Οι μαζικοί εμβολιασμοί, η αλλαγή στρατηγικής και στόχευσης, τα «σκληρά» lockdown και το επιστημονικό δυναμικό έκαναν τη διαφορά στις 7 χώρες που φαίνεται να έχουν κερδίσει το μεγάλο στοίχημα του δεύτερου, και πιο απειλητικού λόγω των μεταλλάξεων, κύματος κορονοϊού.
Αναμφισβήτητα το Ισραήλ ανακηρύσσεται άτυπα σε παγκόσμιο πρωταθλητή της μεγάλης μάχης, όμως κι άλλες χώρες παρουσιάζουν πλέον εξαιρετικές επιδόσεις, όπως η Πορτογαλία και η Σλοβακία.
Οι ΗΠΑ και η Βρετανία που απέτυχαν να αντιμετωπίσουν το πρώτο κύμα του κορονοϊού βρίσκονται πλέον σε δεσπόζουσα θέση, ενώ το Γιβραλτάρ έγινε το πρώτο στον κόσμο, που απέκτησε συλλογική ανοσία.
Ιδιαίτερη είναι η περίπτωση της Σερβίας που κατάφερε να αναχαιτίσει το δεύτερο κύμα κορονοϊού, όμως μετά την χαλάρωση βρίσκεται πλέον αντιμέτωπη με το τρίτο κύμα και κινδυνεύει να βρεθεί ξανά από τον παράδεισο στην κόλαση της πανδημίας. Κάτι που δείχνει πόσο εύθραυστες μπορεί να αποδειχθούν ακόμα και μεγάλες νίκες.
Ισραήλ, ο παγκόσμιος πρωταθλητής
Το Ισραήλ είναι ο παγκόσμιος πρωταθλητής στους εμβολιασμούς, με τη Βρετανία και τις ΗΠΑ να ακολουθούν, αλλά με διαφορά. Ξεκίνησε το εμβολιαστικό του πρόγραμμα τον Δεκέμβριο και μόλις έξι εβδομάδες μετά το 64% του γενικού πληθυσμού (και το 90% των ηλικιωμένων) είχαν λάβει τουλάχιστον την πρώτη δόση του εμβολίου της Pfizer. Το 50% είχε κάνει και τις δυο δόσεις. Το πλάνο του Ισραήλ είναι να εμβολιάσει το 80% του πληθυσμού του ως τον Μάιο.
Η επιτυχία του Ισραήλ οφείλεται σε κάποιους συγκεκριμένους παράγοντες:
- Διαθεσιμότητα: Το Ισραήλ προχώρησε νωρίς σε ένα deal με την Pfizer όπου η χώρα θα λάμβανε αρκετά εμβόλια και η φαρμακευτική εταιρεία θα αποκτούσε πρόσβαση σε «ανώνυμα ιατρικά κι επιδημιολογικά data». Έτσι το Ισραήλ διασφάλισε περισσότερα κατά κεφαλή εμβόλια από κάθε άλλη χώρα. Εκτιμάται ότι το Ισραήλ πλήρωσε μεν ακριβότερα από την κανονική τιμή για τα εμβόλια της Pfizer αλλά ο συλλογισμός της κυβέρνησης ήταν ότι το επιπλέον κόστος της προμήθειας θα αντισταθμιστεί από το οικονομικό όφελος που θα έχει η άρση των περιοριστικών μέτρων νωρίτερα.
- Συμμόρφωση: Η πλειοψηφία του κόσμου είχε θετική στάση απέναντι στον εμβολιασμό.
- Η μορφολογία της χώρας: Τα 9 εκατομμύρια πληθυσμού στο Ισραήλ βρίσκονται διασκορπισμένα σε μόλις 21.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα και σχετικά βατό ανάγλυφο, δίχως νησιά, κάτι που κάνει την διανομή σχετικά απλή, ακόμα και για το εμβόλιο της Pfizer που χρειάζεται να διατηρείται σε συνθήκες υπερ-ψύχους κατά την μεταφορά.
