Του Ανδρέα Ζαμπούκα
Απορεί κανείς τι μπορεί να σκέφτονται οι σύνεδροι στις συναντήσεις του ΠΑΣΟΚ, όταν οι ομιλητές βρίσκονται στο βήμα. Τι μπορεί επίσης να έχει στον νου του κάθε νέο μέλος του «κινήματος», κάθε φορά που η Φώφη Γεννηματά εξωτερικεύει την «αποφασιστικότητά» της, για να πείσει το ακροατήριο της.
Η εξήγηση είναι μάλλον ιστορική, σε ό τι αφορά το αδιέξοδο του πάλαι ποτέ κραταιού κόμματος που καθόρισε την κουλτούρα των Ελλήνων στην Μεταπολίτευση. Η πολιτιστική παρακαταθήκη των μεταοθωμανικών Ελλήνων έμοιαζε με τον τύπο ανθρώπου που επενδύει στην ατομική βούληση και κυριαρχεί ως σήμερα, έναντι της συλλογικής συνείδησης. Οι προσωπικές επιθυμίες και η «βούληση του ζην» έδιναν πάντα ώθηση στις προσωπικές φιλοδοξίες, ενισχύοντας την ψευδαίσθηση ότι οι Ελληνες είναι γεννημένοι «φιλελεύθεροι» αλλά αποσυνδεδεμένοι από το κράτος δικαίου.
Υπήρχε όμως ένα διαχρονικό πρόβλημα: από όλες τις περιόδους έλειπε η αστική τάξη, η οποία θα ενσωμάτωνε την ηθική και τους κανόνες μιας κοινωνίας δικαίου και θα απέβαλε τον παρασιτισμό. Μια αστική τάξη που θα αναλάμβανε να μεταφέρει στη λαϊκή συνείδηση την πνευματικότητα της διανόησης, που θα δημιουργούσε συλλογικότητες και θα εκβιομηχάνιζε τη χώρα και την οικονομία της. Το αποτέλεσμα ήταν η ατομική «βούληση», να παραμένει ως σήμερα ανεξέλεγκτη και χωρίς καμία διάθεση συγχρωτισμού με το σύνολο.
Το πολιτικό σύστημα της Μεταπολίτευσης προσπάθησε κατά κύριο λόγο, να εξυπηρετήσει αυτή την "ατομική βούληση". Και ενίοτε, τα ταπεινά ένστικτα του κάθε πολίτη. Κυρίως δια των πελατειακών δικτύων που εξέθρεψε προς όφελος των εξουσιών
Το ΠΑΣΟΚ, ως πολιτικό μόρφωμα, στηρίχθηκε ακριβώς σ'' αυτή τη διαμορφωμένη κοινωνική συνθήκη. Και έτσι πορεύεται ως σήμερα στην αγωνιώδη του προσπάθεια να επιβιώσει ως κόμμα. Ακολουθώντας ένα «ταξικό» αφήγημα, σύμφωνα με το οποίο ο κόσμος χωρίζεται σε καλούς συντρόφους και σε απειλητικούς εχθρούς.
Αυτό ακριβώς είναι και το πρόβλημα του σημερινού ΠΑΣΟΚ: η «ατομική βούληση». Ότι δηλαδή, σχεδόν όλα τα στελέχη που απέμειναν στο κόμμα, καθοδηγούνται από ατομικά κίνητρα και προσωπική ατζέντα.
Ταυτόχρονα όμως, η ζωή συνεχίζεται, η πολιτική προχωράει και οι άνθρωποι εξελίσσονται. Κυρίως όμως η χώρα βρίσκεται σε μία φάση αναμόρφωσης, προσπαθώντας να ανακτήσει την επαφή της με τον υπόλοιπο κόσμο, να εκσυγχρονίσει τους θεσμούς της και να εξασφαλίσει την ανάπτυξη της οικονομίας.
Με λίγα λόγια, η κυβέρνηση, με τα λάθη της, τις καθυστερήσεις της ή τις αστοχίες της παράγει εξαρχής ένα έργο ταυτισμένο με τον υπόλοιπο δυτικό κόσμο. Πλήρως συνειδητοποιημένη ποιες είναι οι σωστές κατευθύνσεις και οι επιλογές των προσώπων.
Ο Μητσοτάκης κινούμενος προς την λογική κατεύθυνση των πραγμάτων αδειάζει ουσιαστικά το ΠΑΣΟΚ, δίνοντας χώρο σε πολλούς ικανούς ανθρώπους της Κεντροαριστεράς που δεν είναι πια εγκλωβισμένοι στους παραδοσιακούς χώρους. Επιπλέον, υπερκαλύπτει κάθε ανάγκη που παρουσιάζεται στο πολιτικό σκηνικό και θα αφορούσε μόνο τον χώρο του κέντρου στο παρελθόν.
Ο Κυριάκος παίρνει τον εκσυγχρονιστικό χώρο του ΠΑΣΟΚ με το μέρος του. Και όσο η Φώφη επιμένει σε συνθήματα και παρωχημένες θέσεις, τόσο περισσότερο θα δείχνει τη πόρτα της εξόδου σε σημαντικούς ανθρώπους που θα ενίσχυαν σε άλλη περίπτωση, το κόμμα.
Η «ατομική βούληση» είναι που κράτησε τον χώρο της Κεντροαριστεράς στη φορμόλη. Και ίσως η άγαρμπη βουλιμία κάποιων στελεχών για την εξουσία που χάθηκε μάλλον για πάντα.
Αντίθετα, η ΝΔ βρήκε τον δρόμο της και μπόρεσε να ταυτιστεί με τον σύγχρονο κόσμο που αγνοούσε για χρόνια. Ο Μητσοτάκης είναι αυτή τη στιγμή κυρίαρχος γιατί το κόμμα του ακολουθεί απλώς, την κοινή λογική. Κάτι που θα μπορούσε να κάνει και το ΠΑΣΟΚ, αν ήθελε πραγματικά να κατακτήσει συλλογικά, την πραγματικότητα…
