Απορροφημένοι με τα όσα προξενεί στο Αιγαίο και τη ΝΑ Μεσόγειο η τουρκική επιθετικότητα, «προσπεράσαμε» ένα σημαντικό γεγονός που δημιουργεί νέα γεωπολιτικά δεδομένα στη Μέση Ανατολή. Πρόκειται για τη λεγόμενη «Συμφωνία Αβραάμ» μεταξύ Ισραήλ και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (ΗΑΕ) που ανακοινώθηκε στις 13 Αυγούστου και αποσκοπεί στην εξομάλυνση των σχέσεών τους δημιουργώντας συνθήκες που θα αναδιαμορφώσουν το γεωπολιτικό σκηνικό στη Μέση Ανατολή και ενδεχομένως στη Βόρεια Αφρική.
Κατ’ αρχάς δεν είναι «συμφωνία ειρήνης», όπως αυτή εμφανίζεται από αμερικανικούς αλλά και ισραηλινούς κύκλους (για δικούς τους λόγους), καθόσον ουδέποτε Ισραήλ και ΗΑΕ βρέθηκαν σε εμπόλεμη κατάσταση. Πρόκειται όμως για μία συμφωνία εξομάλυνσης σχέσεων και συνεργασίας σε ένα ευρύ φάσμα πεδίων, που επισημοποιεί και αναβαθμίζει τις ήδη υπάρχουσες μυστικές σχέσεις, παραπέμποντας όμως τις πλήρεις διπλωματικές σχέσεις για αργότερα! Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ακόμα και… ιστορική, με την έννοια ότι τα Εμιράτα είναι το τρίτο αραβικό κράτος που αναγνωρίζει επίσημα το Κράτος του Ισραήλ μετά την Αίγυπτο το 1979 και την Ιορδανία το 1994.
Προβλέπει ένα ευρύ φάσμα επιχειρηματικών και εμπορικών δραστηριοτήτων, συνεργασία στον επιστημονικό και τεχνολογικό τομέα, καθώς επίσης συνέργειες στο ενεργειακό πεδίο. Το βασικό της στοιχείο όμως είναι ότι επισημοποιεί την υφιστάμενη συνεργασία σε θέματα ασφάλειας απέναντι στις περιφερειακές απειλές, όπως φωτογραφίζεται «ο κοινός εχθρός», το Ιράν και οι απανταχού «αντιπρόσωποί» του. Η κυβέρνηση των ΗΑΕ για να εξισορροπήσει την τολμηρή αυτή κίνηση προς το Ισραήλ επεσήμανε ότι η συμφωνία αυτή σταματάει αμέσως κάθε σχέδιο του Ισραήλ για να προσαρτήσει περιοχές της Δυτικής Όχθης του Ιορδάνη και συνιστά μια ευκαιρία επανεκκίνησης των διαπραγματεύσεων για το Παλαιστινιακό. Το Ισραήλ όμως χρησιμοποίησε τη λέξη «αναστολή», για εσωτερικούς λόγους.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι αμέσως μετά τη συμφωνία, τα ΗΑΕ ξεμπλόκαραν τις τηλεφωνικές επικοινωνίες με το Ισραήλ και στις 31 Αυγούστου πραγματοποιήθηκε η πρώτη απ’ ευθείας πτήση της Ελ-Αλ που μάλιστα πέταξε πάνω από τη Σαουδική Αραβία, μεταφέροντας Ισραηλινούς αξιωματούχους, επιχειρηματίες και επενδυτές στα Εμιράτα.
Γιατί τώρα
Όχι μόνο μέχρι τώρα υπήρχαν κεκαλυμμένες εμπορικές σχέσεις και μυστικές συνεργασίες στα θέματα ασφάλειας, αλλά το Ισραήλ από το 2015 είχε «διπλωματική αποστολή» στη Διεθνή Υπηρεσία Ανανεώσιμης Ενέργειας στο Αμπου Ντάμπι και συχνά Ισραηλινοί αξιωματούχοι επισκέπτονταν τη χώρα. Εύλογο λοιπόν το ερώτημα γιατί ήλθε αυτή η συμφωνία τώρα.
