Του Επαμεινώνδα Κορώνη*
Αναρωτήθηκαν πολλοί πως συνάδει η υποχωρητική βαλκανική πολιτική του Αλέξη Τσίπρα με την ανάλαφρη αντιδραστική στήριξη στον βαλλόμενο ημι-δικτάτορα της Βενεζουέλας και κόντρα στην θέση των Η.Π.Α.. Και νωρίτερα έχουμε όλοι μείνει έκπληκτοι με την ικανότητα του ΣΥΡΙΖΑ να ηγείται του κινήματος αντι-λιτότητας ψηφίζοντας μνημόνια και με την άνεση με την οποία στηρίζει σχεδόν ταυτόχρονα την περικοπή συντάξεων αλλά και το αίτημα να μην μειωθούν. Ακόμα και σε ένα θέμα κοσμοθεωρητικό και διαχρονικά ταμπού για την αριστερά, την σχέση κράτους και θρησκείας, η κυβέρνηση επιχείρησε να στηρίξει διαδοχικά μια σειρά από αντικρουόμενες απόψεις. Πλειστηριασμοί με εκποιήσεις περιουσιών αλλά και 120 δόσεις. Τι συμβαίνει τελικά στο μυαλό του ΣΥΡΙΖΑ;
Ας μην αναρωτιόμαστε για τους λόγους και ας μην αναζητούμε τα κίνητρα του Αλέξη Τσίπρα σε περίπλοκες εξηγήσεις. Στην πολιτική ιστορία της Ελλάδας ο λαϊκισμός διέπεται και από το φαινόμενο του ιδεολογικού πολυμερισμού. Για να ισχυροποιηθεί ένας ηγέτης ή ένα κόμμα οδηγείται σε διαδοχικές και παράλογες συνεχείς προσωρινές συνθέσεις με σκοπό την απορρόφηση μονομερών μορίων σε ένα ανθεκτικό μακρομόριο. Ο Τσίπρας εξέλιξε τον ιδεολογικό πολυμερισμό σε καθημερινή πολιτική στάση. Πλαστικοποιεί έτσι τον ΣΥΡΙΖΑ με το να αποφεύγει τις σαφείς και συνεπείς τοποθετήσεις, θεωρεί πλέον τον ελιγμό σαν την μοναδική λύση σε ένα περίπλοκο περιβάλλον και απέναντι στις ίδιες τις αντιφάσεις του. Η ανορθόδοξη αυτή πολυσυλλεκτική πολιτική του, τον οδήγησε σε έναν συμβιβασμό με την γείτονα χώρα ενώ την θέση του Υπουργού Άμυνας διατηρούσε ένας αμιγής εθνικιστής. Και ενώ στήνονται κρεμάλες για το "βρώμικο" παρελθόν, πολλά στελέχη του παλαιού ΠΑΣΟΚ έχουν μετακομίσει στο πολυσυλλεκτικό οίκημα του ΣΥΡΙΖΑ. Αυτά τα εξόφθαλμα δείγματα ασυνέπειας δεν φαίνεται να ενοχλούν τον πρωθυπουργό που στοχεύει στο συνεχές ανακάτεμα της πολιτικής για να παραμείνει στην θέση του.
Άλλωστε αυτός ο συνεχής παραλογισμός γίνεται συνεχώς στο όνομα του άμορφου λαού καθώς ο Τσίπρας μονίμως αναφέρεται σε ιστορικά αιτήματα και χρόνιες πολιτικές εκκρεμότητες τις οποίες επιλύει στο άψε σβήσε. Υπογράφει για την δημιουργία Καζίνο στο Ελληνικό, επειδή το χρειαζόμαστε λέει, με την ίδια ευκολία με την οποία είχε καταγγείλει πρόσφατα τις οικονομικές πολιτικές του τζόγου. Υπονοεί ότι το κάνει αυτό ως μάρτυρας, κόντρα στις δικές του πεποιθήσεις. Όπως εύστοχα μας δίδαξε ο Ernesto Laclau, η γένεση του διαλεκτικού λαϊκισμού είναι παράλληλη με την διαμόρφωση μιας απρόσωπης βολικής συλλογικότητας. Ο πρωθυπουργός μας παρουσιάζει την ιδεολογική του αστάθεια ως "προσωπικό χρέος" και καθήκον απέναντι στον λαό του, «θα πάω και με τον διάβολο για να σώσω την χώρα». Και σε κάθε μεταστροφή και ελιγμό επιχειρεί να κερδίσει μερικές ψήφους και να αναθερμάνει υποστηρικτές ενόσω την παρουσιάζει σαν το δυσβάσταχτο καθήκον του μεγάλου ηγέτη που θυσιάζεται για το κοινό καλό.
