Το μήνυμα ότι η ραγδαία αποκλιμάκωση του ελληνικού κόστους δανεισμού που έσπασε για πρώτη φορά το φράγμα του 1%, κυρίως όμως των spreads, αντανακλούν την υγεία της οικονομίας, στέλνει μέσω του liberal.gr ο Πάνος Τσακλόγλου, κρούοντας ταυτόχρονα τον κώδωνα του κινδύνου για το διεθνές περιβάλλον των αρνητικών επιτοκίων.
Ο κ. Τσακλόγλου βλέπει τον μελλοντικό κίνδυνο οι καταθέτες κάποιων χωρών, από την στιγμή που δεν έχουν κανένα κέρδος να διατηρούν χρήματα στις τράπεζες, να σκεφτούν για παράδειγμα να τα βάλουν σε μια θυρίδα ή και να αποσύρουν, κάτι που προς το παρόν δεν έχει συμβεί πουθενά, ωστόσο η απειλή είναι υπαρκτή. «Γιατί να πληρώνεις κάποιον φύλακα για τα λεφτά σου, όταν μπορείς να το κάνεις μόνος σου ;» όπως λέει χαρακτηριστικά ο καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Ο δεύτερος κίνδυνος σχετίζεται με χώρες που έχουν μεγάλο δημόσιο χρέος αλλά και πολιτική αστάθεια, όπως η Ιταλία και οι οποίες δεν δείχνουν διατεθειμένες να επωφεληθούν από αυτό το «παράθυρο ευκαιρίας» του χαμηλού δανεισμού, προκειμένου να βάλουν σε τάξη τα του οίκου τους.
Και επισημαίνει ότι αν δεν το κάνουν, τότε στο σενάριο που θα αρχίσει κάποια στιγμή να τσιμπάει ο πληθωρισμός, άρα να αυξάνονται και τα επιτόκια, θα έχουν προβλήματα, τα οποία και θα επηρεάσουν ευρύτερα την διεθνή οικονομία. «Υπάρχει ένας εφησυχασμός ότι τα αρνητικά επιτόκια θα μείνουν εκεί για πάντα, αλλά αυτό δεν είναι αλήθεια», σημειώνει ο κ. Τσακλόγλου. Και συμπληρώνει ότι τα αρνητικά ονομαστικά επιτόκια, όπως αυτά που έχουμε σήμερα, είναι μια πάρα πολύ ασυνήθιστη κατάσταση, δεν πρέπει να θεωρήσουμε ότι αυτός είναι ο κανόνας.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη:
- Τo επιτόκιο του ελληνικού 10ετούς έπεσε χθες για πρώτη φορά στην ιστορία κάτω του 1% και συγκεκριμένα στο 0,94%. Τι σημαίνει αυτό για την οικονομία;
Το απόλυτο επίπεδο του επιτοκίου των ομολόγων είναι πολύ σημαντικό, υπό την έννοια ότι αυτό είναι το κόστος με το οποίο δανείζεται το ελληνικό Δημόσιο. Εκείνο όμως που μας ενδιαφέρει περισσότερο από όλα είναι το spread, δηλαδή η διαφορά της απόδοσης ανάμεσα στο ελληνικό 10ετές και το αντίστοιχο γερμανικό ή άλλων χωρών. Αυτό είναι που δείχνει την υγεία της οικονομίας μας σε σχέση με άλλες χώρες. Ναι μεν το spread είναι υψηλότερο απ’ ότι πριν την έναρξη της κρίσης, ωστόσο πέφτει με ταχύτατο ρυθμό. Αυτό δείχνει ότι οι αγορές εμπιστεύονται την Ελλάδα. Χθες η διαφορά απόδοσης μεταξύ του ελληνικού και του γερμανικού δεκαετούς ομολόγου είχε διαμορφωθεί στα επίπεδα του 1,30% έναντι 1,50% προ μηνός και τον Μάιο του 2019 στις ευρωεκλογές ήταν κοντά στο 2,50%.
Στο ερώτημά σας, σχετικά με τις θετικές επιπτώσεις από την ραγδαία μείωση του κόστους δανεισμού, η απάντηση είναι ότι αυτή αυξάνει τις προοπτικές βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους, αλλά και ότι μειώνεται το country risk, γεγονός που αργά ή γρήγορα θα περάσει και στην μείωση του δανεισμού για τον ιδιωτικό τομέα.