Ο πρόεδρος Τραμπ έψαχνε εναγωνίως παγκόσμιες διπλωματικές επιτυχίες εν όψει και των επερχομένων εκλογών της 3ης Νοεμβρίου, οπότε μεσολάβησε γι' αυτή. Αυτή η επιτυχία μαζί με αυτή της Σερβίας - Κοσόβου τον «ανεβάζει» και παρουσιάζει στους Εβραίους των ΗΠΑ ότι ώθησε ακόμα μία αραβική χώρα να αναγνωρίσει το Ισραήλ. Πάντως δεν μπόρεσε να λύσει το Παλαιστινιακό, όπως διατεινόταν με σιγουριά ότι θα έκανε.
Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπ. Νετανιάχου, επίσης ήθελε οπωσδήποτε αυτή τη συγκεκριμένη περίοδο τη συμφωνία για να παρουσιαστεί ως ο τρίτος Ισραηλινός ηγέτης που έκανε «ειρήνη» με ένα αραβικό κράτος και να ανοίξει τον δρόμο για να ακολουθήσουν και άλλες αραβικές χώρες.
Τα Εμιράτα και προσωπικά ο αρχιτέκτονας της συμφωνίας από πλευράς τους, διάδοχος του Εμιράτου του Αμπου Ντάμπι, σεΐχης Μοχάμεντ μπιν Ζαγιέντ, ήθελαν να δημοσιοποιήσουν μία στρατηγική συνεργασία με τους Ισραηλινούς δρώντας αποτρεπτικά προς την Τεχεράνη και προσδίδοντας σε αυτά πρόσθετο κύρος στον αραβικό κόσμο, καθόσον σταματούν τις διαδικασίες προσάρτησης περιοχών της Δυτικής Όχθης από το Ισραήλ.
Κερδισμένοι, χαμένοι και αντιδράσεις
Οπωσδήποτε το ίδιο το Ισραήλ ως κράτος. Στα 72 χρόνια της ιστορίας του κι έπειτα από τέσσερις πολέμους απέναντι σε αραβικά κράτη βλέπει να αναγνωρίζεται, μετά την Αίγυπτο και την Ιορδανία, και από ένα τρίτο αραβικό κράτος, κάτι που ανοίγει τον δρόμο και για άλλες αραβικές χώρες. Εκτιμάται ότι το επόμενο χρονικό διάστημα θα ακολουθήσουν το Μπαχρέιν, το Μαρόκο και το Ομάν, αλλά όχι ακόμα η Σαουδική Αραβία, που παρέμεινε σιωπηλή παρά τον δίαυλο επικοινωνίας που έχει ο διάδοχος του οίκου των Σαούντ με το Ισραήλ.
Προσωπικά κερδισμένος είναι αναμφίβολα και ο ίδιος ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου, ο οποίος πάντα επιδίωκε διπλωματικές σχέσεις με αραβικές χώρες στη Μέση Ανατολή χωρίς όμως να «δώσει» εις βάρος του Ισραήλ κάτι ουσιαστικό στους Παλαιστινίους οδηγώντας τους έτσι στη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους - κάτι που μέχρι σήμερα ήταν όρος από πλευράς Αράβων. Ο «Μπίμπι», όπως είναι το «χαϊδευτικό» του Νετανιάχου στο Ισραήλ, μπορεί να βάζει τον εαυτό του δίπλα στον Μεναχέμ Μπέγκιν και στον Γιτζχάκ Ράμπιν, αλλά αντιπολιτευόμενα ισραηλινά ΜΜΕ ισχυρίζονται ότι έτσι εκτρέπει την προσοχή της κοινής γνώμης από την επερχόμενη δίκη του.
Επωφελής είναι η συμφωνία και για τα Εμιράτα, που όπως προαναφέρθηκε μπορεί να είχαν μυστικές σχέσεις με το Ισραήλ αλλά η αναβάθμιση και επισημοποίηση των σχέσεων αυτών τα καθιστούν βασικό και ισχυρό «παίκτη» στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Με αυτή τη συμφωνία ανοίγει ο δρόμος για να προμηθεύεται και οπλικά συστήματα υψηλής τεχνολογίας από τις ΗΠΑ, για τα οποία είχε αντιρρήσεις το Ισραήλ.