- Δομές υγείας: Η αποτελεσματική δομή του συστήματος υγείας του Ισραήλ. Η χώρα παρέχει καθολική υγειονομική κάλυψη μέσα από τέσσερις επίσημους οργανισμούς ασφάλισης υγείας οι οποίοι υποχρεώνονται να δέχονται κάθε πολίτη. Η χρηματοδότηση του κάθε οργανισμού υγειονομικής ασφάλισης καθορίζεται από το πόσα μέλη έχουν, με συνέπεια να ανταγωνίζονται για να προσελκύσουν ασφαλισμένους. Αυτό τους κάνει απρόθυμους να μειώνουν προσφερόμενες υπηρεσίες και, προκειμένου να συγκρατούν χαμηλά τα κόστη, έχουν επενδύσει σε ψηφιοποίηση και προληπτική ιατρική. Με δυο λόγια, οι οργανισμοί υγειονομικής ασφάλισης στη χώρα είναι κατάλληλα δομημένοι για μια ταχεία χορήγηση των εμβολίων, ενώ έχουν κι επιπλέον κίνητρο για να κάνουν εμβολιασμούς γρηγορότερα από τον ανταγωνισμό.
Απολογισμός; Από τα 8.000 κρούσματα και τους 100 νεκρούς στα τέλη Ιανουαρίου το Ισραήλ μέτρησε στις 6 Απριλίου μόλις 317 κρούσματα και 9 νεκρούς.
«Ανοιχτή» σε όλα τα εμβόλια η Σερβία, αλλά…
Η Σερβία, μια χώρα φτωχή για τα ευρωπαικά στάνταρντς και με σοβαρότατα προβλήματα διαφθοράς, κατάφερε να βγει μπροστά από την ΕΕ στους εμβολιασμούς. Η χώρα έχει ένα από τα ταχύτερα εμβολιαστικά προγράμματα στον κόσμο και είναι η 3η στην Ευρώπη σε σύνολο δόσεων ανά άτομο.
Χιλιάδες κάτοικοι Βοσνίας, Μαυροβουνίου και Βόρειας Μακεδονίας έχουν περάσει τα σύνορα με την Σερβία για να κάνουν εκεί τα εμβόλιά τους, πράγμα που δίνει στον Σέρβο πρωθυπουργό Βούτσιτς την ευχέρεια να περνά το προφίλ «περιφερειακού ηγέτη».
Στην Σερβία οι πολίτες μπορούν να γραφτούν στο σάιτ της κρατικής υγειονομικής υπηρεσίας για να κάνουν ένα από τα δυτικά εμβόλια, το κινέζικο, το ρωσικό ή όποιο είναι διαθέσιμο. Μέχρι στιγμής τα 3/4α των εμβολιασμών που έχουν γίνει είναι με το κινεζικό εμβόλιο. Για να κάνεις το εμβόλιο της Pfizer, που θεωρείται πολυπόθητο, χρειάζεσαι «μέσο», σύμφωνα με τα τοπικά μέσα. Οι μη Σέρβοι εμβολιάζονται με το AstraZeneca, πιθανότατα επειδή πολλοί ντόπιοι δεν το θέλουν. Μέχρι χθες το 22% των Σέρβων είχε λάβει τουλάχιστον μία δόση εμβολίου, ενώ το 16% έχει κάνει και τις δυο δόσεις.
Παραταύτα, τα νέα κρούσματα και οι θάνατοι ανεβαίνουν ξανά στη χώρα και οι Σέρβοι γιατροί το αποδίδουν στο γεγονός ότι πολύς κόσμος δεν τηρεί πλέον τα μέτρα προστασίας, ειδικά όσοι ήδη έκαναν την πρώτη από τις δυο δόσεις. Αντίθετα με άλλες χώρες της Ευρώπης, η Σερβία δεν προχώρησε σε πολυήμερα lockdowns. Όλα αυτά με φόντο ένα σύστημα υγείας που αντιμετωπίζει πολλές ελλείψεις.
Η σερβική κυβέρνηση επέλεξε να αγοράσει εμβόλια από Ευρώπη, Ρωσία και Κίνα. Η ΕΕ έχει υποσχεθεί χρηματική στήριξη για την πανδημία αλλά, μέχρι τώρα τουλάχιστον, δεν έχει δωρίσει εμβόλια.
Από τα 8.000 κρούσματα την 1η Δεκεμβρίου έπεσε στα 1.318 στα τέλη Ιανουαρίου, αλλά η χαλάρωση, και η μεγάλη κινητικότητα λόγω και του «εμβολιαστικού τουρισμού» εκτίναξε τα κρούσματα ξανά κοντά πια στα 10.000 στις 30 Μαρτίου.
