Ο Σταύρος Κωνσταντινίδης είναι ένας από τους γνωστότερους Συγκοινωνιολόγους της χώρας. Πολυσχιδής παρουσία τα τελευταία 30 χρόνια σε πλήθος αναπτυξιακών και τεχνικών έργων σε ολόκληρη την Ελλάδα. Πάντα ως μηχανικός της αγοράς, αλλά και πολλές φορές ως σύμβουλος ή εκπρόσωπος του δημοσίου τομέα. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Ταυτόχρονα διαθέτει έναν πυκνό, παρεμβατικό δημόσιο λόγο, είναι συγγραφέας, αρθρογραφεί επί χρόνια στο τύπο, και έχει ενεργό συμμετοχή στην πολιτική ζωή. Revolving door το λένε στην Αμερική. Έρχεται από τη Θεσσαλονίκη αλλά πλέον μετράει 20 χρόνια μόνιμης παρουσίας στην Αθήνα.
«Ζω στο μεταίχμιο των δύο πόλεων, και αυτό με κρατά ενεργό » όπως μας λέει ο ίδιος. Είναι συγγραφέας τεσσάρων βιβλίων με γνωστότερα τον «Έρωτα στα χρόνια του ΣΥΡΙΖΑ» από τις εκδόσεις ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ το 2016, και το «Έξυπνοι δρόμοι για μία ανθρώπινη πόλη» το 2014 από τις εκδόσεις Athens Voice Books.
Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο είναι τακτικός αρθρογράφος της εφημερίδας Φιλελεύθερος με κείμενα που εκτείνονται από την πολιτική επικαιρότητα, τη σημειολογική οπτική των εξελίξεων, τη βιβλιοκριτική και την σύγχρονη επιστημονική προσέγγιση της αειφόρας ανάπτυξης των πόλεων και του περιβαλλοντικού διακυβεύματος. Στις τελευταίες Ευρωεκλογές ήταν υποψήφιος με το ΚΙΝΑΛ διατυπώνοντας ενδιαφέρουσες απόψεις για τα επίκαιρα ευρωπαϊκά θέματα, τα μεγάλα προτάγματα του μεταναστευτικού προβλήματος, την κλιματική κρίση, την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
Τον συναντήσαμε εν μέσω των πυκνών ταξιδιών του, στα κεντρικά γραφεία του, στην οδό Σκουφά στην Αθήνα, σε ένα κομψό κτίριο του μεσοπολεμικού μοντερνισμού. Μας υποδέχτηκε ο ίδιος στην εξώπορτα και μας οδήγησε σε ένα γραφείο γεμάτο έγχρωμα σχέδια και προτάσεις για την αναβάθμιση του δημοσίου χώρου σε κάθε γωνία της Ελλάδας. Αλλά και ιδιωτικές επενδύσεις στον τομέα του τουρισμού που «τρέχει» το γραφείο.
