οικονομικό όφελος από την εισροή των ξένων φοιτητών στην Μεγάλη Βρετανία δεν είναι και τόσο μεγάλο όσο παρουσιάζεται.
Όμως το ακόλουθο παράδειγμα είναι διαφωτιστικό και επεξηγεί πως ακόμα και έτσι, οι ξένοι φοιτητές αφήνουν πάρα πολύ χρήματα στην Βρετανική Οικονομία. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία λοιπόν για την περιοχή του Λονδίνου, παρατηρούμε τα εξής:
Για το έτος 2014-2015 οι φοιτητές από το εξωτερικό, συνεισέφεραν με 2.8 δισεκατομμύρια λίρες στην οικονομία. Ταυτόχρονα το κόστος παροχής δημοσίων υπηρεσιών σε αυτούς όπως το NHS για παράδειγμα ήταν περίπου 540 εκατομμύρια λίρες. Άρα έφεραν 2.3 δισεκατομμύρια λίρες καθαρό κέρδος για την οικονομία της Μεγάλης Βρετανίας. Ταυτόχρονα σύμφωνα με το ό,τι κατοικούν στο Λονδίνο και ξοδεύουν λεφτά εκεί, υπολογίζεται πως ενίσχυσαν περίπου 70.000 δουλειές ανθρώπων στο Λονδίνο.
Συνοψίζοντας ένα ακόμα σημαντικό εύρημα της ίδιας έρευνας που διενέργησε η εταιρεία PWC στο Λονδίνο σε συνεργασία με το London First, είναι το ακόλουθο. 63% τον φοιτητών που σπουδάζουν στο Λονδίνο και ήρθαν από το εξωτερικό απάντησαν πως επέλεξαν να σπουδάσουν σε κάποια από τα πανεπιστήμια της πόλης, με στόχο να αυξηθούν οι πιθανότητες εύρεσης εργασίας στον κλάδο τους, η στην Μεγάλη Βρετανία η σε κάποια άλλη χώρα.
Συμπεράσματα – Προτάσεις
Αναμφισβήτητα, έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας για να δημιουργήσουμε μια παρόμοια αγορά ανώτατης εκπαίδευσης στην Ελλάδα με αυτή της Μεγάλης Βρετανίας. Σίγουρα όμως μπορούμε να πάρουμε αρκετά μαθήματα.
Αρχικά η προσέλκυση ξένων φοιτητών στη χώρα μας παράλληλα και με τη δημιουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων είναι ζωτικής σημασίας. Σίγουρα δεν θα καταφέρουμε να προσελκύσουμε 450.000 ξένους φοιτητές όπως έχει καταφέρει η Μεγάλη Βρετανία, μπορούμε όμως να ξεκινήσουμε και να πλησιάσουμε τους αριθμούς της Κύπρου όπου έχει σήμερα 4 ιδιωτικά πανεπιστήμια και όπου σπουδάζουν περισσότεροι από 10000 ξένοι φοιτητές κάθε χρόνο σε αυτά, συμπεριλαμβανομένων πολλών Ελλήνων φοιτητών.
Όπως είδαμε από τα στατιστικά στοιχεία πιο πάνω στο κείμενο, κάτι τέτοιο θα έφερνε πολλά έσοδα στην Ελληνική οικονομία και θα βοηθούσε πολλές υπάρχουσες δουλειές αλλά θα οδηγούσε και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Κατ' επέκταση πολλοί φοιτητές από το εξωτερικό που θα σπουδάσουν στην Ελλάδα μπορεί στο μέλλον να αναπτύξουν οικονομική/επενδυτική δραστηριότητα στη χώρα μας. Παράλληλα δεν πρέπει να ξεχνάμε, πως με την λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα, πολλοί Έλληνες φοιτητές θα καταφέρουν να σπουδάσουν στη χώρα μας και όχι σε κάποιο ιδιωτικό πανεπιστήμιο του Εξωτερικού.
Σε επίπεδο στρατηγικής τώρα, τα ιδιωτικά πανεπιστήμια που θα δημιουργηθούν, θα πρέπει να εστιάσουν σε κλάδους που η χώρα μας έχει συγκριτικά πλεονεκτήματα, ώστε να τα επιλέξουν ευκολότερα οι φοιτητές από το εξωτερικό, γιατί όπως είδαμε παραπάνω είναι πολύ σημαντικό για εκείνους να μπορούν να εργαστούν στη χώρα που θα σπουδάσουν η έστω να χρησιμοποιήσουν την ποιότητα των σπουδών τους για να εργαστούν σε κάποια άλλη χώρα.
Για παράδειγμα ενδεικτικά, δεδομένου του κλίματος στην χώρα και του συγκριτικού μας πλεονεκτήματος στον Τουρισμό, θα μπορούσαμε να έχουμε το καλύτερο πανεπιστήμιο στον κόσμο σε τουριστικά επαγγέλματα το οποίο θα προσελκύει άριστους φοιτητές από όλο τον κόσμο οι οποίοι μετά το πέρας των σπουδών τους θα μπορούν να απασχοληθούν σε ξενοδοχειακές μονάδες ανά την Ελλάδα και να φέρουν προστιθέμενη αξία σε αυτές.
Κατ' επέκταση, θα μπορούσαμε να έχουμε ιδιωτικά πανεπιστήμια που να εστιάζουν στη φιλοσοφία και τις κλασσικές σπουδές και έτσι να προσελκύσουμε φοιτητές από όλο τον κόσμο, λάτρεις του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού οι οποίοι σήμερα σπουδάζουν τον Όμηρο, τον Πλάτωνα, τον Σωκράτη και άλλους μεγάλους διανοητές σε χώρες όπως η Αμερική και η Αγγλία.
Ξεκαθαρίζουμε σε αυτό το σημείο, όπως αναφέρθηκε και στην εισαγωγή, πως θέτουμε ως στόχο την αρμονική συνύπαρξη ιδιωτικών και δημόσιων πανεπιστημίων. Χαρακτηριστικά, ένα σοβαρό κράτος θα μπορούσε να δεσμευτεί πως θα αξιοποιεί μέρος της φορολογίας που θα πληρώνουν τα ιδιωτικά πανεπιστήμια για την περαιτέρω ενίσχυση των δημόσιων πανεπιστημίων. Γενικότερα το πλαίσιο συνύπαρξης ιδιωτικών και δημόσιων πανεπιστημίων θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει το θέμα ενός επόμενου κειμένου θέσης.
Συνοψίζοντας, προτείνουμε τη δυνατότητα λειτουργίας ιδιωτικών πανεπιστημίων στη χώρα μας με αλλαγή του άρθρου 16, γιατί εκτός από των άλλων θα έχει και σημαντικά οικονομικά οφέλη για την Ελληνική οικονομία.
*Ο Θοδωρής Καλαμπόκης είναι Σύμβουλος Επιχειρήσεων, Αντιπρόεδρος του Ελληνικού Συλλόγου Αποφοίτων LSE, Μέλος Δ.Σ. του Σ.Α.Κ.Α., Μέλος του Εκτελεστικού γραφείου της ΟΝΝΕΔ και της Εκτελεστικής Επιτροπής του Ε.ΣΥ.Ν.