Είναι ευνόητο ότι ο μεγάλος χαμένος είναι οι Παλαιστίνιοι. Είδαν ακόμα έναν διπλωματικό διακανονισμό χωρίς να προσφέρει οτιδήποτε σε αυτούς και αισθάνονται «πουλημένοι» από μία χώρα, η οποία όμως τους στήριζε οικονομικά, όπως το διατύπωσε η ιστορική Παλαιστίνια πολιτικός Χανάν Ασράουι.
Εκτός από την Παλαιστινιακή Αρχή και τη Χαμάς, καταδίκασαν τη συμφωνία και μάλιστα με απειλές το Ιράν, που θέλει να κυριαρχήσει στον Κόλπο και να καταστρέψει το Ισραήλ, όπως συχνά πυκνά οι Ιρανοί αξιωματούχοι διαλαλούν, και η… Τουρκία, που θέλει να κυριαρχήσει στο σουνιτικό Ισλάμ και έχει στενούς δεσμούς με τη «Μουσουλμανική Αδελφότητα» που θεωρεί εχθρική χώρα τα ΗΑΕ.
Αν αυτή η συμφωνία γινόταν κάποια χρόνια πριν, οι διαδηλώσεις δεν θα είχαν σταματήσει στις αραβικές πρωτεύουσες. Αλλά ακόμα και στη Δυτική Οχθη οι αντιδράσεις ήταν μάλλον αναιμικές, ιδίως μετά τη δημόσια επιδοκιμασία της συμφωνίας από τον πρόεδρο της Αιγύπτου και τον βασιλιά της Ιορδανίας.
Νέο γεωπολιτικό σκηνικό
Οι Παλαιστίνιοι δεν έχουν χάσει την υποστήριξη του αραβικού κόσμου, αλλά μάλλον οι περισσότερες αραβικές χώρες δείχνουν ότι βαρέθηκαν να τους περιμένουν και η εξεύρεση λύσης δεν συνιστά πλέον προϋπόθεση εξομάλυνσης των σχέσεων με το Ισραήλ. Τα συμφέροντα είναι μεγάλα και όλοι επιζητούν σταθερότητα και ασφάλεια στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής - και αυτή διασφαλίζεται μαζί με το Ισραήλ.
Για το Ισραήλ το Παλαιστινιακό θα υπάρχει και θα τραυματίζει τις σχέσεις του με τη Δύση, η οποία θεωρεί στο σύνολό της δίκαιη την απαίτηση του παλαιστινιακού λαού για δημιουργία ανεξάρτητου κράτους. Το Ισραήλ στρέφει ακόμα περισσότερο την προσοχή του στη μεγάλη και κοινή απειλή με τις χώρες του Κόλπου, το Ιράν.
Η περίοδος που ακολούθησε μέχρι σήμερα τις συμφωνίες ειρήνης με την Αίγυπτο και την Ιορδανία, αν και χαρακτηρίστηκε από σταθερότητα, δημιούργησε μια «ψυχρή ειρήνη». Ούτε ο Μουμπάρακ ούτε ο βασιλιάς Αμπντάλα επισκέφθηκαν ποτέ επίσημα το Ισραήλ, παρά το γεγονός ότι οι υπηρεσίες ασφαλείας τους συνεργάζονται στενά με αυτές του Ισραήλ. Στα 40 χρόνια ειρήνης δεν έγινε καμία σοβαρή αθλητική, πολιτιστική ή επιστημονική εκδήλωση εκατέρωθεν. Πάντως, αυτή η… «ειρήνη» αναμένεται «θερμότερη», καθόσον τα πρώτα δείγματα ήταν κάτι παραπάνω από θετικά, αφού το σημαντικό κίνητρο είναι οι οικονομικές ευκαιρίες που παρουσιάζονται και για τα δύο κράτη.
Και οι δύο χώρες στέκονται πλέον πιο ισχυρές απέναντι στην όλο και πιο ανησυχητική επιθετικότητα της Τουρκίας και ενισχύεται το μπλοκ που αντιτίθεται στη φιλοτουρκική κυβέρνηση Σάρατζ στη Λιβύη, η οποία στηρίζεται από τη «Μουσουλμανική Αδελφότητα», κάτι που ευνοεί και την Αίγυπτο. Αν και με τη Μέση Ανατολή… «ποτέ δεν ξέρεις», φαίνεται ότι η συναντίληψη Ισραήλ και ΗΑΕ για τα θέματα περιφερειακής ασφάλειας δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για ευρύτερες συνεργασίες, κάτι που ευνοείται και από τις ΗΠΑ.
