Της Νιόβη Παυλίδου*
Το «άσυλο» και οι «αιώνιοι φοιτητές» αποτελούν «ελληνική ιδιομορφία» στην διεθνή εκπαιδευτική κοινότητα. Για το «άσυλο της ανομίας» φαίνεται ότι η κοινωνία κατανόησε το πρόβλημα και στηρίζει αποφασιστικά την ασφάλεια και ελευθερία στην καθημερινή ζωή των ΑΕΙ. Αλλά, για το ζήτημα των αιώνιων φοιτητών δεν έχει συνειδητοποιήσει πόσο μοναδικά «ελληνικό» είναι.
Όταν το πρόγραμμα σπουδών ολοκληρώνεται σε ν έτη διδασκαλίας, παντού στον κόσμο φαίνεται λογικό να επιθυμεί ο νέος να το ολοκληρώσει και να ενταχθεί ως επαγγελματίας στην κοινωνία όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Γιαυτό σπουδάζει , όχι για χόμπι. Τα «καλά» πανεπιστήμια ελέγχουν με προσοχή τον χρόνο σπουδών των φοιτητών τους και διερευνούν τις αιτίες της αργοπορίας στην ολοκλήρωση σπουδών.
Τί ελέγχουν; Την ποιότητα του προγράμματος σπουδών και την αξιοπιστία των διαδικασιών. Η ποιότητα και η έκταση της ύλης που διδάσκεται στα μαθήματα είναι ένα μεγάλο στοίχημα για την σύνδεση του πτυχίου με την αγορά εργασίας, αλλά και για την εφικτή διάρκεια σπουδών. Στο πρόγραμμα σπουδών προσφέρεται αριθμός μαθημάτων ανά εξάμηνο (τα 3-4 μαθήματα φαίνεται να θεωρούνται υπεραρκετά διεθνώς), ώστε να καταφέρνει ο φοιτητής να αφομοιώσει το αντικείμενο σε βάθος. Ο φοιτητής δεν στοχεύει τα Νόμπελ μέσα από τις βασικές του σπουδές, αλλά να πάρει τις επαρκείς γνώσεις για ένα επάγγελμα.
Ποιος αξιολογεί την ποιότητα και έκταση της ύλης; Προφανώς όχι αποκλειστικά οι ίδιοι οι διδάσκοντες. Στις ΗΠΑ πχ. για τους Μηχανικούς γίνεται αξιολόγηση του προγράμματος από τον αναγνωρισμένο μη κερδοσκοπικό οργανισμό ABET (abet.org). Απόφοιτοι μηχανικοί από προγράμματα που δεν έχουν είναι ABET δεν μπορούν να πάρουν άδεια εξάσκησης επαγγέλματος. Θα ήταν ενδιαφέρον να αξιολογήσει τα προγράμματα των μηχανικών μας ο οργανισμός αυτός!
Η δεύτερη παράμετρος που ελέγχεται είναι η αξιοπιστία του εξεταστικού συστήματος μέσα στο ΑΕΙ, σε κάθε λεπτομέρεια. Τα θέματα των εξετάσεων να είναι σωστά διατυπωμένα, να ανταποκρίνονται στην ύλη που διδάσκεται, να υπάρχει έλεγχος της βαθμολογίας του καθηγητή και διασφάλιση σωστής καταχώρησης της βαθμολογίας. Τα προβλήματα, που πάντα προκύπτουν, τα εξετάζει ειδική εξεταστική επιτροπή και όχι μόνο ο διδάσκων καθηγητής.
Αν όλα λειτουργούν ποιοτικά και αξιόπιστα, ο φοιτητής που με εισαγωγικές εξετάσεις πέρασε σε συγκεκριμένο τμήμα, μπορεί να ολοκληρώσει στην ώρα του το πρόγραμμα σπουδών του. Αν δεν υπάρχουν εισαγωγικές εξετάσεις, στο πρώτο έτος μπορεί να γίνει η κατάλληλη επιλογή φοιτητών ώστε, όσοι δεν παραμείνουν, να επιλέξουν ένα άλλο κατάλληλο επιστημονικό πεδίο.
Χρειάζονται ανθρωποώρες και χρήματα για τις σωστές διαδικασίες. Γιαυτό και τα «καλά» πανεπιστήμια προσδιορίζουν με προσοχή τον αριθμό φοιτητών που δέχονται και δαπανούν τα κατάλληλα ποσά για την ποιότητα των εκπαιδευτικών διαδικασιών. Τα «πτυχία ό,τι νάναι» δεν έχουν θέση σε ένα πανεπιστήμιο του 21ου αιώνα.
Οι ειδικές περιπτώσεις που πάντα υπάρχουν ή προκύπτουν στη ζωή, όπως ασθένειες, ατυχίες ζωής, οικονομική στενότητα, εξετάζονται πλήρως μέσα σε σωστό θεσμικό πλαίσιο και υποστηρίζεται ο φοιτητής να τελειώσει τις σπουδές του. Αποτελούν όμως αυτό που λέει η λέξη. Ειδικές περιπτώσεις.
Η διάρθρωση των σπουδών, οι υποχρεώσεις του φοιτητή και του καθηγητή, οι στόχοι της εκπαίδευσης, η αξιοπιστία των διαδικασιών, διατυπώνονται στον κανονισμό και παρέχονται στον φοιτητή στην αρχή των σπουδών του, ώστε να ελέγχει αν όλα εξελίσσονται κανονικά στην εκτέλεση του προγράμματος. Ο φοιτητής έχει και υποχρεώσεις και δικαιώματα. Και στο πανεπιστήμιο εκπαιδεύεται σε διαδικασίες που θα τον βοηθήσουν κατόπιν στην οργάνωση της επαγγελματικής του ζωής.
Το να θεωρούμε «κανονικότητα» το να είναι οι φοιτητές μας «αιώνιοι» αποτελεί ελληνικό παράδοξο, και αποτυχία του εκπαιδευτικού συστήματος. Και είναι μεγαλύτερη αποτυχία το να περιστρέφεται η συζήτηση κυρίως στην εξυπηρέτηση των «ειδικών περιπτώσεων». Οι φοιτητές μας πρέπει να πιστέψουν ότι μπορούν να τελειώσουν τις σπουδές τους σε χρόνο ν ετών, όπως τους αξίζει μετά από τις αντικειμενικές εισαγωγικές εξετάσεις στις σχολές. Το ν+2, είναι σωστό να θεσπιστεί, θα τακτοποιήσει αμέσως το πρόβλημα των «αιωνίων» που έχουν ουσιαστικά διακόψει και «ξεχνούν» να διαγραφούν. Αλλά ο στόχος μας είναι το ν. Τα χρόνια της νεότητας είναι σημαντικά, για να χάνονται σε άσκοπη αργοπορία στις βασικές σπουδές. Στην σύγχρονη εποχή, ένας σωστός επαγγελματίας θα «σπουδάζει» σε όλη του τη ζωή. Και δεν θα σταθεί ανταγωνιστικά στην επαγγελματική αγορά, αν δεν κατανοήσει ότι είναι σημαντικό να ολοκληρώνει τις υποχρεώσεις του στον προγραμματισμένο χρόνο.
*Η κ. Νιόβη Παυλίδου είναι Καθηγήτρια ΑΠΘ