Μπράβο στον ήρωα πρωθυπουργό μας για την ικανότητα να ομογενοποιεί (στα λόγια) τα εκ διαμέτρου αντίθετα αλλά προκύπτουν και τρία σοβαρά ζητήματα πολιτικής φύσεως. Πρώτον, τι ακριβώς καλείται να ψηφίσει ο ψηφοφόρος όταν επιλέγει τον ΣΥΡΙΖΑ; Διότι εκ των πραγμάτων και αναπόφευκτα θα νιώσει αργότερα στιγμές απογοήτευσης όταν ο πολυμερικός Τσίπρας θα αρχίσει αργότερα τους ελιγμούς και θα υιοθετεί απόψεις κατά το δοκούν. Βλάπτεται η δημοκρατία καθώς οι εκλογικές διαδικασίες εξελίσσονται σε παρωδία όταν δεν ξέρουμε τι ψηφίζουμε. Δεύτερον, πρέπει να καταλάβουμε καλά ότι είναι πολιτικά επιζήμιο να μην έχει η χώρα μια στοιχειώδη στρατηγική στα κρίσιμα θέματα. Μια κυβέρνηση που οργανώνει ένα δημοψήφισμα τασσόμενη κατά των λύσεων της Ε.Ε., το κερδίζει το εμφατικά και αλλάζει γνώμη λίγο μετά το hangover, δίνει την εικόνα του "anything goes" ανοίγοντας ορέξεις στους ξένους παράγοντες. Τρίτον, χωρίς ένα στρατηγικό ελάχιστο κοινό πολλαπλάσιο, ο σπόνδυλος λαϊκισμός ισχυροποιεί ασύμμετρα τον ηγέτη ο οποίος αποφασίζει και διατάζει. Αυξάνονται οι κίνδυνοι σε μια κρίσιμη στιγμή οι χειρισμοί να ξεφύγουν από τον έλεγχο όταν δεν υπάρχουν δικλείδες ασφαλείας. Ποιος μας εγγυάται ότι δεν θα κρίνει ο Αλέξης Τσίπρας στο μέλλον εθνικά αναγκαία την σύσταση κρατικού αερομεταφορέα, την καθαίρεση του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, την επίλυση χρόνιων ελληνοτουρκικών ζητημάτων στα πλαίσια τακτικών ελιγμών;
Όσο ο πολυμερικός ΣΥΡΙΖΑ επιχειρεί να συνθέτει περιστασιακά ανομοιογενείς θέσεις, τόσο πρέπει η κοινωνία και οι πολίτες να πιέζουν για καθαρό πολιτικό λόγο και συνέπεια. Να σπάσουν το χημικό μόρφωμα και να ζητήσουν καθαρές κουβέντες, ξεκάθαρες θέσεις και την στοιχειώδη συνέπεια από τους πολιτικούς ηγέτες. Σε μεγάλο βαθμό αυτός ο έλεγχος εναπόκειται στον ίδιο τον ΣΥΡΙΖΑ, ένα πρώην πολυτασικό κόμμα που εξελίχθηκε στο πιο αρχηγικό μόρφωμα της μεταπολίτευσης. Και οφείλει και η Νέα Δημοκρατία να αναδείξει ακόμα πιο εμφατικά την ασυνέπεια ως κορυφαίο ζήτημα δημοκρατίας. Και να το κάνει γρήγορα, διότι στην πολιτική μας χημεία υπάρχουν και οι πιο απλές χημικές εκρηκτικές ύλες (βλ. Χρυσή Αυγή) οι οποίες μπορούν να τινάξουν το δημοκρατικό μας οικοδόμημα στον αέρα.
*Ο κ. Επαμεινώνδας Κορώνης είναι Reader και Διευθυντής του Προγράμματος MBA στο Πανεπιστήμιο Westminster του Λονδίνου.
