Του Βασίλη Κοψαχείλη*
Η «Γεω-επιχειρηματικότητα» (Geo-entrepreneurship) είναι μια νέα έννοια στη γεωστρατηγική ανάλυση, που στόχο έχει να περιγράψει και να μελετήσει τον ιδιαίτερο ρόλο και την επίδραση ορισμένων εταιρειών και επιχειρηματιών, στην ιστορική εξέλιξη και στη σκακιέρα των παγκόσμιων ανταγωνισμών.
Ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά στοιχεία των Γεω-επιχειρηματικών δρώντων, που τους κάνει να ξεχωρίζουν από τους κοινούς επιχειρηματίες ή τους ολιγάρχες, είναι ότι δεν ενδιαφέρονται μόνο για το οικονομικό κέρδος, αλλά το κέρδος έχει μία ευρύτερη έννοια γι' αυτούς και προωθούν, βασιζόμενοι στην οικονομική τους ισχύ, ευρύτερες ατζέντες με γεωστρατηγικό πρόσημο, που συνήθως καλύπτονται πίσω από μεγάλες ιδέες.
Στο παρελθόν, σημαντικοί Γεω-επιχειρηματικοί δρώντες ήταν το Τάγμα των Ναϊτών Ιπποτών, ο Χριστόφορος Κολόμβος, ο Jacob Fugger, η Αγγλική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών, o Nathan Rothschild, ο Cecil Rhodes, και πολλοί άλλοι. Σημαντικός Γεω-επιχειρηματίας της εποχής μας θα μπορούσε να θεωρηθεί ο George Soros.
Το στοιχείο ότι προωθούν με την οικονομική τους ισχύ ευρύτερες ατζέντες με γεωστρατηγικό πρόσημο, τους κάνει να βρίσκονται πολύ κοντά σε κράτη και ηγεσίες με ηγεμονικές φιλοδοξίες. Είτε οι γεω-επιχειρηματίες φροντίζουν να τοποθετούν ανθρώπους τους σε ηγετικές θέσεις στα κράτη, ώστε να αποκτά κρατική νομιμοποίηση η δράση τους, είτε ισχυρές κρατικές ηγεσίες δημιουργούν γεω-επιχειρηματικά σχήματα και προσωπικότητες προκειμένου να αποκτά ευελιξία και κάλυψη η στρατηγική τους.
Η νέα εποχή…
Μέχρι και το 2000, τα πράγματα ήταν λίγο-πολύ ξεκαθαρισμένα. Τα κράτη είχαν τον πρώτο λόγο και οι γεω-επιχειρηματίες κινούνταν ένα βήμα πίσω. Οι εξελίξεις μετά το 2000 έφεραν σημαντικές ανατροπές σε αυτή την τάξη πραγμάτων, με τους γεω-επιχειρηματίες να αποκτούν σταδιακά το προβάδισμα. Από τις εταιρείες αξιολόγησης του αξιόχρεου κρατών ως τη Google, το Facebook και τους ανώνυμους χάκερ, το σύστημα έγινε επικίνδυνα αποκεντρωμένο και ασταθές. Από το 2008 και μετά, οι εξελίξεις πιστεύω ότι είναι φρέσκες στη μνήμη όλων μας, και η κατάσταση όλο και περισσότερο επιδεινώνεται.
Το ζήτημα είναι ότι πλέον υπάρχει κλιμάκωση. Νέα «όπλα» έχουν εμφανιστεί στο πεδίο, όπως η νομοθεσία περί ανταγωνισμού, η Βασιλεία ΙΙΙ, τα κρυπτονομίσματα, οι κυρώσεις… Ένας πόλεμος κρατών δια αντιπροσώπων, με τους αντιπροσώπους να είναι μεγάλα εταιρικά συμφέροντα και επιχειρηματίες.
Ο πρώτος γεω-επιχειρηματικός πόλεμος είναι γεγονός…
Θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι ένας τέτοιος πόλεμος δεν είναι κάτι νέο στα παγκόσμια πράγματα. Ο Δρόμος του Μεταξιού, οι ανταγωνισμοί των ταχυδρομικών αμαξών, των ναυτικών οδών, αργότερα των σιδηροδρόμων, είχαν από πίσω αρκετό επενδυμένο γεω-επιχειρηματικό κεφάλαιο. Ναι, αλλά ποτέ στο βαθμό που σήμερα απαντάται το φαινόμενο.
