«Προσπαθώ να αντιπαρέλθω τις εμμονές μου, να αποφύγω την αυτοαναφορά, δεν είναι πάντα εύκολο να αποστασιοποιείσαι εντελώς από το Εγώ σου, εντούτοις προσπαθώ. Όσο για τις τεχνικές, μου αρέσει να πειραματίζομαι. Έχω γράψει σε πρώτο και τρίτο πρόσωπο, έχω γράψει αρθρωτό μυθιστόρημα, μυθιστόρημα με γραμμική ή ευθύγραμμη αφήγηση, με αναχρονίες, με αναδρομές, με επιτάχυνση και παράλειψη, υβριδικό μυθιστόρημα… πάντα αναζητώ νέους τρόπους, αυτή είναι άλλωστε και η πρόκληση της γραφής, διότι όλα έχουν ειπωθεί, ας αναζητήσουμε τουλάχιστον νέους τρόπους να τα ‘ξαναπούμε’…», ισχυρίζεται η συγγραφέας και μεταφράστρια Πέρσα Κουμούτση η οποία μας γνώρισε τον Μαχφούζ, σημαντικούς άραβες συγγραφείς και ποιητές, και την ατμόσφαιρα της Αιγύπτου μέσα από τα δικά της μυθιστορήματα.
Γεννημένη στο Κάιρο, και γνωρίζοντας καλά τις δυο πατρίδες, μιλώντας στο Liberal.gr θα μας αποκαλύψει συνήθειες, συνθήκες γραφής, αγαπημένους συγγραφείς, ήρωες και εμμονές της, επιμένοντας:
«Οι εσωτερικές συγκρούσεις είναι εκείνες που με θέλγουν σ’ ένα χαρακτήρα, η πάλη που κάνουμε με τον εαυτό μας. Άλλωστε, οι ηττημένοι χαρακτήρες είναι αυτοί που νοιάζομαι και φροντίζω περισσότερο, οι άλλοι δεν έχουν κανέναν ανάγκη, οι ήρωες αποτυπώνονται καλύτερα στα έπη.»
Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα
- Κυρία Κουμούτση, υπάρχει τελετουργία γραφής [συγκεκριμένος χώρος, χρόνος, συνήθειες] ή παντού μπορείτε να γράψετε εσείς;
Δεν γράφω παντού. Δεν μπορώ να γράψω, για παράδειγμα, ενώ έχω απέναντι μου ανοικτό παράθυρο με θέα ένα πανέμορφο τοπίο, διότι με περισπά, αποσπά την προσοχή μου, με υπερβαίνει. Η φύση αξίζει όλη μας την προσοχή, δεν την αγνοούμε για να αφοσιωθούμε στην ψευδαίσθηση. Γι' αυτό, απέναντι μου προτιμώ να έχω έναν τοίχο, οποίος, όμως, καθόλου δεν με εμποδίζει, διότι μπορώ να βλέπω πέρα από αυτόν και να ταξιδεύω με το μυαλό μου, όπου επιθυμώ.
- Για να ξεκινήσετε μια ιστορία, χρειάζεστε πλάνο, να ξέρετε και την αρχή και το τέλος της, ή αρκούν μια εικόνα ή η αρχική φράση;
Δεν έχω δουλέψει ποτέ με πλάνο. Ούτε γνωρίζω το τέλος της ιστορίας μου. Η αρχή μου αρκεί για να ξεκινήσω και συνήθως έρχεται μετά από εσωτερική παρότρυνση, ένα σκούντημα που δεν μπορώ να εκλογικεύσω, ούτε να εξηγήσω από πού ακριβώς προέρχεται. Και βέβαια, μια αρχική φράση, μια σκέψη, μια ιδέα ή μια εικόνα είναι αρκετές για το ξεκίνημα, τα υπόλοιπα έρχονται στην πορεία.. Περισσότερο απ' όλα, όμως, είναι εκείνη η εσωτερική ανάγκη που επιμένει, μέχρι να εκτονωθεί, να ικανοποιηθεί.
