Είμαστε ένας λαός που παθιάζεται με τα σύμβολά του. Ίσως γι’ αυτό πολύ συχνά μνημονεύουμε σε άρθρα, αναλύσεις και συζητήσεις τη φράση του Φρανσουά Μιτεράν πως... «πολιτική είναι η διαχείριση των συμβόλων». Κι είναι αλήθεια ότι στη χώρα μας η διαχείριση των συμβόλων φτάνει συχνά να επηρεάζει και το ίδιο το περιεχόμενο της πολιτικής.
Το Πολυτεχνείο είναι ένα τέτοιο σύμβολο. Ίσως το πλέον χαρακτηριστικό. Το αίτημα της εξέγερσης για Δημοκρατία και Ελευθερία αγνόησε πολιτικές αντιπαραθέσεις και ένωσε -πέρα από χρώματα και κομματικές ταυτότητες- πολίτες αποφασισμένους να προσφέρουν και τη ζωή τους στον κοινό αγώνα ενάντια στη δικτατορία.
Φέτος, μέσα σε μια πρωτόγνωρη υγειονομική κρίση, είχαμε μία μοναδική ευκαιρία να αποδείξουμε ότι το Πολυτεχνείο, ως σύμβολο δημοκρατίας, ελευθερίας και ενότητας, εξακολουθεί να μας εμπνέει και να καθοδηγεί τις πράξεις μας. Είχαμε μία ευκαιρία να αποδείξουμε πως οι δημοκρατικές μας αξίες έχουν στο επίκεντρο την κοινωνική ευαισθησία, την κοινωνική αλληλεγγύη και την κοινωνική συνοχή.
Είχαμε μια ευκαιρία να αποδείξουμε πως ενωμένοι αγωνιζόμαστε να ξεπεράσουμε τη σημερινή ασύμμετρη υγειονομική απειλή. Και πως ενωμένοι τιμούμε με την πράξη μας όσους αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν για τη δημοκρατία, εμβαθύνοντας την, ο καθένας μας με το ατομικό του παράδειγμα: Βάζοντας πάνω από κάθε σκέψη και ανάγκη το δικαίωμα κάθε συνανθρώπου μας στην υγεία. Και μένοντας μακριά από ανύπαρκτους διαχωρισμούς, διχαστικά διλήμματα και συνθήματα.
Δεν τα καταφέραμε. Για άλλη μια φορά στον δημόσιο διάλογο ακούσαμε πως υπάρχουν... δεξιοί και αριστεροί, κομματικοί και ακομμάτιστοι, ανεξάρτητοι και στρατευμένοι, κάπηλοι και ιδιοκτήτες, σύντροφοι και προδότες, αυθεντικοί και δήθεν, ιδεολόγοι κι επαγγελματίες, επαναστάτες και πουλημένοι, δημοκρατικά ευαίσθητοι και αυταρχικοί, δικαιωματιστές και βολεμένοι…
Πώς, όμως, μία συζήτηση για την επέτειο του Πολυτεχνείου και τον δέοντα τρόπο να τιμηθεί με βάση τα επιδημολογικά δεδομένα, απέκτησε τέτοια διχαστικά χαρακτηριστικά και -ανεξαρτήτως προθέσεων- εντέλει έφτασε να προσβάλει το ίδιο το σύμβολο και την ιστορική μνήμη;
Αν κάτι μας δίδαξε η πανδημία, είναι πως ο θάνατος δεν κάνει διακρίσεις και διαχωρισμούς –κομματικούς, ιδεολογικούς ή όποιους άλλους. Όπως και ότι ο ιός δε δείχνει σεβασμό, αν είναι ιερός ο σκοπός μίας συνάθροισης, αλλά μεταδίδεται, διασπείρεται, πάντα με τον ίδιο τρόπο.
Με τα πραγματικά επιδημιολογικά δεδομένα που αντιμετωπίζει η χώρα, είμαστε σε μία κατάσταση όπου η δημόσια υγεία ως συνταγματικά προστατευόμενο αγαθό, αλλά και η υγεία ως ατομικό ή κοινωνικό δικαίωμα, θέτουν περιορισμούς στην ελευθερία της κίνησης και μετακίνησης. Τα δικαιώματα των πολιτών ιεραρχούνται, προτεραιοποιούνται και κάποια υποχωρούν μπροστά στην ανάγκη προστασίας του υπέρτατου αγαθού, της ζωής. Κι ίσως έχει εδώ έναν συμβολισμό και το ότι το Σύνταγμα του 1975 -ο καταστατικός χάρτης της χώρας που εισήγαγε το πολίτευμα της προεδρευομένης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας- περιείχε εξαρχής έναν ευρύ κατάλογο ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, αλλά και προέβλεπε από τότε ρητά περιορισμούς τους, για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας και της υγείας των πολιτών.
Ήταν όμως μία συζήτηση για τα δικαιώματα και τις ελευθερίες αυτή που παρακολουθήσαμε τις προηγούμενες ημέρες; Όπως και να έχει, δεν είναι ποτέ αργά να συζητήσουμε στη βάση των πραγματικών δεδομένων. Έχουμε ακόμη την ευκαιρία να συνειδητοποιήσουμε πως βρισκόμαστε όλοι στην ίδια όχθη και πως μονάχα ενωμένοι θα βγούμε όρθιοι από αυτή την περιπέτεια, όχι μόνο σε ό,τι αφορά τη δημόσια υγεία, αλλά και την κοινωνία και οικονομία.
Μιλώντας, λοιπόν, για τα σύμβολα και το Πολυτεχνείο πώς μπορούμε να μη συμφωνήσουμε ΟΛΟΙ στο ποιοι είναι εκείνοι που ενσαρκώνουν φέτος τα μηνύματά του;
Είναι εκείνοι που αγωνίζονται για να έχουν άλλοι την πολυτέλεια να μαλώνουν για το ποιος κόπτεται περισσότερο για τα δικαιώματα και τη δημοκρατία. Είναι εκείνοι που αγωνίζονται άνισα, σκληρά μα με ηρωισμό, αξιοπρέπεια και αυταπάρνηση. Δεν είναι άλλοι παρά οι γιατροί, το νοσηλευτικό και το υπόλοιπο προσωπικό των νοσοκομείων μας.
Κατά την άποψή μου, αυτοί ενσαρκώνουν σήμερα τα ιδανικά και τα διδάγματα του 1973. Οι ΗΡΩΕΣ πίσω από τις μάσκες είναι οι πραγματικοί αγωνιστές του σήμερα.
* Ο Καθ. Νίκος Γ. Παπαϊωάννου είναι Πρύτανης Α.Π.Θ.