Το πορτογαλικό «θαύμα» έχει εξήγηση: Σκληρό lockdown
Από τα 16.432 κρούσματα και τις γεμάτες ΜΕΘ στις 28 Ιανουαρίου στις 6 Απριλίου είχε μόλις 874 θετικά δείγματα στον κορονοϊό. Πλέον όλοι μιλούν για το «πορτογαλικό θαύμα». Η βασική αιτία είναι το σκληρό κι αποτελεσματικό lockdown που επιβλήθηκε από την πορτογαλική κυβέρνηση και τηρήθηκε, σχεδόν ευλαβικά από την συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών. Με την παράλληλη έναρξη των εμβολιασμών τα αποτελέσματα μοιάζουν πλέον εντυπωσιακά.
Η Πορτογαλία έχει χορηγήσει έως τώρα 1.940.196 δόσεις εμβολίων κατά του Covid. Με δεδομένο ότι κάθε άτομο χρειάζεται 2 δόσεις, η χώρα έχει εμβολιάσει περίπου το 9,4% του πληθυσμού της. Η Φάση 1 του εμβολιαστικού της προγράμματος ολοκληρώνεται στις 11 Απριλίου, δηλαδή θα έχουν εμβολιαστεί όλοι οι άνω των 80 ετών και άλλες συγκεκριμένες ομάδες που πήραν προτεραιότητα. Για την Φάση 2, όπου θα εμβολιάζονται οι πολίτες ανά ηλικία, από τους μεγαλύτερους στους μικρότερους, ο στόχος της Πορτογαλίας είναι να κάνει 100.000 εμβολιασμούς την ημέρα.
Στις 31 Μαρτίου οι επικεφαλείς του εμβολιαστικού προγράμματος πρότειναν να μπορεί ο κόσμος να «αυτο-προγραμματίζει» σε μια online πλατφόρμα τον εμβολιασμό του. Να δηλώνει δηλαδή ο κάθε ενδιαφερόμενος ότι πληρεί τα κριτήρια και επιθυμεί να εμβολιαστεί στο κοντινότερο εμβολιαστικό κέντρο. Ο σκοπός θα είναι να διασφαλιστεί ότι οι Αρχές θα έρχονται σε επαφή με όσους πραγματικά επιθυμούν να εμβολιαστούν από το να τηλεφωνούν ή να αποστέλουν μηνύματα σε ανθρώπους που δεν θέλουν. Μεταξύ Απριλίου και Ιουνίου η Πορτογαλία σχεδιάζει να έχει στήσει ακόμα 150 εμβολιαστικά κέντρα.
Το διάσημα που, σύμφωνα με τα πορτογαλικά ΜΜΕ, οι ασθενείς διανυκτέρευαν μέσα σε ασθενοφόρα, αφού δεν υπήρχαν διαθέσιμες κλίνες στα νοσοκομεία, φαίνεται πως έχει περάσει. Από τους 1.000 νοσηλευόμενους σε ΜΕΘ πριν από τρεις μήνες, σήμερα δεν ξεπερνούν τους 120.
ΗΠΑ: Αλλαγή στρατηγικής και ρεκόρ εμβολιασμών
Μετά από μια καταστροφική χρονιά επί Ντόναλντ Τραμπ όσον αφορά τους θανάτους από την πανδημία, η εικόνα των ΗΠΑ άρχισε να αλλάζει άμεσα από τη στιγμή της ανάληψης καθηκόντων του Τζο Μπάιντεν, που ακολούθησε μια ορθολογική, όσο και ταχείας δράσης, στρατηγική.
Η Αμερική έχει χορηγήσει από τον Δεκέμβριο πάνω από 101 εκατομμύρια δόσεις εμβολίων στους πολίτες της. Ο ρυθμός χορήγησης δόσεων επιταχύνεται το τελευταίο διάστημα, καθώς πλησιάζει η 1η Μαϊου. Είναι η ημερομηνία που ο πρόεδρος Μπάιντεν έχει ορίσει για να γίνει επιλέξιμος κάθε ενήλικας Αμερικανός για εμβόλιο.
Σήμερα στις ΗΠΑ εμβολιάζονται πάνω από 3 εκατομμύρια άνθρωποι την ημέρα. Το Σάββατο ξεπέρασαν για πρώτη φορά τις 4 εκατ. δόσεις σε μόλις ένα 24ωρο. Συγκριτικά, στα μέσα Ιανουαρίου οι εμβολιασμοί που γίνονταν ήταν στους 800.000 την ημέρα.
