Διαχρονικά η επικρατούσα αντίληψη για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας χαρακτηρίζεται από έναν ιδιότυπο «οικονομικό εθνικισμό». O επιτυχημένος αυτός όρος υιοθετήθηκε από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Κώστα Κωστή, στο βιβλίο του, «Ο πλούτος της Ελλάδας». Ο οικονομικός εθνικισμός εδράζεται πάνω στην παραδοσιακή αντίληψη για την αξιοποίηση του εγχώριου «πλούτου».
Μάλιστα αυτή η αντίληψη, δεν επέτρεψε στην χώρα μας να ενταχθεί στα ταχύτατα γρανάζια της οικονομικής παγκοσμιοποίησης και να υιοθετήσει επιχειρηματικές δραστηριότητες υψηλής τεχνολογίας και υψηλής προστιθέμενης αξίας. Και αυτή, η κυρίαρχη αντίληψη, δεν συναντάται μόνο στις αποκαλύψεις για τις δήθεν κρυμμένες αναλύσεις για τον ορυκτό πλούτο της χώρας μας, τον οποίο εποφθαλμιούν οι ξένες σκοτεινές δυνάμεις. Δεν συναντάται μόνο στις πρόχειρες και απατηλές αναλύσεις για τις εξορύξεις των υδρογονανθράκων, που θα αλλάξουν άρδην την εικόνα και την πορεία της Ελλάδας.
Η λογική των μεγάλων προσδοκιών από την εκμετάλλευση του υπεδάφους, είχε διαποτίσει και εξακολουθεί να διαπνέει διαμπερώς, ολόκληρο το πολιτικό φάσμα της χώρας. Ο πρώην διοικητής Τραπέζης της Ελλάδος Ξενοφών Ζολώτας, υποστήριζε ότι “μόνο ο ορυκτός πλούτος της χώρας, θα μπορούσε να δώσει λύση στα οικονομικά προβλήματα της χώρας, και κυρίως στην ανισορροπία του ισοζυγίου πληρωμών”. Αλλά και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, υποστήριζε ότι “είναι καιρός να σκάψουμε μεθοδικά την χώρα”.
Με εντελώς διαφορετική αφετηρία, τόσο η Αριστερά όσο και το ΠΑΣΟΚ, επέμεναν στην προτεραιότητα της αξιοποίησης του εγχώριου ορυκτού πλούτου, με στόχο τη “απεξάρτηση” από τα ξένα συμφέροντα, που δήθεν έφεραν ακέραια την ευθύνη, για όλα τα οικονομικά δεινά του τόπου.
Η έννοια του κρυφού ορυκτού πλούτου και της ανεκτίμητης αξίας του, συμβάδισε τα τελευταία χρόνια, μετά την κατάρρευση της οικονομίας, με τις ευφάνταστες ιστορίες των μετοχών της Τραπέζης της Ανατολής, των κρυφών ομολόγων των ΗΠΑ, των ανεξάντλητων πόρων από την εκμετάλλευση των “υδατανθράκων” και των σπάνιων γαιών (rare earths) που βρίσκονται στο υπέδαφος της Μακεδονίας, αποτελώντας στόχο αλλότριων συμφερόντων.
Πολύ φοβάμαι, ότι σήμερα την θέση του τοτέμ του ορυκτού πλούτου της χώρας, την έχει καταλάβει ο τουρισμός. Οι χαρακτηρισμοί του τουρισμού, ως ατμομηχανής της οικονομίας και ως βαριάς βιομηχανίας της χώρας, εδράζονται ουσιαστικά πάνω στο ειδικό βάρος των ευρύτερων τουριστικών υπηρεσιών, ως ποσοστού του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος. Δεν χρειάζεται όμως να είναι κανείς ειδικός, για να αντιληφθεί ότι ο τουρισμός όπως λειτουργεί σήμερα έχει κάποια πεπερασμένα όρια, τα οποία σε αρκετές περιοχές τα έχει προσεγγίσει ή και υπερβεί.
Το τουριστικό μοντέλο, για μεγάλο τμήμα των Ελλήνων, αποτελεί την πεμπτουσία της ζωής. Εντατική εργασία για τρεις μήνες, που ακολουθείται από εννέα μήνες χειμέριας νάρκης. Ικανοποιητικά εισοδήματα, ευχάριστη εργασία, ολιγόμηνη απασχόληση. Θυμάμαι ως μαθητής να διδάσκομαι ότι τα ελλείμματα της χώρας, καλύπτονταν σε μεγάλο βαθμό από τον τουρισμό, το ναυτιλιακό συνάλλαγμα και τα μεταναστευτικά εμβάσματα. Τους λεγόμενους άδηλους πόρους. Το μοντέλο αυτό έπαψε να λειτουργεί αποτελεσματικά από την δεκαετία του 1980, οπότε το εμπορικό έλλειμμα διευρύνθηκε επικίνδυνα, κυρίως λόγω της μείωσης της διεθνούς ανταγωνιστικότητας των ελληνικών προϊόντων και την ραγδαία αύξηση των εισαγόμενων καταναλωτικών προϊόντων.
