Του Μίμη Πετρίδη*
Στα μέσα και προς τα τέλη της δεκαετίας του 1990 αναπτύχθηκε στην Ολλανδία ένας έντονος δημόσιος διάλογος αναφορικά με την ενσωμάτωση των μεταναστών και των προσφύγων στην Ολλανδική κοινωνία. Το «πολυπολιτισμικό δράμα» της χώρας την έβρισκε διχασμένη ανάμεσα στην μακρά παράδοση πολιτικού και πολιτιστικού πλουραλισμού, και στην κοινή διαπίστωση πως αυτός ο πλουραλισμός, τελικά, καθιστούσε την διαδικασία ενσωμάτωσης των ξένων στην Ολλανδική κοινωνία αδύνατη ή τουλάχιστον προβληματική.
Η μωβ συναίνεση
Η αριστερά και η δεξιά τόσο σε επίπεδο πολιτικής όσο και σε επίπεδο διανόησης συμφώνησαν και ήταν ο πολιτικός φιλελευθερισμός ο κανόνας ο οποίος θα όριζε τον τρόπο με τον οποίο ο μουσουλμανισμός θα μπορούσε να υπάρξει και να συνεχίσει να λατρεύεται εντός της επικράτειας του βασιλείου: όλοι, και οι μουσουλμάνοι φυσικά, έχουν το δικαίωμα να λατρεύουν όποιον θεό θέλουν και με όποιον τρόπο θέλουν. Κανείς όμως δεν δικαιούται να αντιπαραβάλει τις αρχές της πίστης του με το κοσμικό νόμο, ή να τις χρησιμοποιεί για να τον ξεπεράσει.
Η Ολλανδία επένδυσε στην εκπαίδευση των ανθρώπων αυτών με προγράμματα που μεριμνούσαν για τη μάθηση της γλώσσας, την κατανόηση του δημοκρατικού πολιτεύματος και την προετοιμασία για την αγορά εργασίας. Ταυτόχρονα τα ισλαμικά σχολεία συνέχισαν να λειτουργούν κανονικά και τα τζαμιά δεν έπαψαν ποτέ να ξεπηδάνε το ένα πίσω από το άλλο.
Ο Pim Fortuyn
Και τότε, στις αρχές του 2000 εμφανίστηκε ο πολιτικός ο οποίος θα επιτίθετο σε αυτή την «μωβ συναίνεση» αριστεράς και δεξιάς και θα άλλαζε για πάντα τόσο τον τρόπο, όσο και τη ρητορική αυτού που παραδοσιακά ονομαζόταν πολιτική άκρα δεξιά. Είναι στην πραγματικότητα αυτός ο οποίος ανάγκασε με τον πολιτικό του λόγο τα μέσα και την επιστημονική κοινότητα να πάψουν να μιλάνε για άκρα δεξιά και να επανεισάγουν για τα καλά στην εποχή μας την έννοια του λαϊκισμού (στα νέα ελληνικά της κρίσης, εθνολαϊκισμός).
Ο Pim Fortuyn έσπασε στο σύντομο πολιτικό πέρασμά του από αυτόν τον κόσμο πολλά ταμπού. Και πρώτα απ' όλα στον τρόπο με τον οποίο αυτοπροσδιοριζόταν. Προερχόμενος πολιτικά από τους χριστιανοδημοκράτες (CDA), ήταν ένας κοινωνικός επιστήμονας με ακαδημαϊκά επιτεύγματα, φιλόζωος, απροκάλυπτα ομοφυλόφιλος και αντιρατσιστής. Όλο αυτό στο σύνολό τους λίγο ταίριαζε με το παραδοσιακό προφίλ της άκρας δεξιάς.
Την ώρα λοιπόν που ο πατέρας Λεπέν τα είχε ακόμη με τους Εβραίους, ο Fortuyn στην Ολλανδία έσπαγε το τοίχος του πολιτικά ορθού ξεκινώντας μια άνευ προηγουμένου επίθεση στο Ισλάμ. Σύμφωνα με τον Φορτάουν το Ισλάμ εκπροσωπούσε έναν «καθυστερημένο» πολιτισμό, που έχει μείνει πίσω στο χρόνο και ο οποίος έχει καταστεί ασύμβατος με τη δυτική νεωτερικότητα όπως αυτή και αν εκφράζεται: είτε αυτό λέγεται δημοκρατία, είτε λέγεται ουμανισμός και ανθρώπινα δικαιώματα, είτε λέγεται φιλελευθερισμός και ισότητα των φύλων. Σε κάθε περίπτωση, ήταν ασύμβατος με τον κοσμικό χαρακτήρα του Ολλανδικού κράτους και απειλή για τον Ολλανδικό τρόπο ζωής.