Συνολικά, σχεδόν το 1/3ο του αμερικανικού πληθυσμού έχει λάβει τουλάχιστον μία δόση εμβολίου.
Ωστόσο, ο μέσος αριθμός των νέων αναφερόμενων κρουσμάτων αυξήθηκε κατά 19% τις τελευταίες δύο εβδομάδες, και οι αξιωματούχοι της υγείας προειδοποιούν ότι ο εφησυχασμός για τον κορονοϊό (χρήση μάσκας, αποστάσεις) θα μπορούσε να προκαλέσει ένα τέταρτο σοβαρό κύμα λοιμώξεων. Τα κρούσματα αυξάνονται σημαντικά σε πολλές Πολιτείες, όσο οι μεταλλάξεις του ιού εξαπλώνονται και πολλοί κυβερνήτες χαλαρώνουν τους περιορισμούς και την υποχρεωτική χρήση μάσκας.
Την προηγούμενη εβδομάδα ο διευθυντής των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC), δρ. Βαλένσκυ, απηύθυνε δημόσια έκκληση προς τους Αμερικανούς: «Έχουμε τόσους λόγους για να ελπίζουμε, αλλά αυτή τη στιγμή είμαι φοβισμένος».
Τώρα επιταχύνονται ακόμα περισσότερο οι ρυθμοί εμβολιασμών με κάποιες Πολιτείες να προσφέρουν ήδη εμβόλια σε ηλικίες ακόμα και 16 ετών. Η διαφορά της στρατηγικής Ντόναλντ Τραμπ από αυτή του Τζο Μπάιντεν έγινε εμφανής από την πρώτη στιγμή αλλαγής ενοίκου στον Λευκό Οίκο… Τα 62.000 στις 6 Απριλίου απέχουν πολύ από τα 300.000 του Ιανουαρίου και ο αριθμός θανάτων από 4.000 ημερησίως έχει πέσει σε περίπου 500 κατά μέσο όρο.
Σλοβακία: «Στόχευση» σε δασκάλους, νηπιαγωγούς, εργαζομένους λιανεμπορίου και μεταφορών
Μέχρι πρότινος είχε εμφανώς καθυστερήσει στο εμβολιαστικό της πρόγραμμα. Η Σλοβακία, όμως, κατάφερε με ένα σπριντ διαρκείας να εντείνει τους εμβολιασμούς της σε τέτοιο βαθμό που αναρριχήθηκε γρήγορα στη 12η θέση των χωρών της Ευρώπης στην κατάταξη των εμβολιασμών.
Η Σλοβακία αποφάσισε να προσφέρει τη δυνατότητα σε ομάδες που κανονικά δεν είχε έρθει ακόμα η σειρά τους για εμβολιασμό, λόγω νεαρής ηλικίας, να κάνουν το εμβόλιο της Astra Zeneca. Δεν περιορίστηκε σε υγειονομικούς αλλά προσέφερε ένα εμβολιαστικό πρόγραμμα για δασκάλους και εργαζόμενους στη φροντίδα των παιδιών, όπως παιδικούς σταθμούς κλπ.
Μέσα στις πρώτες δυο εβδομάδες, 26.000 δάσκαλοι κάτω των 55 ετών είχαν ήδη εμβολιαστεί με την πρώτη δόση και τα δημοτικά στη χώρα έχουν ανοίξει πλέον κανονικά. Τώρα η πρωτοβουλία επεκτείνεται ώστε να συμπεριλάβει υπαλλήλους στις δημόσιες μεταφορές, οδηγούς ταξί και κάποιους υπαλλήλους λιανικής.
Στις 4 Ιανουαρίου οι θάνατοι ήταν 204 και στις 5 Απριλίου είχαν μειωθεί σε 69, ενώ τα κρούσματα από 6.315 στις 31 Δεκεμβρίου έπεσαν στα 333 στις 6 Απριλίου.
Να σημειωθεί ότι η Σλοβακία δοκίμασε αρκετές εναλλακτικές μέχρι να ποντάρει ξεκάθαρα πια στα εμβόλια. Την 1η Νοεμβρίου έκανε σε μόλις μια μέρα 2,5 εκατ. πολίτες, σχεδόν τον μισό πληθυσμό της χώρας, τεστ αντιγόνων με την ελπίδα ότι θα βοηθήσει να αναχαιτιστεί η πανδημία χωρίς να χρειαστεί να επιβληθεί αυστηρό lockdown.