Οι εισροές των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων και οι χαλαρές τραπεζικές χορηγήσεις στον τουρισμό, θα μπορούσαν να θεωρηθούν εφάμιλλες των αντίστοιχων αγροτικών. Όπως η αγροτική οικονομία, έτσι και ο τουρισμός αναπτύχθηκε άναρχα, με αποτέλεσμα να υπάρχουν αρκετές κορεσμένες περιοχές, αλλά και περιοχές που ο επαγγελματικός τουρισμός είναι απών.
Με δυο λόγια, υποστηρίζουμε ότι ο τουρισμός δεν αποτελεί τον απόλυτο πλούτο της Ελλάδας. Δεν μπορεί να στηρίζει σαν δεκανίκι την υπόλοιπη λειψή οικονομία. Ίσα – ίσα, που ως κεντρικό μοντέλο ανάπτυξης πρέπει να ξεπεραστεί και να δώσει την πρωτοκαθεδρία του στην παραγωγή ανταγωνιστικών, ποιοτικών και εξαγώγιμων προϊόντων και στην ψηφιακή και τεχνολογική καινοτομία.
Για ορισμένους. ο τουρισμός αποτελεί τη βολική και εύκολη λύση. Όμως ο Ζορμπάς, ο ήλιος, η αμμουδιά και η ελληνική φιλοξενία, φαντάζουν ως “last year”επιλογές, όπως έλεγε και η επιτυχημένη διαφήμιση. “Last year” επιλογές, για μια οικονομία. To επιχειρηματικό γίγνεσθαι σήμερα, λέγεται Elon Musk, Tesla, SpaceX, Google, 5G, Big Data Analytics και μια πλειάδα εταιρειών, επιχειρηματιών και τεχνολογιών, που κτίζουν το αύριο.
Ας ξεβολευτούμε λίγο. Ας σηκωθούμε από το έδαφος, κάτω από το οποίο είναι κρυμμένος ο εθνικός ορυκτός θησαυρός. Ας σηκωθούμε από το γκισέ της τουριστικής επιχείρησης και του μέχρι πρότινος σταθερού εισοδήματος. Η επανάπαυση της ανάπτυξης του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος πάνω στον τουρισμό, είναι επικίνδυνη.
Η Ελλάδα πλήρωσε ακριβά όλα αυτά τα χρόνια, την αρνητική απόκλιση της, από την πορεία των υπόλοιπων ευρωπαϊκών χωρών, στο νέο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον. Οι περισσότεροι επιχειρηματίες και οι περισσότεροι πολιτικοί, προσπάθησαν με παλαιά εργαλεία και παλαιές αναχρονιστικές αντιλήψεις να προσεγγίσουν τα νέα δεδομένα και απέτυχαν.
Ας οραματιστούμε μια Ελλάδα, χωρίς να προσμετρούμε τον τουρισμό. Μια Ελλάδα, που θα πρέπει να ζήσει από τους πολίτες της, από τα μυαλά τους και από τις ιδέες τους. Μια Ελλάδα, που θα παράγει προϊόντα και υπηρεσίες που ζητούν οι ξένοι καταναλωτές. Μια Ελλάδα, που θα ανταγωνίζεται με ίσους όρους όλες τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Και σε αυτήν την Ελλάδα, ας προσθέσουμε μετά, τον μεταμορφωμένο και τον προσαρμοσμένο τουρισμό. Τον τουρισμό που θα κάνει την διαφορά στην ποιότητα και στα έσοδα.
* * *
Ο αρθρογράφος είναι οικονομικός αναλυτής, με ειδίκευση στο σχεδιασμό σύνθετων επενδυτικών στρατηγικών.
Αποποίηση Ευθύνης: Το περιεχόμενο της στήλης, είναι καθαρά ενημερωτικό και πληροφοριακό και δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση επενδυτική συμβουλή, ούτε υποκίνηση για συμμετοχή σε οποιαδήποτε συναλλαγή. Ο αρθρογράφος δεν ευθύνεται για τυχόν επενδυτικές και λοιπές αποφάσεις που θα ληφθούν με βάση τις πληροφορίες αυτές.
