Της Λίνας Παπαδάκη
Οι καλλιτέχνες καθοδηγούν ή ακολουθούν το κοινό τους; Δεν παίρνεις εύκολη απάντηση σε αυτήν την ερώτηση την εποχή που η αθωότητα δεν μένει πια εδώ. Το σίγουρο είναι ότι σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό οι δημοφιλείς καλλιτέχνες μας - με τις πολλαπλές τηλεοπτικές τους εμφανίσεις - καβάλησαν το πολιτικό ρεύμα που δημιούργησε η αντίδραση στα Μνημόνια, στρατεύτηκαν στη μία πλευρά της διχασμένης χώρας και απετέλεσαν την απαραίτητη επική μουσική υπόκρουση του αντιμνημονιακού αγώνα.
Η πλειοψηφία των συνθετών και τραγουδιστών αναβίωσαν το πολιτικό τραγούδι, όπως συνέβαινε τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης, αλλά χωρίς τραγούδι, χωρίς καλλιτεχνική δημιουργία. Χωρίς κόπο. Ξανασύστηναν την παλιά γνωστή δουλειά τους σε νέο περιτύλιγμα, πολιτικό, με θυμωμένες δηλώσεις, με ύφος διδακτικό, με πολεμική κατά των πολιτικών του Μνημονίου, με θόρυβο στα Μέσα, με συναυλίες εναντίον των πολιτικών αντιπάλων και των Γερμανών. Από κοντά και δημιουργοί άλλων χώρων, ηθοποιοί, σκηνοθέτες, λιγότερο οι εικαστικοί. Αναρωτιέσαι πώς έγινε αυτό σε τέτοια κλίμακα, η ταύτισή τους δηλαδή με το μεγάλο κοινό, με το μεγάλο ρεύμα που υπήρχε τότε στην κοινωνία;
Γιατί τόσες λίγες οι εξαιρέσεις;
Το ερώτημα θα μείνει αναπάντητο. Αν δηλαδή οι καλλιτέχνες εξέφραζαν πραγματικά τον παλμό του κόσμου ή απλώς είχαν την ανάγκη να μην εκφραστεί ο μαζικός παλμός χωρίς αυτούς. Να μπουν στο τρένο της "διαφήμισης". Γιατί η γενναία στάση των ελάχιστων συναδέλφων τους που πήγαν κόντρα στο πλειοψηφικό ρεύμα έδειξε ότι αυτό είχε κόστος - κάποια μαγαζιά άδειασαν, ορισμένες μοναχικές φωνές στοχοποιήθηκαν, τα ραδιόφωνα σταμάτησαν να παίζουν κάποια τραγούδια.
Το σίγουρο είναι ότι η μεγάλη μάζα των καλλιτεχνών έγιναν οι σαλπιγκτές της επέλασης του ΣΥΡΙΖΑ προς την εξουσία. Και συνέχισαν να παιανίζουν ηρωικούς θούριους και στον πρώτο χρόνο διακυβέρνησης, με αποκορύφωμα το Δημοψήφισμα, όταν η βουή είχε πνίξει κάθε άλλη καλλιτεχνική φωνή.
Μετά τα ρεύματα άλλαξαν ρότα, το πάθος του κόσμου ξεθύμανε, οι πλειοψηφίες άρχισαν να μεταβάλλονται. Και, ώ του θαύματος, μαζί με το κοινό άρχισαν να αποχωρούν και οι καλλιτέχνες σαν να ήταν παράσταση που κατέβηκε πρόωρα. Σαν να ήταν αμέτοχοι, κομμάτι του κοινού, μονάδες της ανωνυμίας. Σαν να ήταν ένα με τους θαυμαστές τους, όλοι μαζί απογοητευμένοι, προδομένοι και εξαπατημένοι. Κι άρχισαν ένας - ένας να κάνουν πικραμένες δηλώσεις θύματος που παρασύρθηκε. Ο Στάθης Δρογώσης ένιωσε προδομένος, η Χαρούλα Αλεξίου μετάνοιωσε για τα γάντια, ο Σταμάτης Κραουνάκης πιστεύει τώρα ότι οι παλιοί του ήρωες αποδείχτηκαν κάλπικοι, ο Γιώργος Κιμούλης αποχώρησε από την Επιτροπή Συντάγματος των νεοφιλελευθέρων, η Δήμητρα Ματσούκα δεν θα ξαναέκανε Instagram τη φωνή του Τσίπρα, ο Γιάννης Ζουγανέλης τώρα πιστεύει ότι ο Αλέξης μας καταστρέφει. Και πολλοί ακόμα, ενώ είναι σίγουρο ότι θα ακολουθήσουν κι άλλοι.
Μπορεί όντως να είναι έτσι, να παρασύρθηκαν, να εξαπατήθηκαν και να προδόθηκαν. Όμως ταυτοχρόνως παρέσυραν, εξαπάτησαν και πρόδωσαν. Οι άνθρωποι του δημοσίου βίου που έχουν μεγάλο ακροατήριο, πόσο μάλλον φανατικούς θαυμαστές, εκ των πραγμάτων επηρεάζουν τις επιλογές πολλών πολιτών και όχι μόνο στα καλλιτεχνικά πράγματα. Δεν είναι αθώοι του αίματος, δεν δικαιούνται να συμπεριφέρονται τώρα σαν μωρές παρθένες. Όταν έκαναν φλογερές πολιτικές δηλώσεις γνώριζαν ότι η δύναμη επιρροής τους στην κοινωνία δεν ήταν ενός ιδιώτη ή μιας νοικοκυράς αλλά ενός προσώπου που μια σημαντική μερίδα του κόσμου εμπιστεύεται και ακολουθεί. Η επιλογή τους δεν αποτιμάται σε μια ψήφο αλλά σε πάρα πολλές. Άρα δεν τους ταιριάζει σήμερα ο ρόλος του θύματος, τουλάχιστον περισσότερο από τον ρόλο του θύτη.
Είδαμε στην εκλογή Trump πόσοι σημαντικοί καλλιτέχνες του Χόλιγουντ ή της Αμερικανικής μουσικής σκηνής στράφηκαν εναντίον του. Όλοι γνώριζαν ότι επιτελούσαν μία μεγάλου βεληνεκούς πολιτική πράξη που θα παραγάγει αποτέλεσμα, γιατί είχαν πλήρη επίγνωση της ακτινοβολίας τους στην αμερικανική κοινωνία. Κανείς δεν παρίστανε τον αθώο και ανυποψίαστο.
Είδαμε και κάτι άλλο. Μετά την νίκη Trump, και μέχρι σήμερα, συνέχισαν τη μάχη εναντίον του με την ίδια συνέπεια. Δεν καβάλησαν το νέο ρεύμα που οι εκλογές έδειξαν ότι είχε δημιουργηθεί. Το ζητούμενο είναι να μην ανεβαίνεις στο τρένο που τρέχει αν δεν μπορείς να φθάσεις στο σταθμό.