Από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, μέχρι τις Κυκλάδες και τα Επτάνησα. Δίπλα μικρές στοίβες των νέων εκδόσεων της ελληνικής λογοτεχνίας και πολλά πολιτικοφιλοσοφικά δοκίμια. Στους τοίχους εικαστικά έργα της ελληνικής σύγχρονης τέχνης. Σίγουρα μία κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα. Η συνέντευξη ξεκίνησε εκεί στο γραφεία του και συνεχίστηκε στο cafe- gallery του βιβλιοπωλείου ΙΑΝΟΣ στη Σταδίου. Ήθελε να περπατήσουμε και να μας δείξει απλές και οικονομικές παρεμβάσεις που μπορούν να γίνουν εύκολα μέσα στην πόλη και αλλάζουν άμεσα τη φυσιογνωμία, την αισθητική και τη λειτουργικότητα. Ο Σταύρος Κωνσταντινίδης κινείται με τη ίδια ευκολία από τα τεχνικά- περιβαλλοντικά, τα πολύπλοκα πολιτικά, τις κοινωνικές τάσεις των σύγχρονων κοινωνιών, την κλιματική κρίση έως τις τέχνες και τις νέες κυκλοφορίες βιβλίων. Προσγειωμένος στον ορθολογισμό της ανάπτυξης, αλλά στοχαστικός στα ζητήματα της ανθρώπινης ματαιότητας και την συναίσθηση της αναπόδραστης ατέλειας των πραγμάτων. Έχει πολύ συγκεκριμένα να προτείνει για τους δρόμους και τα πεζοδρόμια μίας πόλης, για την ανάπτυξη και τις υποδομές, αλλά αισθάνεται ότι πρέπει να φιλοσοφεί μιλώντας για το μεγαλείο και τις εγγενείς αδυναμίες της πολιτικής. «Η πολιτική είναι η δυσκολότερη τέχνη, τα περιλαμβάνει όλα. Ποτέ δεν θα εξομαλυνθεί απόλυτα, ούτε εθνικά, ούτε διεθνώς. Είναι μια αέναη μάχη για τη δημοκρατία. Το καλύτερο μεταξύ των ατελών συστημάτων διακυβέρνησης. Αυτή είναι η ανθρώπινη μοίρα . Οι άνθρωποι είναι αδύναμοι και ατελή όντα εκ φύσεως» μας λέει . Μιας και ο λόγος περί προσγειωαπόγειώσεων υπήρξε στα 34 του χρόνια, το 2002 κατά την προετοιμασία των Ολυμπιακών Αγώνων, ο νεότερος διοικητής Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ), στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Έχει διατελέσει σύμβουλος πολλών Υπουργών και Δημάρχων, και ανώτερο διευθυντικό στέλεχος εισηγμένων εταιρειών του κατασκευαστικού και ενεργειακού κάδου. Μέχρι πρότεινος ήταν σύμβουλος και στενός συνεργάτης του Δημάρχου Θεσσαλονίκης Γιάννη Μπουτάρη.
Συνέντευξη στον Βασίλη Γεώργα
- Κύριε Κωνσταντινίδη σε ποια φάση βρίσκονται οι ελληνικές πόλεις απέναντι στις σύγχρονες προκλήσεις: την περιβαλλοντική συνείδηση, τη βιώσιμη κινητικότητα, την αειφόρα ανάπτυξη;
Τα θέματα αυτά αν και σημαντικά για τη καθημερινότητα των πολιτών αλλά και την περιβαλλοντική σύγκλιση με την Ευρώπη έμειναν πολύ πίσω μέσα στην δεκαετία της κρίσης. Οι Δήμοι και οι Περιφέρειες δεν λειτουργούν όσο απόκεντρωμένα συμβαίνει στην Ευρώπη. Από την άλλη η ανάπτυξη και οι επενδύσεις που επιδιώκουμε δεν μπορούν να υποστηριχτούν, ούτε με την υπάρχουσα ακόμη γραφειοκρατία ούτε λόγω έλλειψη προσωπικού σε κρίσιμες υπηρεσίες. Όταν η Πολεοδομία της Σαντορίνης έχει έναν ή δύο μηχανικούς, δεν γίνεται ούτε να πετυχαίνει σωστούς χρόνους έγκρισης μίας επένδυσης, ούτε να να διαχειριστεί τις όποιες οικοδομικές παρανομίες που συντελούνται. Ολόκληρο το δόγμα των παραγωγικών υπηρεσιών που σχετίζονται με την ανάπτυξη πρέπει να αλλάξει, αν θέλουμε να ελκύσουμε διεθνείς επενδύσεις.
