Ορισμένοι τομείς που πλήττονται άμεσα από το πανδημικό σοκ πιθανότατα θα συρρικνωθούν για πάντα. Οι κυβερνήσεις πρέπει να αποφασίσουν τι αξίζει να σωθεί και τι όχι. Αυτές ακριβώς οι αποφάσεις είναι που θα κρίνουν και το ρυθμό ανάπτυξης τα επόμενα χρόνια σε κάθε οικονομία, τονίζει στο liberal.gr ο Αθανάσιος Βαμβακίδης, αναλυτής της Bank of America Merill Lynch, απαριθμώντας τις μεγάλες προκλήσεις του 2021 για την Ελλάδα και τον πλανήτη. Ξεχωρίζουν οι τεράστιες αλλαγές στην λειτουργία της οικονομίας.
«Η εργασία με πλήρες ωράριο από το σπίτι δεν είναι βιώσιμη και σε πολλούς τομείς δεν αποτελεί πλέον ούτε καν επιλογή», σημειώνει ο Global Head FX G10 της αμερικανικής τράπεζας.
Για την Ελλάδα, προβλέπει ανάκαμψη 4%, εκτίμηση που συνδέεται ευθέως με τον τουρισμό και το κατά πόσο το πλήρες άνοιγμα της οικονομίας θα γίνει πριν ή μετά το καλοκαίρι, την αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και την πρόοδο στις μεταρρυθμίσεις.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, μιλά για την εμπειρία των εμβολίων που μας διδάσκει πως να πετύχουμε επαναστατικές αλλαγές στην ιατρική, ενώ για το μακροοικονομικό σκέλος, τονίζει ότι αφενός θα είναι λάθος να «σφίξουμε απότομα τα λουριά», δηλαδή να αρθούν γρήγορα τα μέτρα, αφετέρου αυτά να μην διατηρηθούν για μεγάλο διάστημα, καθώς τα χρέη και τα ελλείμματα θα ξεχειλώσουν.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Η επόμενη χρονιά είναι καθοριστική για την πορεία της πανδημικής κρίσης, τόσο για την παγκόσμια, όσο και την ευρωπαϊκή οικονομία, και το βασικό σενάριο μιλά για μια ισχυρή ανάκαμψη. Συμφωνείτε;
Σίγουρα έτσι είναι, έπειτα από την πιο σοβαρή παγκόσμια κρίση μετά την «Μεγάλη Ύφεση» της δεκαετίας του 1930. Η έλευση και διαθεσιμότητα των εμβολίων κατά της Covid είναι ο game changer για την επιστροφή στην κανονικότητα. Το μονοπάτι δεν θα είναι εύκολο και θα χρειαστεί χρόνος ώστε να εμβολιαστεί ικανό τμήμα του παγκόσμιου πληθυσμού, προκειμένου να επιστρέψουμε στην κανονικότητα, ωστόσο έχουμε γυρίσει σελίδα. Το 2020 ήταν μια τόσο κακή χρονιά για την παγκόσμια οικονομία και το σημείο αφετηρίας είναι τόσο χαμηλό, ώστε δείχνει σχετικά εύκολο του χρόνου να τα καταφέρουμε καλύτερα. Οι μακροοικονομικές πολιτικές, τόσο οι νομισματικές όσο και οι δημοσιονομικές, θα συνεχίσουν να στηρίζουν την παγκόσμια προσπάθεια της ανάκαμψης. Πραγματικά πιστεύω ότι το χειρότερο είναι πίσω μας. Με δεδομένα πάντως τα παραπάνω, είναι πιθανό η οικονομική κρίση να έχει προκαλέσει μόνιμες ζημιές τις οποίες θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε.