- Ποιο βιβλίο σας γράφτηκε με πιο παράξενο και αλλόκοτο τρόπο;
Το βιβλίο μου «Στους Δρόμους του Καΐρου, περίπατος με τον Ναγκίμπ Μαχφούζ». Σαν να γράφτηκε χωρίς τη δική μου παρέμβαση, ή σαν να ήταν έτοιμο από καιρό μέσα στο μυαλό μου κι απλώς το πληκτρολόγησα στον υπολογιστή μου. Αυτή ήταν η ενσυνείδητη συμμετοχή μου σ’ αυτό: η καταγραφή του.
- Υπάρχουν συγγραφικές εμμονές; Θέματα στα οποία επανέρχεστε, τεχνικές που χρησιμοποιείτε και ξαναχρησιμοποιείτε, γρίφους κι αινίγματα που προσπαθείτε μια ζωή γράφοντας να επιλύσετε;
Προσπαθώ να αντιπαρέλθω τις εμμονές μου, να αποφύγω την αυτοαναφορά, δεν είναι πάντα εύκολο να αποστασιοποιείσαι εντελώς από το Εγώ σου, εντούτοις προσπαθώ. Όσο για τις τεχνικές, μου αρέσει να πειραματίζομαι. Έχω γράψει σε πρώτο και τρίτο πρόσωπο, έχω γράψει αρθρωτό μυθιστόρημα, μυθιστόρημα με γραμμική ή ευθύγραμμη αφήγηση, με αναχρονίες, με αναδρομές, με επιτάχυνση και παράλειψη, υβριδικό μυθιστόρημα… πάντα αναζητώ νέους τρόπους, αυτή είναι άλλωστε και η πρόκληση της γραφής, διότι όλα έχουν ειπωθεί, ας αναζητήσουμε τουλάχιστον νέους τρόπους να τα ‘ξαναπούμε’… Όσο για τους γρίφους, αυτοί είναι κυρίως υπαρξιακοί, δεν επιλύονται. Δεν επιλύθηκαν ποτέ, παρότι συνεχίζουν να απασχολούν το σύνολο των συγγραφέων σ’ όλο τον κόσμο και ίσως είναι ένας λόγος για να συνεχίζει κανείς να γράφει. Η ψευδαίσθηση ότι κάποτε μπορεί να υπαινιχθεί μια λύση… Επίσης, ο έρωτας στις διάφορες εκδοχές του με ενδιαφέρει και υπάρχει στα βιβλία μου με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Η παγκόσμια λογοτεχνία είναι αφιερωμένη στο μαγικό αυτό και ανεξήγητο δίπολο έρωτα-θανάτου.
- Τι πρέπει να έχει μια ιστορία για να γίνει ιστορία σας;
Να πείσει πρώτα εμένα. Να έχει έστω ένα στοιχείο έκπληξης κι ανατροπής, να διαθέτει χαρακτήρες που να μοιάζουν αληθινοί, να απέχει από τις εκζητήσεις, τις επιτηδεύσεις και τις υπερβολές. Εν ολίγοις, να είναι ένα ειλικρινές και έντιμο αφήγημα..
- Ένας ήρωας ή μια ηρωίδα για να γίνει ήρωάς σας ή ηρωίδα σας;
Πρέπει να διαθέτει ανθρώπινες αδυναμίες, να αντιπαλεύει τις εμμονές και τους φόβους του/της, ακόμα κι αν δεν τα καταφέρει στο τέλος, να έχει τουλάχιστον προσπαθήσει εσωτερικά. Οι εσωτερικές συγκρούσεις είναι εκείνες που με θέλγουν σ’ ένα χαρακτήρα, η πάλη που κάνουμε με τον εαυτό μας. Άλλωστε, οι ηττημένοι χαρακτήρες είναι αυτοί που νοιάζομαι και φροντίζω περισσότερο, οι άλλοι δεν έχουν κανέναν ανάγκη, οι ήρωες αποτυπώνονται καλύτερα στα έπη.
- Ποιος ήρωας ή ποια ηρωίδα σας έφτασαν ως εσάς με τον πιο αλλόκοτο τρόπο;
Ο Βάκαρης στο δεύτερο βιβλίο μου, «Ο ηδονικός βίος του Κωνσταντίνου Βάκαρη». Προσπάθησα να τον αναβιώσω στο τελευταίο μου βιβλίο «η Επιστροφή». Ένιωσα ότι τον είχα αδικήσει και ότι έπρεπε να του δώσω μια δεύτερη ευκαιρία. Τον έβαλα σε ένα καινούριο πλαίσιο, άλλαξα ωστόσο, βασικά στοιχεία του για να ταιριάξει στο αφήγημα, αλλά νομίζω ότι αποσκίρτησε και απέκτησε την αυτονομία του. Μεταμορφώθηκε τόσο που δεν θύμιζε πλέον εκείνον.