Η μοντέρνα πολιτική των πόλεων εκφράζεται σε παγκοσμιοποιημένο πεδίο σήμερα, μέσα από το τρίπτυχο πράσινη, προσβάσιμη και έξυπνη πόλη. Το πράσινο και η προσβασιμότητα όπως προσδιορίζεται από τον πραγματισμό της βιώσιμης και αειφόρας ανάπτυξης, και όχι από την ουτοπικότητα της πολιτικής οικολογίας των προηγούμενων δεκαετιών. Στην κατεύθυνση αυτή θα έπρεπε πρωτίστως να ανοίξει μία ειλικρινής δημόσια συζήτηση για την αναδιανομή του δημόσιου και οδικού χώρου, προς όφελος των πεζών και ποδηλάτων, και όχι των αυτοκινήτων. Ακόμη και οι πολιτικές ασφάλειας και απότροπής της γκετοποίησης συνοδεύονται από παράλληλα προγράμματα αστικών αναπλάσεων και σημειακών παρεμβάσεων αναζωογόνησης του αστικού ιστού. Η σύγχρονη πόλη δεν επιτρέπει να μαραζώνουν περιοχές της, γιατί την επόμενη στιγμή μετατρέπονται σε εστίες υποβάθμισης και εγκληματικότητας.
Η έξυπνη πόλη “smart city”, ως σύνθημα συμπυκνώνει την χρηστικότητα και έργονομία της συλλογικής ζωής στο δημόσιο χώρο, και αξιοποιεί την διαδικτυακή τεχνολογική πρόοδο των τελευταίων ετών. Η έννοια της έξυπνης πόλης όμως δεν περιορίζεται μόνο στην τεχνολογικότητα και στην ανάπτυξη ευφυϊών συστημάτων, επεκτείνεται στην συναισθηματική ευφυΐα που θα θέλαμε να προσφέρει παρηγορητικά η πόλη στους πολίτες και επισκέπτες της. Την κοινωνική συνοχή, την ηθική αλληλεγγύη, την πολιτιστική πρωτοπορία.
Στην τομή των εννοιών της πράσινης, προσβάσιμης και έξυπνης πόλης, μπορούν να αναπτυχθούν βιώσιμα και όλες οι παράλληλες δραστηριότητες όπως είναι η τόνωση της τοπικής επιχειρηματικότητας, η τουριστική ανάπτυξη, η κοινωνική αλληλεγγύη, η εξωστρέφεια, ο κοσμοπολιτισμός, η διπλωματία και η δικτύωση των πόλεων.
- Τι πρέπει να κάνει ένας νέος Δήμαρχος που ανέλαβε πρόσφατα τα καθήκοντά του;
Συνηθίζω να προτείνω στους Δημάρχους τρία συγκεκριμένα πράγματα μόλις ξεκινήσουν τη θητεία τους. Πρώτον ένα Πρόγραμμα δενδροφυτεύσεων στους οδικούς άξονες για να τονώσουν το μικροκλίμα, δεύτερον να καταστήσουν την πόλη φιλική και προσβάσιμη ανεβαίνοντας οι ίδιοι σε ένα αναπηρικό καροτσάκι τσεκάροντας οι ίδιοι όλες τις δυσλειτουργίες, και τρίτον να ανατρέψουν το δόγμα της αυτοκινητούπολης, σχεδιάζοντας με αναφορά τον άνθρωπο- πεζό και όχι τον άνθρωπο - οδηγό. από εκεί και πέρα μια πολύ σημαντική έμφαση πρέπει να δίνεται στην ωρίμανση μελετών που θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν είτε από εθνικά είτε από ευρωπαϊκά προγράμματα. Εκεί σκοντάφτουν συνήθως γιατί όλες οι διαδικασίες αργούν παρά πολύ. Πρόκειται για παθογένεια του συνόλου της δημόσιας διοίκησης, που ακόμη δεν έχει αντιμετωπιστεί.