Βλέπουμε για παράδειγμα τι συμβαίνει με τα ομόλογα που εκδίδουν οι ελληνικές τράπεζες. Συγκεκριμένη τράπεζα, είχε δανειστεί πριν από έξι μήνες με επιτόκιο κοντά στο 9% και τώρα πέτυχε 5,5%. Σε συνδυασμό λοιπόν και με το γεγονός ότι επιστρέφουν καταθέσεις, αυτό σημαίνει ότι αργά ή γρήγορα θα έχουμε περισσότερα κεφάλαια για την χρηματοδότηση της οικονομίας, άρα θα μειωθεί και το κόστος κεφαλαίου για την ιδιωτική οικονομία. Εδώ ο βραχνάς ακούει στο όνομα κόκκινα δάνεια και αυτό είναι που εμποδίζει την ραγδαία αποκλιμάκωση του κόστους δανεισμού προς τον ιδιωτικό τομέα.
- Θα λέγατε ότι οι αγορές τιμολογούν ήδη την ένταξη της Ελλάδας στην επενδυτική βαθμίδα και την συμμετοχή της στην ποσοτική χαλάρωση;
Ναι, σε κάποιο βαθμό. Οι πάντες αναγνωρίζουν ότι απλώς είναι ζήτημα ταίμινγκ πότε θα ενταχθεί η χώρα στην επενδυτική βαθμίδα και εν συνεχεία στην ποσοτική χαλάρωση. Και το πιο σημαντικό για όλα αυτά δεν είναι τόσο η μείωση των αποδόσεων του 10ετούς ομολόγου, όσο η ραγδαία αποκλιμάκωση των αποδόσεων στο 15ετές.
Η λήξη του συμπίπτει σε μια περίοδο, κατά την οποία, σύμφωνα με τις αναλύσεις τόσο του ΔΝΤ, όσο και της ΕΕ, το ελληνικό χρέος δεν θα ήταν βιώσιμο. Και γι’ αυτό υπήρχε και η άποψη ότι αν χρειαστεί θα παρενέβαιναν πάλι οι Ευρωπαίοι.
Επομένως οι αγορές είτε θεωρούν ότι η Ελλάδα δεν θα χρειαστεί περαιτέρω ελάφρυνση και άρα θα πάρουν τα λεφτά τους πίσω, είτε ότι αν η χώρα αντιμετωπίσει στο μέλλον το οποιοδήποτε πρόβλημα, οι Ευρωπαίοι θα τηρήσουν τον λόγο τους. Και τα δύο είναι καλά νέα για εμάς.
- Βλέπετε να πιάνουμε κάποια στιγμή αποδόσεις Κύπρου στα 10ετή (0,5%), Πορτογαλίας (0,25%) και Ισπανίας (0,3%);
Το μυστικό βρίσκεται όπως σας είπα στο spread. Η διαφορά απόδοσης μεταξύ του κυπριακού και του δεκαετούς γερμανικού ομολόγου είναι σήμερα γύρω στο 0,9%. Επομένως ένα spread της τάξης του 1% είναι εφικτό για την Ελλάδα, μέχρι εκεί μπορούμε να φτάσουμε.
Δεν θα ήταν και σωστό από οικονομικής άποψης, να επιστρέψουμε σε καταστάσεις, όπως αυτές προ κρίσης, όπου είχαμε φτάσει κάποια στιγμή το spread μεταξύ ελληνικών και γερμανικών ομολόγων να είναι 10 μονάδες βάσης, δηλαδή 0,1%. Αυτό ήταν κάτι το αφύσικο.