- Εκτιμάτε πάντως ότι όσο θα αυξάνεται ο ρυθμός των εμβολιασμένων, τόσο και θα ενισχύονται οι εκτιμήσεις για ανάκαμψη του 2021, ανατρέποντας παλαιότερες προβλέψεις; Βλέπετε δηλαδή μια απότομη και πολύ δυναμική ανάκαμψη μέσα στους επόμενους μήνες ή όχι;
Αυτό θα πάρει λίγο χρόνο. Τα τρέχοντα σχέδια υποδηλώνουν ότι θα απαιτηθούν τουλάχιστον έξι μήνες, προκειμένου να έχει εμβολιαστεί μια σημαντική μάζα πληθυσμού, γεγονός που σημαίνει ότι θα δούμε μια πιο βιώσιμη ανάκαμψη από το δεύτερο εξάμηνο του 2021 και μετά, όταν και θα έχουν αρθεί όλοι οι περιορισμοί. Πολλώ δε μάλλον όταν στο μεταξύ, τα κυλιόμενα lockdowns θα συντηρούν μια αδύναμη εικόνα των οικονομιών. Μέχρι τα τέλη της επόμενης χρονιάς, η παραγωγή στις περισσότερες οικονομίες θα παραμένει αρκετά χαμηλότερα από τα προ Covid επίπεδα, ωστόσο η ανάκαμψη θα καταγράφει επιταχυνόμενους ρυθμούς. Στην περίπτωση της Ελλάδας, το καθοριστικό θα είναι κατά πόσο το πλήρες άνοιγμα της οικονομίας θα συμβεί πριν ή μετά το επόμενο καλοκαίρι, προκειμένου να μην χαθεί μια ακόμη τουριστική σεζόν.
Όταν ωστόσο καταφέρουμε να έχουμε αφήσει οριστικά πίσω την πανδημία, τότε αναμένω μια πολύ ισχυρή ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας, αλλά μόνο εφόσον οι μακροοικονομικές πολιτικές πετύχουν τη σωστή ισορροπία. Από τη μία πλευρά, είναι λάθος να «σφίξουμε τα λουριά» στην δημοσιονομική πολιτική προτού η ανάκαμψη αποκτήσει ένα ισχυρό μομέντουμ. Από την άλλη όμως η συντήρηση επί μακρόν υπερβολικά χαλαρών μακροοικονομικών πολιτικών θα μπορούσε να οδηγήσει σε ανισορροπίες, ικανές να κάνουν την οικονομία ευάλωτη στο μέλλον.
- Ποιες θεωρείτε τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο πλανήτης μετά την πανδημία και ποιες οι κύριες ανησυχίες σας;
Ορισμένοι τομείς που επηρεάζονται άμεσα από το πανδημικό σοκ πιθανότατα θα συρρικνωθούν για πάντα. Επίσης, δεν είναι ακόμη σαφές ποιες από τις εταιρείες που βιώνουν περιορισμούς λόγω της Covid, ειδικά οι ΜμΕ, θα συνεχίσουν να είναι βιώσιμες και θα καταφέρουν να επιβιώσουν την επόμενη μέρα. Οι κυβερνήσεις πρέπει να αποφασίσουν τι αξίζει να σωθεί και τι όχι. Αυτές ακριβώς οι αποφάσεις είναι που θα καθορίσουν και τον σταθερό ρυθμό ανάπτυξης τα επόμενα χρόνια σε κάθε οικονομία.
Από εκεί και πέρα, το δημόσιο χρέος αυξήθηκε απότομα κατά τη διάρκεια της πανδημίας και ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις βρισκόταν σε ήδη υψηλά επίπεδα. Οι περισσότερες προηγμένες οικονομίες έχουν πλέον ένα λόγο χρέους προς ΑΕΠ άνω του 100%. Στην Ελλάδα, το χρέος βρίσκεται πλέον στα υψηλότερα ιστορικά επίπεδα καθώς ξεπερνά το 200% του ΑΕΠ.
Ένα μέρος αυτής της αύξησης συνδέεται με τη βαθιά ύφεση, επομένως θα αρχίσει να αντιστρέφεται όταν θα ξεκινήσει η ανάκαμψη. Το υπόλοιπο οφείλεται στα γενναία πακέτα στήριξης των οικονομιών, τα οποία ήταν απολύτως απαραίτητα. Ωστόσο, τα επόμενα χρόνια θα πρέπει σταδιακά οι οικονομίες να επαναφέρουν τα χρέη τους σε πιο βιώσιμα επίπεδα. Το τάιμινγκ, ο ρυθμός και τα στοιχεία αυτής της προσπάθειας δημοσιονομικής εξυγίανσης θα είναι κομβικής σημασίας, τόσο για την ανάκαμψη από την πανδημία όσο και για τη μακροπρόθεσμη δυνητική ανάπτυξη.
Ένα άλλο θέμα, αφορά στις αλλαγές που έρχονται στην λειτουργία της πραγματικής οικονομίας. Η πανδημία μας υποχρέωσε να κάνουμε τα πράγματα διαφορετικά, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις πιο αποτελεσματικά.