- Το πρώτο βιβλίο που διαβάσατε και σας εντυπωσίασε;
Το πρώτο βιβλίο ήταν στο δημοτικό, ένα αστυνομικό αφήγημα για παιδιά, δεν θυμάμαι τον τίτλο. Αργότερα στο γυμνάσιο ήταν ο Ζορμπάς του Καζαντζάκη. Με εντυπωσίασε η αφήγηση, ο χαρακτήρας του ατίθασου επαναστάτη της ζωής, η ατμόσφαιρα, τα πάντα. Στο λύκειο ήρθα σε επαφή με τον Όργουελ, τον Ατσέμπε και την Περλ Μπακ. Νομίζω ότι τότε ακριβώς αποφάσισα να σπουδάσω λογοτεχνία με την οποία ασχολούμαι ως σήμερα.
- Υπάρχει βιβλίο που μπορείτε να πείτε ότι σας άλλαξε τη ζωή ή βιβλίο στο οποίο συχνά επιστρέφετε;
Η μεταμόρφωση του Κάφκα με μεταμόρφωσε εσωτερικά, άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμουν και έβλεπα τον κόσμο. Με εισήγαγε στον κόσμο της αλληγορίας και την ίδια στιγμή στην ωμή πραγματικότητα της ασημαντότητας της ύπαρξής μας.. Ωστόσο, επιστρέφω στην αραβική λογοτεχνία με την οποία ασχολούμαι σε επίπεδο μετάφρασης και βέβαια στον Μαχφούζ και στους άραβες ποιητές τους οποίους μελετώ τα τελευταία χρόνια.
- Αγαπημένοι σας συγγραφείς και ποιητές;
Είναι πολλοί. Μου αρέσει ο Έλιοτ, ο Φροστ, ο Κάμινγκς, ο Γουίμαν, και πολλοί σύγχρονοι άραβες ποιητές. Ο Σεφέρης επίσης και βέβαια ο Καβάφης… Από τους πεζογράφους, ποιον να πρωτοθυμηθώ, είναι τόσοι πολλοί. Διαβάζω σε τρεις γλώσσες και υπάρχουν πάρα πολλοί σπουδαίοι συγγραφείς που διαμόρφωσαν το παγκόσμιο λογοτεχνικό γίγνεσθαι. Η κάθε εποχή και η κάθε κουλτούρα διαθέτει το δικό της οπλοστάσιο…
- Κατά την διαδικασία της συγγραφής, ακούτε μουσική, έχετε ανάγκη από απόλυτη σιωπή, διαβάζετε άλλα βιβλία ή ποιητές, καταφεύγετε σε εικαστικά έργα;
Απόλυτη σιωπή για να αφουγκράζομαι τον εσωτερικό ρυθμό των σκέψεων μου, και του κειμένου που γράφω. Όποτε διαβάζω ένα καλό βιβλίο, γεννιέται και μια καλή ιδέα, οπότε υποχρεωτικά διαβάζω. Τελευταία καταφεύγω-όπως σας ανέφερα- στην ποίηση αλλά και στην φιλοσοφία καθώς και στην ψυχολογία, με βοηθούν στη συγκρότηση και σκιαγράφηση των χαρακτήρων που περιγράφω, τα αδιέξοδα τους και τους χειρισμούς που πρέπει να κάνω σε σχέση με την πορεία και την εξέλιξή τους.
- Να αναφερθούμε σε εκείνο που γράφετε σήμερα;
Βρίσκεται ακόμα σ’ ένα πολύ πρώιμο στάδιο.. Υπάρχουν σκέψεις, και ιδέες, αλλά είναι ακόμα σκόρπιες και συγκεχυμένες. Όμως έχω την αίσθηση ότι πολύ σύντομα θα βρουν τη σειρά τους… Δεν έχω σταματήσει, φυσικά, να γράφω κείμενα και να μεταφράζω ποίηση και πεζογραφία. Οι δραστηριότητες αυτές με ανανεώνουν και αναπληρώνουν όλα τα κενά.