Παρόμοιο πρόγραμμα ακολούθησε και η Εσθονία, μέχρι που, όμως, εξάντλησε τελείως το στοκ των εμβολίων AstraZeneca που διέθετε.
Βρετανία: Επιστημονική απάντηση στην πολιτική Μπόρις Τζόνσον
Ήδη 28.3 εκατομμύρια άνθρωποι, δηλαδή πάνω από το ήμισυ του ενήλικου πληθυσμού στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουν λάβει τουλάχιστον μια πρώτη δόση είτε του εμβολίου της AstraZeneca, είτε της Pfizer.
Η επιστημονική απάντηση της Βρετανίας στον κορονοιό υπήρξε το ακριβώς αντίθετο της πολιτικής απάντησης, με την μοιραία καθυστέρηση αντίδρασης τον περασμένο Μάρτιο. Ο επιστημονικός τομέας της Βρετανίας έχει πραγματοποιήσει τις περισσότερες γενετικές αλληλουχίες στον κόσμο, την δημιουργία ενός εμβολίου και την ταχεία διάθεσή του.
Σε σύγκριση με άλλες πλούσιες χώρες, το βρετανικό κράτος δαπανά σχετικά λίγα για έρευνα και ανάπτυξη. Όμως, ό,τι ξοδεύει επικεντρώνεται κυρίως στην υγεία και το ποσό συγκεντρώνεται σε κορυφαία ιδρύματα. Πάνω από το ήμισυ των κυβερνητικών και φιλανθρωπικών δαπανών για βιοϊατρική έρευνα πηγαίνει σε τρία μόνο μέρη: την Οξφόρδη, το Κέιμπριτζ και το δυτικό Λονδίνο, έδρα του Imperial College του Λονδίνου.
Το δέλεαρ προς τις φαρμακευτικές εταιρίες ήταν ότι η Βρετανία μπορούσε να προσφέρει παραγωγή, συσκευασία και διανομή εμβολίου, μαζί με κλινικές δοκιμές, δηλαδή ένα ολοκληρωμένο κι ελκυστικό «πακέτο».
Πριν την πανδημία η χώρα είχε μικρή ικανότητα παραγωγής αφού διέθετε δύο μόνο εργοστάσια εμβολίων, αλλά βρήκε γρήγορα εγκαταστάσεις που θα μπορούσαν να μετατραπούν σε εργοστάσια παραγωγής. Η όλη διαδικασία «ενισχύθηκε» κι από κάτι άλλο, δυστυχώς λιγότερο επιθυμητό αλλά σημαντικό για τις κλινικές δοκιμές: Την ύπαρξη πολλών ασθενών με covid, αφού ειδικά στους πρώτους μήνες της πανδημίας η Βρετανία είχε δυστυχώς πάρα πολλά κρούσματα.
Έτσι, τα 59.937 κρούσματα στις 7 Ιανουαρίου έχουν μειωθεί πια σε 2.379 στις 6 Απριλίου, και οι θάνατοι από 1.820 σε μόλις 20.
Γιβραλτάρ: Επετεύχθη η συλλογική ανοσία
Το μικρό Γιβραλτάρ των 35.000 κατοίκων έφτασε τον Ιανουάριο να μετράει περίπου 100 κρούσματα. Στις 6 Απριλίου δεν καταγράφηκε κανένα.
Το Γιβραλτάρ εξελίσσεται στην πρώτη περιοχή του κόσμου που επιτυγχάνεται η συλλογική ανοσία. Αίρεται η υποχρεωτική μάσκα σε εξωτερικούς χώρους, ενώ τα μπαρ θα μπορούν να είναι ανοιχτά μέχρι τα ξημερώματα. Πως επετεύχθη αυτό; Με τον ταχύτατο εμβολιασμό και των 35.000 κατοίκων, αφού μόνο ελάχιστοι δεν έχουν κάνει το εμβόλιο. Μάλιστα, έχουν εμβολιαστεί και οι περίπου 1.000 εργαζόμενοι που μετακινούνται σταθερά στο Γιβραλτάρ από άλλες χώρες.
