Έκλεψε υλικά από τα έργα του Ασκληπιείου Επιδαύρου, τον τσάκωσαν, κατέγραψαν την ατιμία του και δι' αυτού του τρόπου, τον… αθανάτισαν! Η κλοπή συνέβη πριν από 2.400 χρόνια και την διέπραξε ο Πρασιτέλης από την Ερμιόνη. Ο εργολάβος έκλεψε διάφορα, αλλά το ελεφαντόδοντο που αφαίρεσε, υλικό πανάκριβο, έγινε αιτία να χαραχτεί το γεγονός σε μαρμάρινη στήλη και να αναρτηθεί στο χώρο του Ιερού του Ασκληπιού στην Επίδαυρο.
Η στήλη με την αναφορά της ανίερης πράξης βρέθηκε τοποθετημένη σε δεύτερη χρήση στο ανώφλι του μεταβυζαντινού ναΐσκου της Κοιμήσεως Θεοτόκου στο νεκροταφείο του χωριού Κορώνι, 600 μέτρα από το Λυγουριό. Την εντόπισε το 1972 ο επίτιμος διευθυντής του Επιγραφικού Μουσείου Αθηνών και μέγας επιγραφικός, Χαράλαμπος Κριτζάς. Από το εκκλησάκι αποσπάστηκε αργότερα και σήμερα φυλάσσεται στην Επιγραφική Συλλογή Επιδαύρου.
Η μαρμάρινη στήλη διατηρείται ακέραια, αλλά η επιγραφή είναι πολύ φθαρμένη και η ανάγνωση της δεν ήταν καθόλου εύκολη. Ευτυχώς, διαβάστηκε από τους κ.κ. Χ. Κριτζά και Sebastian Prignitz σύμφωνα με το επιστημονικό άρθρο τους που μόλις δημοσιεύθηκε στην Αρχαιολογική Εφημερίδα της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας (159, 2020, περίοδος Πέμπτη).
Σύμφωνα με τους δύο μελετητές το κείμενο είναι γραμμένο σε παραγράφους χαραγμένες ανά διάφορα χρονικά διαστήματα τον 4ο αι. π.Χ. Όλες αφορούν σε δίκες και πρόστιμα που επιβλήθηκαν σε διαφόρους ιδιώτες. Είναι εκείνοι που είχαν αναλάβει έργα στο ιερό ως αρχιτέκτονες ή εργώνες (εργολάβους) και κατηγορήθηκαν για διάφορες παραλείψεις, κακοτεχνίες και κυρίως για κλοπές πολύτιμων υλικών.
Η αναφορά στον εργολάβο Πασιτέλη στην πρώτη κιόλας παράγραφο (στ. 1-48) χρονολογείται περὶ τὸ 360 π.Χ. Ο Πασιτέλης ο Ἑρμιονεὺς αφαίρεσε από το ιερό διάφορα υλικά, όπως κόλλα, ιερό κερί και κυρίως πολύτιμο ελεφαντοστούν. Η κλοπή καταγγέλθηκε και μια ειδική επιτροπή των Επιδαυρίων (μεταξύ των οποίων και ο ομώνυμος παππούς του ποιητή Ισύλλου) μετέβη στην Ερμιόνη όπου παρουσία εγκρίτων Ερμιονέων κατάσχεσε το κλεμμένο ελεφαντοστούν που βρέθηκε στο σπίτι του Πασιτέλη. Συνέβη όμως κάτι κωμικό. Η νύφη του δράστη, η σύζυγος του γιου του Λυκίσκου, προσπάθησε να φυγαδεύσει κρύβοντας ποσότητα ελεφαντοστού στον κόρφο μιας δούλης, κάτι που αποκαλύφθηκε (μην αναρωτιόμαστε μετά πώς γράφονταν οι αρχαίες κωμωδίες).
Ο Πασιτέλης πριν αναλάβει το έργο στην Επίδαυρο είχε αποδεχτεί ότι σε περίπτωση αδικήματος θα δικαζόταν στην Επίδαυρο με τους εκεί νόμους. Όταν όμως προσήχθη σε δίκη και κατά τη διάρκεια της προδικασίας αρνήθηκε να ορκιστεί και δραπέτευσε φυγοδικώντας, ίσως στην Ερμιόνη. Του επιβλήθηκαν διάφορα πρόστιμα για την εγκατάλειψη του έργου και για τα πρόσθετα έξοδα που δημιουργούσε η πρόσληψη και εγκατάσταση νέου εργώνα. Όλα καλύφθηκαν μάλλον από την κατάσχεση και εκποίηση υπαρχόντων του (εργαλείων, υλικών και ενδεχομένως δούλων) τα οποία είχε εγκαταλείψει στην Επίδαυρο φεύγοντας.
