Του Λέανδρου Ρακιντζή*
Με το πολυνομοσχέδιο, που συζητείται σήμερα στη Βουλή, εισάγεται στην έννομη τάξη της χώρας μας ο θεσμός της διαμεσολαβήσεως στις ιδιωτικές διαφορές, ως προδικαστικό στάδιο για την εισαγωγή της υποθέσεως στα δικαστήρια. Ο θεσμός της διαμεσολάβησης εφαρμόζεται διεθνώς σε πολλά κράτη με επιτυχία, αλλά όχι υποχρεωτικά, όπως προβλέπεται στο υποψήφιο νομοσχέδιο αλλά εκούσια, ούτε άλλωστε η οδηγία ΕΕ2008/52 επιβάλλει την υποχρεωτικότητα. Σαφώς η επίλυση κάποιων υποθέσεων με τη διαμεσολάβηση μπορεί να ελαφρύνει κάπως τον φόρτο εργασίας των πολιτικών υποθέσεων των δικαστηρίων, που ήδη όμως λόγω της οικονομικής κρίσεως έχει αισθητά περιοριστεί.
Γνωρίζοντας όμως ότι, όλες οι σχετικές προσπάθειες του παρελθόντος, όπως με την απόπειρα συμβιβασμού ενώπιον του Ειρηνοδικείου (άρθρα 208 επόμενα Κ.Πολ.Δ/μίας) και την εξώδικη επίλυση της διαφοράς (άρθρο 214Α Κ.Πολ.Δ/μίας) απέτυχαν και μόνο 35 υποθέσεις συνεβιβάσθησαν τα τελευταία δέκα χρόνια, φοβάμαι και ότι ο θεσμός της ιδιωτικής διαμεσολάβησης θα αποτύχει, ενόψει μάλιστα και της σφοδρής αντιθέσεως του νομικού και ιδίως δικηγορικού κόσμου.
Στο σημείο αυτό θα θυμίσω την πριν τριάντα χρόνια δια νόμου απόπειρα επιλύσεως των αυτοκινητιστικών διαφορών δια πραγματογνωμοσύνης, που προκάλεσε την πάνω από πέντε μήνες απεργία των δικηγόρων από τα δικαστήρια και στο τέλος την απόσυρση του νόμου.
Ήδη, μετά τη συνάντηση του υπουργού Δικαιοσύνης με δικηγόρους εξαγγέλθηκαν κάποιες βελτιώσεις στο νομοσχέδιο, αλλά η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων και ο δικηγορικός κόσμος έχει βάσιμες αντιρρήσεις για κάποιες διατάξεις κυρίως για την υποχρεωτικότητα της διαμεσολάβησης γιατί ως αντικείμενης στις διατάξεις των άρθρων 4, 5, 8 αι 20 του Συντάγματος και 6 της Ε.Σ.Δ.Α. και ως προς το κόστος της διαμεσολάβησης που είναι δυσβάστακτο για τις παινέστερες τάξεις και καθιστά γι'' αυτές την προσφυγή στη δικαιοσύνη απαγορευτική.
Συνεπώς υπάρχει βάσιμη περίπτωση να κηρυχθεί από τα δικαστήρια η παραπάνω διάταξη άκυρη ως αντισυνταγματική, με αποτέλεσμα ολόκληρο το οικοδόμημα που στήνεται για τη διαμεσολάβηση να καταρρεύσει και ολόκληρος ο γραφειοκρατικός μηχανισμός που προβλέπεται από το νομοσχέδιο να παραμείνει χωρίς αντικείμενο εργασίας. Άλλωστε, υπάρχει και νομικό προηγούμενο για το υπερβολικό κόστος προσφυγής στη δικαιοσύνη όταν κρίθηκε από το ΣτΕ ότι το υψηλό ποσοστό προκαταβολής του φόρου ως παράβολο για τη συζήτηση των φορολογικών προσφυγών είναι αντισυνταγματικό γιατί εμποδίζει την προσφυγή στη δικαιοσύνη.
Σκόπιμο λοιπόν και αναγκαίο είναι, να συγκληθεί άμεσα η Διοικητική Ολομέλεια του Αρείου Πάγου για να αποφανθεί για τη συνταγματικότητα των αμφισβητούμενων διατάξεων. Κατά τη γνώμη μου η προσφυγή στην ιδιωτική διαμεσολάβηση δεν επιτρέπεται να είναι υποχρεωτική, γιατί έτσι δημιουργείται ιδιωτική δικαιοσύνη, που απαγορεύεται από το Σύνταγμα και πρέπει η προσφυγή στη διαμεσολάβηση να ανάγεται στην ελεύθερη βούληση των διαδίκων, γιατί αλλιώς, ο πολίτης στερείται του κατά το Σύνταγμα (άρθρο 8) φυσικού δικαστή.
Επιπλέον των παραπάνω διατηρώ επιφυλάξεις ως προς άλλες διατάξεις όπως:
1) η ιδιωτική διαμεσολάβηση είναι υποχρεωτική για όλες τις διαφορές ανεξαρτήτως ποσού, επομένως και για τις μικροδιαφορές και για τις υποθέσεις ειρηνοδικείου, που μπορεί να έχουν αντικείμενο μικρότερο από την αμοιβή του διαμεσολαβητή,
2) εάν διατηρούνται ή όχι η υποχρέωση του ειρηνοδίκη για απόπειρα συμβιβασμού και η εξώδικη επίλυση της διαφοράς, που προβλέπονται από τον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας,
3) εάν η αμοιβή του διαμεσολαβητή επιβαρύνεται με Φ.Π.Α., και εάν στη διαμεσολάβηση οι διάδικοι παρίστανται με δικηγόρο που σαφώς 'όλα αυτά ανεβάζουν κατά πολύ το κόστος της διαμεσολάβησης και για κάποιους καθιστούν δυσχερή την προσφυγή στη δικαιοσύνη,
4) η διαδικασία της διαμεσολάβησης σαφώς θα επιβραδύνει τη διεξαγωγή της δίκης στην τακτική δικαιοσύνη,
5) υπόκεινται σε διαμεσολάβηση διαφορές που απαιτούν εξειδικευμένες νομικές και οικονομικές γνώσεις όπως, το θαλάσσιο εμπόριο, η ναυτιλία, οι τράπεζες, χρηματοπιστωτικές διαφορές, κ.λ.π., που μπορεί να μην διαθέτουν οι διαμεσολαβητές γιατί στον κατάλογο των διαμεσολαβητών εγγράφονται πτυχιούχοι ανωτάτων σχολών που απλώς παρακολούθησαν κάποια σεμινάρια και έδωσαν εξετάσεις και όχι έμπειροι νομικοί και οικονομολόγοι. Θα πρέπει λοιπόν εάν θέλουμε να επιτύχει ο θεσμός της ιδιωτικής διαμεσολάβησης η επιλογή διαμεσολαβητών σε σοβαρές υποθέσεις να γίνεται με αξιοκρατικά και όχι με πολιτικά κριτήρια.
Τέλος, εφόσον τα ειρηνοδικεία απώλεσαν τον δια της συνδιαλλαγής ειρηνοποιό τους ρόλο, για τον οποίο και έλαβαν την ονομασία τους, γεννάται το ερώτημα μήπως θα έπρεπε να μετονομαστούν.
* Ο κ. Λέανδρος Τ. Ρακιντζής είναι Αρεοπαγίτης ε.τ.