- Πως βλέπετε τις εθνικές εξελίξεις. Πως θα μπορούσαμε να περιγράψουμε τη θέση, τα προβλήματα και τις προοπτικές της σημερινής κυβέρνησης;
Η κυβέρνηση βρίσκεται σε ένα μεταίχμιο, όπου φαίνεται η χώρα να έχει εξέλθει οριστικά από τα δημοσιονομικά προβλήματα, χωρίς ακόμη να έχει δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για ένα σημαντικό κύμα επενδύσεων και ανάπτυξης. Βέβαια η έξοδος από τη δεκαετή οικονομική κρίση, την βρίσκει σε μια πιθανή έναρξη μιας γεωπολιτικής κρίσης στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο. Τόσο λόγω της έξαρσης της πολιτικής της Τουρκίας, όσο και λόγω του δύσκολου μεταναστευτικού προβλήματος, που πάλι σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό από την συμπεριφορά της Τουρκίας. Ίσως να είναι η στιγμή που πρέπει να αλλάξει το αμυντικό δόγμα της χώρας, από πολιτική του κατευνασμού σε πολιτική της αυτονομίας και της προβολής ισχύος, πάντα στηριζόμενη στις συμμαχίες και το σεβασμό του διεθνούς δικαίου. Υπό αυτήν την έννοια και η αταλάντευτη πολιτική προσφυγής στο δικαστήριο της Χάγης, είναι απαραίτητη, και άσχετα από τη στάση της Τουρκίας. Δυστυχώς επικοινωνήσαμε στην εσωτερική κοινή γνώμη όλα αυτά τα χρόνια, μία συγκεκριμένη εκδοχή των πραγμάτων, που ενώ κατά βάση είναι ορθή, ίσως να μην είναι δεδομένο ότι μπορεί να επιτευχθεί στη βάση ενός διεθνούς δικαστηρίου επί του συνόλου. Τα ζητήματα της υφαλοκρηπίδας, των ΑΟΖ, των θαλάσσιων ζωνών και του εναέριου χώρου στο Αιγαίο είναι πολύπλοκα. Είχα την τύχη να εμβαθύνω σε αυτά την περίοδο που διετέλεσα διοικητής της ΥΠΑ την περίοδο 2002-2004 και πρέπει να είμαστε έτοιμοι, ίσως και για κάποιες υπαναχωρήσεις. Ωστόσο το δίκαιο είναι η αλήθεια. Το πολιτικό προσωπικό της χώρας πρέπει υπηρετώντας την αλήθεια να είναι τολμηρό, και να μην κρύβεται πίσω από θεωρητικές και μόνο φιοριτούρες, που απλώς κολακεύουν την κοινή γνώμη και αναβάλλουν επ’ άπειρο την διαιώνιση του προβλήματος. Η μετάθεση, πολύ δε μάλλον η απόκρυψη κάτω από το χαλί ποτέ δεν ευνόησε την εξωτερική πολιτική της χώρας μας.
- Ποιος είναι οι εθνικοί τομείς στους οποίους πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη αναπτυξιακή έμφαση;
Ο τομείς της ενέργειας, του περιβάλλοντος και των μεταφορών, καθώς και οι επενδύσεις στον τουρισμό είναι αυτή τη στιγμή η αιχμή του δόρατος. Κατά το πρότυπο της ιδιωτικοποίησης των αεροδρομίων, πρέπει να ακολουθήσουν και άλλες υποδομές όπως τα λιμάνια, μαρίνες αλλά και επενδύσεις της πράσινης οικονομίας. Το κράτος δεν μπορεί άλλο να φοβάται τις συμπράξεις με τον ιδιωτικό τομέα. Η Θεσσαλονίκη έχασε την ποιότητά της κρατικοποιώντας τον ΟΑΣΘ, ως αποτέλεσμα της ιδεοληψίας της προηγούμενης κυβέρνησης. Αυτά είναι τεράστια λάθη. Οι συγκοινωνίες χρειάζονται πάντα τη σύμπραξη του ιδιωτικού τομέα. Το κράτος δεν γίνεται να είναι επιχειρηματίας, γιατί θα είναι κακός. Μπορεί μόνο να έχει μια ρυθμιστική- κανονιστική εποπτεία, η οποία οφείλει μάλιστα να είναι αυστηρή.