Στην επόμενη παράγραφο (στ. 49-50), αναφέρεται ότι άλλος εργώνας ο Φειδώλας καταδικάστηκε για ψευδείς υποσχέσεις και ασυνέπειες στην κατασκευή ενός είδους πύργου- φυλακίου με 279 δρχ., 3 ὀβολούς καὶ 3 χαλκούς. (70 κιλά σιτάρι κόστιζαν 2 δρχ εκείνη την εποχή)
Σημειώνεται και η καταδίκη από την πόλη του αρχιτέκτονα Περίλλου (στ. 51-55), το 355 π.Χ., για κακοτεχνίες κατά την κατασκευή μιας κρήνης (πρόστιμο 1050 δρχ), της κιονοστοιχίας της πρόσοψης (πρόστιμο 1050 δρχ.) και της κιονοστοιχίας της πρόσοψης του εγκοιμητηρίου, δηλαδή της άνω μονώροφης στοάς του Αβάτου (πρόστιμο 1110 δρχ.).
Ιδιαίτερη σημασία αποδίδουν οι μελετητές στην επόμενη παράγραφο (στ. 56-63), που χρονολογείται αμέσως μετά το 338 π.Χ. (μάχη της Χαιρωνείας) γιατί αποτελεί την πρώτη ρητὴ μαρτυρία της παρουσίας Αργείων στην Επίδαυρο, που ασκούν την εξουσία στην πόλη και το ιερό. «Πιθανότατα αὐτὸ ἔγινε κατὰ παραχώρηση ἀπὸ τὸν νικητὴ τῆς Χαιρώνειας βασιλέα Φίλιππο Β΄ τῆς Μακεδονίας, ποὺ θέλησε μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο νὰ τιμωρήσει καὶ νὰ ἐλέγξει τοὺς φιλολάκωνες Ἐπιδαυρίους, ἐπιβραβεύοντας ἐπὶ πλέον τοὺς φίλους καὶ ὑποστηριχτές του Ἀργείους. Ἐμφανίζονται σαφῶς ἀργειακοὶ πολιτικοὶ θεσμοί, κα θὼς καὶ ὀνόματα φυλῶν καὶ κωμῶν τοῦ Ἄργους. Ἐπὶ πλέον χρησιμοποιεῖται τὸ μικτὸ ἀκροφω νικὸ ἀριθμητικὸ σύστημα τοῦ Ἄργους» σημειώνουν.
«Ἀναγράφονται ἀρχικὰ ποσὰ ποὺ καθιερώθηκαν στὶς δύο κύριες θεότητες τοῦ κυρίαρχου Ἄργους, τὴν Ἥρα (2710 δρχ., 5 ὀβ.) καὶ τόν (Νέμειο) Δία (110 ἢ 112 δρχ.), προερχόμενα ἀπὸ τὶς εἰσφορὲς γιὰ τὰ θυσιαζόμενα ζῶα. Ἀκολουθεῖ ἡ ἀναγραφὴ τοῦ ποσοῦ τῆς ποινῆς 1200 δρχ. ποὺ ἐπιβλήθηκε στὸν ἐργώνα Θευκύδα, ὁ ὁποῖος εἶχε ἀναλάβει τὴν προμήθεια κεράμων γιὰ τὴν στέγαση (μέρους;) τῆς κλισίας (μᾶλλον τοῦ λεγόμενου πολυδύναμου κτιρίου, πρώην Γυμνασίου). Τέλος ἀναγράφονται ποσὰ ποὺ εἰσπράχτηκαν ὡς πρόστιμα ποὺ κατέβαλε ὁ Λυκίσκος, γιὸς τοῦ ἐργώνα Πασιτέλη, τὰ ὁποῖα εἶχαν ἐπιβληθεῖ στὸν πατέρα του ἀλλὰ πιθανῶς καὶ στὸν ἴδιο ὡς συνεργὸ γιὰ τὴν κλοπὴ τοῦ ἐλεφαντοστοῦ. Τὰ ποσὰ εἶναι 10 δρχ. ποὺ χαρακτηρίζονται ὡς ἱερά, 6 δρχ. καὶ 4 ὀβ. ποὺ χαρακτηρίζονται ὡς δημόσια καὶ 11598 δρχ. καὶ 4 ὀβ., ποὺ ἐπίσης χαρακτηρίζονται ὡς ἱερά».