Μάλλον ήλθε η ώρα για το Ισραήλ, όντας ανάμεσα σε τόσες αραβικές χώρες, να μπορέσει να παίξει κομβικό ρόλο στο ενεργειακό πεδίο. Ο 250 χιλιομέτρων αγωγός Εϊλάτ - Ασκελόν (Ερυθρά - Μεσόγειος), που είχε δημιουργηθεί μαζί με το Ιράν πριν από την πτώση του Σάχη (1968) για να μεταφέρει ιρανικό πετρέλαιο, δημιουργεί ευκαιρίες για σημαντικές ενεργειακές συμφωνίες, καθώς παρέχει φθηνότερη μεταφορά από αυτή μέσω Σουέζ και μπορεί να συνδεθεί με αγωγούς από όλη την αραβική χερσόνησο.
Σύγκλιση συμφερόντων με την Αθήνα
Η Ελλάδα έχει μέχρι τώρα μία στρατηγική σχέση με το Ισραήλ και μία διαρκώς βελτιούμενη σχέση με τα Εμιράτα. Μεγάλη λοιπόν η προοπτική επέκτασης σε ένα ευρύ φάσμα συνεργασιών. Η εξομάλυνση των σχέσεων Ισραήλ - ΗΑΕ φέρνει και τα Εμιράτα, τα οποία ανταγωνίζονται την Τουρκία, χωρίς να έχουν τα φοβικά σύνδρομα της Αιγύπτου, πιο «δίπλα» μας. Στο θέμα της Λιβύης, υπάρχει σύγκλιση συμφερόντων και αυτό πρέπει να το «εκμεταλλευθούμε».
Η συνεργασία μας με Ισραήλ και ΗΑΕ μετά και τη συμφωνία συνιστά βαρύνοντα συντελεστή στρατηγικής εξισορρόπησης της Τουρκίας, τόσο σε περιφερειακό όσο και σε γενικότερο διεθνές επίπεδο. Επισημαίνεται και η μεταστάθμευση στην Κρήτη 10 Α/Φ της Π.Α. των ΗΑΕ για ασκήσεις.
Στο οικονομικό πεδίο δημιουργώντας ένα τρίγωνο μπορούμε να αποτελέσουμε πύλη προς τις μεγαλύτερες αγορές και φυσικά εξαρτάται από εμάς η όσμωση των γεωπολιτικών συμφερόντων Ισραήλ και ΗΑΕ να γίνει για όλους επωφελής στο οικονομικό πεδίο και σε συνεργασία με τη Γαλλία. Τα ΗΑΕ είναι μια ισχυρή οικονομία, με ενεργειακό μέλλον, αξιόλογες Ε.Δ. και δείχνουν συνέπεια και αξιοπιστία.
Αν στον EastMed μπορεί να προστεθεί και το αέριο των ΗΑΕ ή ό,τι άλλο παρέχει ο αγωγός του Ισραήλ, τότε θα υπάρχει οπωσδήποτε βιωσιμότητα και μέλλον. Η δημιουργία μιας μεσογειακής εταιρείας με τη συμμετοχή και των ΗΑΕ θα ήταν πολλαπλασιαστής πολυφασματικής ισχύος.
Σε κάθε περίπτωση, η συμφωνία είναι μία θετικότατη εξέλιξη όχι μόνο για το Ισραήλ, τα ΗΑΕ και τη σταθερότητα της περιοχής, αλλά αλλάζει το γεωπολιτικό σκηνικό στην ευρύτερη περιφέρεια και φυσικά στη ΝΑ Μεσόγειο, που μας ενδιαφέρει άμεσα, δημιουργώντας πλέον προϋποθέσεις «επιστροφής» της Ελλάδας στη Μέση Ανατολή!
* Ο αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι επικεφαλής στο «Παρατηρητήριο Liberal».
**Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο του Σαββατοκύριακου 12-13 Σεπτεμβρίου.
