Του Αλέξανδρου Σκούρα*
Μία σοκαριστική διαπίστωση που έκανα στις ΗΠΑ στα έξι χρόνια που τις έζησα είναι ότι η χώρα αυτή, ενώ λογίζεται ως η μήτρα του laissez faire καπιταλισμού, στην πραγματικότητα είναι το εργαστήριο παραγωγής μεταμοντέρνων πειραματισμών. Ακούγεται απίστευτο αλλά υπάρχουν στοιχεία.
Από τον μαχητικό ριζοσπαστικό φεμινισμό, τον μισανθρωπικό περιβαλλοντισμό, τη βία στα πανεπιστήμια κατά συντηρητικών διανοούμενων και καθηγητών, έως και την εναντίωση στην επιστήμη ανάλογα με το φύλο ή την φυλή των επιστημόνων, οι Η.Π.Α. τα τελευταία χρόνια αναδεικνύονται ως το διανοητικό κέντρο του μεταμοντερνισμού. Πολλές από αυτές τις «καινοτομίες» τις «εισάγουμε» στην Ευρώπη, συνήθως με μια μικρή καθυστέρηση και έτσι λαμβάνουν διαστάσεις παγκοσμίου κινήματος.
Σήμερα παρατηρούμε μία πτυχή της μεταμοντέρνας εναντίωσης στο κατεστημένο, τον πόλεμο κατά της αριστείας, να εισάγεται στην Ελλάδα. Η φιλοσοφία του μεταμοντερνισμού είναι απλή: Η αριστεία (όπως και η θρησκεία, το πολίτευμα, οι κοινωνικές τάξεις) είναι κοινωνικό κατασκεύασμα που δημιουργήθηκε από τις άρχουσες τάξεις και έχει σκοπό την καταπίεση των μη προνομιούχων. Ως τέτοια μπορεί και να λογίζεται ως «ρετσινιά».
Στις ΗΠΑ ο πόλεμος κατά της αριστείας έχει ξεκινήσει από τους συνδικαλιστές της παιδείας, το δημοκρατικό κόμμα και τους αριστερούς γονείς από τη δεκαετία του 60. Αρχικά είχε ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο και ανθρώπινο πρόσημο που δύσκολα μπορεί να κανείς να αντιπαλέψει διατηρώντας το ηθικό πλεονέκτημα: Ήταν οι νόμοι «ίσης ευκαιρίας» που στην ουσία ευνοούσαν (;) μειονότητες εις βάρος της λευκής πλειοψηφίας. Με βάση αυτούς τους νόμους, δεν είχε μόνο σημασία η επίδοση π.χ. ενός υποψηφίου φοιτητή προκειμένου να γίνει δεκτός σε ένα πανεπιστήμιο, αλλά εξίσου σημαντικό είναι το χρώματα του δέρματος, η καταγωγή, η οικονομική άνεση των γονιών κλπ. Το αν οι νόμοι αυτοί βοήθησαν πραγματικά τις μειονότητες δεν είναι ξεκάθαρο. Αντίθετα, αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι η στροφή της ακαδημαϊκής και επιστημονικής κοινότητας, μιας κοινότητας από την οποία όλοι μας περιμένουμε να βασίζεται στην λογική και την επιστημονική μέθοδο, από την αξιοκρατία στην αναζήτηση της «κοινωνικής δικαιοσύνης.»