- Αφύσικα όμως δεν είναι και αρνητικά επιτόκια; Τι κινδύνους εγκυμονούν αυτά για τις οικονομίες διεθνώς; Η μία δηλαδή όψη του νομίσματος στην περίπτωση της βουτιάς του κόστους δανεισμού της Ελλάδας είναι ασφαλώς θετική. Η άλλη ωστόσο δεν αποτελεί τμήμα μιας συνολικότερης μακροοικονομικής κατάστασης διεθνώς, η οποία χαρακτηρίζεται από χαμηλή ανάπτυξη;
Δυο είναι εδώ οι κίνδυνοι. Ο ένας σχετίζεται με τους καταθέτες. Κάποια στιγμή θα μπορούσαν οι καταθέτες κάποιων χωρών, από την στιγμή που δεν έχουν κανένα κέρδος να διατηρούν χρήματα στις τράπεζες, να σκεφτούν για παράδειγμα να τα βάλουν σε μια θυρίδα ή και να αποσύρουν. Αυτό προς το παρόν δεν έχει συμβεί πουθενά, ούτε στην Ελλάδα, ούτε αλλού. Και αυτός είναι και ο λόγος που οι επικεφαλής των μεγάλων κεντρικών τραπεζών συνεχίζουν να επιμένουν στην λογική της χαλαρής νομισματικής πολιτικής. Αλλά σαν σκέψη είναι απολύτως λογική. Γιατί να πληρώνεις κάποιον φύλακα για τα λεφτά σου, όταν μπορείς να το κάνεις μόνος σου ; Σε ένα τέτοιο σενάριο, αμέσως θα μειωθούν οι πόροι για επενδύσεις και αυτό προφανώς είναι κακό.
Ο άλλος κίνδυνος σχετίζεται με την κατάσταση στην οποία βρίσκονται μια σειρά από μεγάλες οικονομίες διεθνώς. Το χαμηλό κόστος δανεισμού αποτελεί στην ουσία ένα “παράθυρο ευκαιρίας” για οικονομίες με μεγάλο δημόσιο χρέος, προκειμένου να βάλουν σε τάξη τα του οίκου τους. Η Ελλάδα το κάνει και γι’ αυτό επιβραβεύεται από τις αγορές.
Υπάρχει όμως μια άλλη μεγάλη ευρωπαϊκή οικονομία που δεν το κάνει, γι’ αυτό και αποτελεί πηγή πολλών ανησυχιών, δηλαδή η Ιταλία. Αν χώρες σαν την Ιταλία με υψηλό δημόσιο χρέος, δεν επωφεληθούν από αυτό το παράθυρο ευκαιρίας, τότε στο σενάριο που θα αρχίσει κάποια στιγμή να τσιμπάει ο πληθωρισμός, άρα να αυξάνονται και τα επιτόκια, θα έχουν προβλήματα, τα οποία και θα επηρεάσουν ευρύτερα την διεθνή οικονομία.
Υπάρχει ένα εφησυχασμός ότι τα αρνητικά επιτόκια θα μείνουν εκεί για πάντα, αλλά αυτό δεν είναι αλήθεια. Αρνητικά πραγματικά επιτόκια είχαμε σε πολλές φάσεις στην ιστορία λόγω του υψηλού πληθωρισμού. Αλλά τα αρνητικά ονομαστικά επιτόκια, όπως αυτά που έχουμε σήμερα, είναι μια πάρα πολύ ασυνήθιστη κατάσταση. Δεν πρέπει να θεωρήσουμε ότι αυτός είναι ο κανόνας.
- Ένας επίσης κίνδυνος που εγκυμονούν τα αρνητικά επιτόκια σχετίζεται με το Ασφαλιστικό και την μείωση των αποδόσεων που βλέπουν τα ταμεία διεθνώς από τις επενδύσεις σε ομόλογα. Τι φοβάστε εδώ;
Τα ταμεία, όπως ξέρετε είναι δύο ειδών, τα διανεμητικά, όπως το ελληνικό και τα κεφαλαιοποιητικά, δημόσια και ιδιωτικά. Εδώ μπαίνει το ερώτημα τι συμβαίνει αν οι επενδύσεις των ταμείων δεν έχουν ικανές αποδόσεις. Επίσης, σε ένα πλανήτη με αρνητικά επιτόκια, πως θα καταφέρουν οι ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες να προσφέρουν μια εγγυημένη απόδοση ; Η εγγυημένη απόδοση σε χρόνια υψηλού πληθωρισμού ήταν εύκολη υπόθεση. Σε μια συγκυρία όμως σαν την σημερινή, με αρνητικά επιτόκια, το πρόβλημα είναι πολύ μεγάλο. Δείτε τι συνέβη στην Ολλανδία στα τέλη του 2019, όταν δύο μεγάλα ασφαλιστικά ταμεία ανακοίνωσαν ότι υπάρχει κίνδυνος να αναγκαστούν να μειώσουν τα επίπεδα των συντάξεων που δίνουν. Σε κάθε περίπτωση τα αρνητικά επιτόκια είναι πρόβλημα για τα κεφαλαιοποιητικά συστήματα - όχι τόσο για τα διανεμητικά που δεν έχουν μεγάλα αποθέματα.