- Είστε ταυτόχρονα τεχνοκράτης και πολιτικό όν. Διευθύνετε ένα μεγάλο τεχνικό γραφείο, αλλά παράλληλα αρθρογραφείτε σε μια ευρεία γκάμα θεμάτων και είστε και συγγραφέας. Πως κινείστε στην καθημερινότητα, ποια είναι τα σχέδιά σας και πως βλέπετε τις προοπτικές της νέας δεκαετίας εθνικά και διεθνώς;
Ναι εκτιμώ πως όλοι οφείλουμε να είμαστε ενεργοί πολίτες, και να ασχολούμαστε με τα κοινά, με την αίσθηση και την αρετή, όπως προδιαγράφεται στην Ελλάδα των κλασικής εποχής, δηλαδή της αρχαίας Αθήνας. Αντλώ ενέργεια από την ενασχόληση με τα τεχνοκρατικά θέματα ως Πολιτικός Μηχανικός- Συγκοινωνιολόγος αλλά ισορροπώ με την πολιτική ενασχόληση, τη λογοτεχνία και τις ανθρωπιστικές επιστήμες. Επίσης ζω στην Αθήνα, αλλά σε εβδομαδιαία βάση βρίσκομαι και στη Θεσσαλονίκη, και ταξιδεύω λόγω δουλειάς σε ολόκληρη την Ελλάδα. Στις Κυκλάδες ανέπτυξα τα τελευταία χρόνια ένα δίκτυο τεχνικών γραφείων που ασχολούνται με τις μελέτες και τις κατασκευές ιδιωτικών τουριστικών υποδομών, ενώ παράλληλα συνεργάζομαι με πολλές πόλεις και Δημάρχους για τα συγκοινωνιακά, τα περιβαλλοντικά και τα αναπτυξιακά σχέδια των πόλεων. Ετοιμάζω μέσα στους επόμενους μήνες το νέο μου βιβλίο που θα περιλαμβάνει κείμενα που έγραψα στο τύπο και στα ηλεκτρονικά μέσα την τελευταία τριετία.. Το βιβλίο περιλαμβάνει πολιτική, βιώσιμη ανάπτυξη και περιβάλλον αλλά και πιο λογοτεχνικές προσεγγίσεις. Παρομοίασα τη δεκαετία που πέρασε σαν έναν δρόμο μελαγχολικό, αλλά ελπίζω αυτό να αναστραφεί την επόμενη δεκαετία. Ο κόσμος μας έχει μεγάλα προβλήματα, από το δημογραφικό και το μεταναστευτικό έως την κλιματική κρίση και τις απειλές ή προκλήσεις της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης. Αν τα πράγματα είναι ζόρικα για την Ευρώπη, για την Ελλάδα είναι ακόμη πιο δύσκολα. Η Ελλάδα δεν πρέπει να αιχμαλωτιστεί ξανά στα πολιτικά δίχτυα του λαϊκισμού και της εύκολης δημαγωγίας. Ελπίζω ότι αυτός ο κύκλος έκλεισε, και ότι πορευόμαστε με προβλήματα μεν αλλά σε γενικά σωστή κατεύθυνση. Χρειαζόμαστε μία φιλελεύθερη κοινωνία, ένα κράτος δικαίου, και μια αδιαπραγμάτευτη φιλοσοφία ανάπτυξης και φιλοεπνεδυτικών λογικών χωρίς αναχρονιστικά ταμπού και προσκόλληση στην τυραννία του κράτους. Δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε την Αμερική. Οι καλές πρακτικές είναι δίπλα μας, σε ολόκληρη την Ευρώπη.