Στην μετά Covid εποχή, ελπίζω ότι θα κρατήσουμε τα καλύτερα στοιχεία τόσο από το παλιό, όσο και από το νέο καθεστώς. Η εργασία με πλήρες ωράριο από το σπίτι δεν είναι βιώσιμη και σε πολλούς τομείς δεν αποτελεί πλέον ούτε καν επιλογή, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ευελιξία είναι κατάσταση που συμφέρει τόσο τον εργοδότη, όσο και τον εργαζόμενο. Η εξαιρετικά γρήγορη ανάπτυξη πολλαπλών εμβολίων για την Covid και η πρωτοφανής παγκόσμια συνεργασία ερευνητικών και ιατρικών προσπαθειών των τελευταίων μηνών θα μπορούσαν να μας διδάξουν πώς να πετύχουμε παρόμοια επιτεύγματα σε άλλους ιατρικούς τομείς. Σκεφθείτε ότι στις αρχές της κρίσης η έλλειψη επαρκούς συντονισμού στα μέτρα περιορισμού της Covid, έκανε τα πράγματα χειρότερα και αποτέλεσε ένα χρήσιμο μάθημα για όλους.
Ελπίζω επίσης ότι η πανδημία θα μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε ότι και άλλες παγκόσμιες προκλήσεις χρειάζονται το συντομότερο δυνατό συντονισμένη δράση. Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι η πρώτη από τις προκλήσεις όπου πρέπει να γίνουν πολύ περισσότερα ώστε να αποφευχθούν μη αναστρέψιμες ζημιές. Η ανισότητα, ιδίως στην εκπαίδευση και στις ευκαιρίες, είναι μια άλλη.
Και η σχετική λίστα δεν έχει τελειωμό, συμπεριλαμβανομένης της ανάγκης για πιο δίκαιες συνθήκες στο παγκόσμιο εμπόριο, αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του μεταναστευτικού και των προσφύγων, της καταπολέμησης της τρομοκρατίας, κ.ό.κ. Όλα αυτά τα προβλήματα θα επιδεινωθούν χωρίς ισχυρή διεθνή συνεργασία. Ένας επίσης κίνδυνος είναι αυτός μιας επόμενης πανδημίας, η οποία ναι μεν θα μας βρει πιο προετοιμασμένους, ωστόσο θα μπορούσε να είναι και πιο θανατηφόρα και άρα πιο δύσκολο να συγκρατηθεί.
- Ποια η πρόβλεψή σας για την Ελλάδα; Θα δούμε ταχεία ανάκαμψη και αν ναι γιατί; Μπορεί η χώρα να γίνει ελκυστικός προορισμός για ξένες επενδύσεις;
Η Ελλάδα αναμένεται να αναπτυχθεί κατά περίπου 4% το 2021 και με ρυθμό άνω του 5% το 2022. Παρ’ όλα αυτά, η ανάπτυξη ακολουθεί μία πτώση κατά 10% το 2020. Εκτιμούμε ότι το πραγματικό ΑΕΠ δεν θα επιστρέψει στα προ πανδημίας επίπεδα πριν το 2023. Αυτή η πρόβλεψή μας ισχύει και για τις περισσότερες ευρωπαϊκές οικονομίες. Θεωρώ ότι υπάρχουν κίνδυνοι για ασθενέστερη ανάπτυξη σε σύγκριση με τις παραπάνω προβλέψεις, στο σενάριο όπου καθυστερήσει ο εμβολιασμός του πληθυσμού, αλλά και για μεγαλύτερη ανάπτυξη το 2022, καθώς θα επανέλθει η κανονικότητα.
Το τι θα συμβεί μακροπρόθεσμα στην ελληνική οικονομία θα εξαρτηθεί από τρεις βασικούς παράγοντες. Πρώτον, από την αποτελεσματική αξιοποίηση των σημαντικών πόρων που θα λάβει η Ελλάδα από το ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης. Δεύτερον, από την πρόοδο στις φιλικές προς τις επενδύσεις μεταρρυθμίσεις και την επιτάχυνση των μεγάλων επενδυτικών σχεδίων που βρίσκονται ήδη στα σκαριά. Και τρίτον, από τη σταδιακή δημοσιονομική προσαρμογή που θα συμβάλλει στη μείωση του υψηλού χρέους, η οποία ωστόσο πρέπει να γίνει με αναπτυξιακό τρόπο.
* O Αθανάσιος Βαμβακίδης είναι αναλυτής και Global Head FX G10 της Bank of America Merrill Lynch