Πρόσφατα, το Αμερικανικό Πεντάγωνο εξέδωσε οδηγία που ουσιαστικά απαγορεύει τη χρήση των έξυπνων κινητών τηλεφώνων της κινεζικής Huawei από τα στελέχη του, λόγω σχέσεων της εταιρείας με το κινεζικό κράτος και την υποψία ότι ασκείται κατασκοπεία μέσω των συσκευών. Αργότερα, θα μπορούσε αυτή η οδηγία να επεκταθεί ευρύτερα, στερώντας από την κινεζική εταιρεία μια τεράστια αγορά και ενδεχομένως από το κινεζικό κράτος μια πολύτιμη πηγή πληροφοριών. Μια τέτοια εξέλιξη δεν θα μπορεί να μείνει αναπάντητη από την Κίνα.
Η Facebook κατηγορείται ότι ακούσια επηρέασε το εκλογικό σώμα σε εκλογικές αναμετρήσεις σε διάφορα κράτη… Η εταιρεία αποφάσισε με κόστος να συνεργαστεί και να συμμορφωθεί, κάτι που μπορεί να έχει πολλαπλές ερμηνείες…
Η Google αναγκάστηκε στο απόγειο της ισχύος της να σπάσει σε μικρά κομμάτια ώστε να μην παραβιάζει τον ανταγωνισμό και να συνεχίσει να λειτουργεί σε διάφορα κράτη.
Η ρωσική Gazprom, το όχημα του Κρεμλίνου για ενεργειακή ηγεμονία, αντιμετωπίζει την εχθρότητα, τον σκεπτικισμό και το νομικό μπλοκάρισμα στα επεκτατικά της σχέδια από κρατικές επιτροπές ανταγωνισμού…
Η γερμανική Siemens κόντεψε λόγω σκανδάλων να αποκλειστεί από όλα τα κράτη της Δύσης σε διαγωνισμούς προμηθειών…
Οι Αμερικανικές κυρώσεις στη Βενεζουέλα δημιουργούν μεγάλα προβλήματα σε διυλιστήρια Μεξικανών και Αμερικανών στον Κόλπο του Μεξικού.
Οι νέες κυρώσεις των ΗΠΑ στο Ιράν φτάνουν να απειλούν ζωτικά συμφέροντα της Γαλλικής Total και της Γερμανικής Deutsche Bank.
Η ουαχαμπιστική Aramco προσπαθεί να αποκτήσει εταιρικά ερείσματα σε διαφόρους επιχειρηματικούς τομείς δυτικών συμφερόντων ώστε να είναι δύσκολη η περιστολή της δράσης της. Αντίστοιχα, γεω-επιχειρηματικές επιχειρήσεις εξαπολύει το Κατάρ στον χρηματοπιστωτικό τομέα της Δύσης, για τους ίδιους λόγους με τους Σαουδάραβες.
Η κινεζική Cosco προσπαθεί να ελέγξει το θαλάσσιο εμπόριο με τον έλεγχο λιμανιών στη Δύση…
Ξένοι μεγιστάνες αγοράζουν ποδοσφαιρικές ομάδες σε διάφορα κράτη (ομάδες που έχουν έντονα ιστορικό και γεωγραφικό χαρακτήρα, χωρίς κάποιο προφανές οικονομικό όφελος για τους επιχειρηματίες) προκειμένου να ελέγξουν τη μεγάλη μάζα των οπαδών τους και έτσι μεγάλο τμήμα της κοινωνίας ενός κράτους.
Τα παραπάνω είναι μικρά επεισόδια κλιμάκωσης ενός πολέμου που θα έχει συνέχεια. Εάν προσέξει κανείς τα στρατόπεδα κρατών-Γεω-επιχειρηματιών που σχηματίζονται θα παρατηρήσει ότι πίσω από τον κοινό στόχο για γεωστρατηγική και οικονομική κυριαρχία, τα στρατόπεδα αυτά διακρίνονται σαφώς και από διαφορετικές φιλοσοφίες ηγεμονίας του πλανήτη.
Μένει να δούμε την εξέλιξη αυτού του νέου είδους πολέμου, και το αν θα φτάσει από τις αίθουσες των επιτροπών, των δικαστηρίων, των χρηματιστηρίων ή των γηπέδων, να διεξαχθεί με σφαίρες και στο πεδίο της μάχης…
* Ο κ. Βασίλης Κοψαχείλης είναι Διεθνολόγος.