Τη δεκαετία του 80 όμως ο πόλεμος κατά της αριστείας έλαβε άλλο χαρακτήρα. Επειδή η ιδέα της ρετσινιάς δεν θα γινόταν ποτέ αποδεκτή στην Αμερική, δημιουργήθηκε η παράδοση των βραβείων συμμετοχής που ανταμείβουν την «προσπάθεια» έναντι της επίδοσης. Ξαφνικά σε όλη τη χώρα εμφανίστηκαν σχολεία που προκειμένου να εναντιωθούν στον «κοινωνικό δαρβινισμό» και την καταπίεση της αριστείας άρχισαν να επιβραβεύουν σε αθλητικούς και μαθητικούς διαγωνισμούς μέχρι και τους τελευταίους συμμετέχοντες. Έτσι, το χάσμα μεταξύ άριστων και μη άριστων έκλεισε κατά πολύ καθώς στο τέλος της ημέρας όλοι πήραν μετάλλιο, κύπελλο ή βραβείο. Με αυτόν τον τρόπο γαλουχήθηκαν δύο ολόκληρες γενιές αμερικανών που έμαθαν να λαμβάνουν ανταμοιβή ανεξαρτήτως αποτελέσματος. Πώς λοιπόν εξελίσσεται μια τέτοια γενιά όταν μεγαλώσει και αποφοιτήσει από το σχολείο και εισαχθεί στο πανεπιστήμιο;
Η κατάσταση που βρίσκονται σήμερα τα πανεπιστήμια μοιάζει να έχει ξεφύγει τελείως από τον έλεγχο. Πολλές σχολές έχουν υιοθετήσει (ανεπίσημα) point systems για να επιδοτούν τα θύματα του συστήματος (καπιταλισμός, πατριαρχία, Χριστιανισμός, κλπ.) ανάλογα με τον αριθμό καταπιεσμένων ομάδων στις οποίες ανήκει το εκάστοτε άτομο. Οι περισσότερες σχολές εφαρμόζουν αυστηρές ποσοστώσεις ώστε να έχουν καλές κατατάξεις στις αξιολογήσεις πολυπολιτισμικότητας με αποτέλεσμα να στερούν δυνατότητες και ευκαιρίες σε διάφορες φυλές (π.χ. λευκοί ή ασιάτες) προκειμένου να τις μεταφέρουν σε άλλες. Η γενιά δε που βρίσκεται σήμερα στα πανεπιστήμια των ΗΠΑ, η λεγόμενη μιλένιαλ, επιδεικνύει μία ανησυχητική στροφή προς τον απολυταρχισμό και τη βία.
Όπως είπε πρόσφατα ο συντηρητικός σχολιαστής Ben Shapiro σε κατάθεσή του στην αμερικανική Βουλή, η επικρατούσα ιδεολογία στα αμερικανικά πανεπιστήμια βασίζεται σε τρεις αρχές. Πρώτον, η αξία των λεγομένων και των γραπτών δεν κρίνεται από την εγκυρότητα ή την επιστημονική ικανότητα του/της συγγραφέα αλλά από την φυλή, κοινωνική τάξη, σεξουαλικό προσανατολισμό, ταυτότητα φύλου και θρησκεία του συγγραφέα. Δεύτερον, όταν ένα μέλος ομάδων που ιστορικά καταπιέζουν τις υπόλοιπες εκφέρει γνώμη για θέματα που αφορούν τις καταπιεσμένες ομάδες, διαπράττει λεκτική βία η οποία δεν διαφέρει από την φυσική βία. Τρίτον, η καλύτερη απάντηση στη βία των καταπιεστών είναι η βία των καταπιεσμένων. Έτσι λοιπόν, παρατηρούμε στην πλειοψηφία των αμερικανικών πανεπιστημίων μία ραγδαία άνοδο της βίας κατά λευκών, θρήσκων και συντηρητικών φοιτητών, ακαδημαϊκών, διανοούμενων και εργαζομένων.
Το έργο αυτό το έχουμε δει και στα ελληνικά πανεπιστήμια αρκετές φορές. Ως κακή αντιγραφή, φοβάμαι πως η ελληνική εκδοχή της μεταμοντέρνας στροφής της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας παιδείας θα είναι πολύ χειρότερη. Ενώ είμαι γενικά κατά των παρελάσεων (τουλάχιστον με την υπάρχουσα μορφή τους), η κλήρωση για τους σημαιοφόρους στις μικρές τάξεις του δημοτικού περνάει το μεταμοντέρνο μήνυμα σε παιδιά και γονείς:
Η αριστεία και η σημαία είναι σύμβολα καταπίεσης. Συνεπώς, δεν έχει σημασία η αναγνώριση και η επιβράβευση της εξαιρετικής επίδοσης, δηλαδή η ανάδειξη των καλύτερων μαθητών ως σημαιοφόρων.
Αφού λοιπόν η κυβέρνηση δεν έχει αρκετό πολιτικό κεφάλαιο για να σταματήσει τις παρελάσεις, θα γίνεται κλήρωση για την ανάδειξη σημαιοφόρου. Η κλήρωση για τον μεταμοντέρνο αριστερό είναι σαφώς ανώτερη της αριστείας διότι δεν περιλαμβάνει μέσα της τα κατάλοιπα των «κοινωνικών αδικιών» που με τόσο σθένος αντιμάχεται. Εξάλλου, η αναγωγή μας σε έναν αριθμό ήταν πάντοτε βολική και δελεαστική σε κάθε μορφής απολυταρχία.
*Ο κ. Αλέξανδρος Σκούρας είναι ο Πρόεδρος του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών - Μάρκος Δραγούμης.