Όπως συμβαίνει και σήμερα σε πολλές χώρες με τους λαϊκιστές πολιτικούς, το «σύστημα» τρομοκρατήθηκε. Ο Fortuyn σημάδευε μέχρι και το παλάτι, επαναφέροντας μια αύρα του από πολλές δεκαετίες νεκρού Ολλανδικού ρεπουμπλικανισμού. Τελικά εκτελείται από έναν ακτιβιστή για τα δικαιώματα των ζώων λίγες μέρες πριν τις εθνικές εκλογές στις οποίες αναμενόταν να κάνει την μεγάλη έκπληξη. Ήταν η πρώτη πολιτική δολοφονία στη χώρα από την εποχή των αδερφών Ντε Βιτ το 17ο αιώνα και προκάλεσε κάτι παραπάνω από σοκ στους φίλους αλλά και στους εχθρούς του. Λίγο παραπάνω από ένα χρόνο αργότερα, θα πέσει νεκρός ένας φίλος του Fortuyn, ο σκηνοθέτης Τίο Βαν Γκόγκ, ο οποίος είχε προκαλέσει την μήνη των μουσουλμάνων με διάφορα σχόλια και αποκορύφωμά την ταινία «Υποταγή» η οποία θεωρήθηκε βλάσφημη και προσβλητική για το Ισλάμ.
Ο νέος Wilders
Τα τεμένη της Ολλανδίας τυλίγονταν στις φλόγες κάθε βράδυ, το πολιτικό σύστημα βρισκόταν σε μια κατάσταση παρατεταμένης αμηχανίας και τότε ήταν που ένα πρώην στέλεχος και βουλευτής των φιλελευθέρων έκανε το μεγάλο βήμα για να αδράξει την πολιτική κληρονομιά του Fortuyn εκπροσωπώντας κάτι που ο λοιπόν πολιτικός κόσμος ντρεπόταν να διατυπώσει: την αντιμεταναστευτική ατζέντα.
Ο Geert Wilders όσο κρατούσε η άνοδος του Fortuyn, τόσο κρατούσε ο ίδιος τις αποστάσεις του από αυτόν. Στα 20 του βρέθηκε να εργάζεται σε ένα Κιμπούτς στην κοιλάδα του Ιορδάνη για δυο χρόνια που σημάδευαν και σημαδεύουν όλη την πολιτική του διαδρομή. Όταν επέστρεψε ξεκίνησε να εργάζεται για το φιλελεύθερο VVD, φθάνοντας κάποια στιγμή μέχρι το κοινοβούλιο. Δυο ημέρες μετά το φόνο του Βαν Γκόγκ ανακοίνωσε το δικό του πολιτικό σχήμα, το οποίο με τον ίδιο ως μοναδικό μέλος ξεκίνησε να πολιτεύεται με την ατζέντα του Fortuyn.
Σήμερα
Ινδονησιακής και νοτιοολλανδικής καθολικής καταγωγής, χωρίς επαγγελματικές ή ακαδημαϊκές περγαμηνές, με ξεβαμμένο με οξύ μαλλί και αδυναμία στους Dead Kennedys και τους Einsturzen Neubauen, ο Wilders στην πραγματικότητα αφήνει μικρά περιθώρια ταύτισης με το μέσω Ολλανδό. Και όμως, όπως ακριβώς και ο Fortuyn 15 χρόνια νωρίτερα, καταφέρνει να προσελκύει μια μεγάλη όσο και ετερόκλιτη ομάδα οπαδών και ψηφοφόρων.
Στις εκλογές αυτές η δυναμική του αναμένεται να ξεπεράσει κάθε προηγούμενο. Αλλά δεν χρειάζεται να πέφτουμε στην παγίδα της υπερβολής, ούτε και να συμμεριζόμαστε τον πανικό που διοχετεύουν κάποιοι. Οι Ολλανδοί, εκπαιδευμένοι εδώ και δεκαετίες στην στρατηγική ψήφο, ξέρουν ότι μπορούν να πιέσουν το «σύστημα» όσο επιθυμούν, μιας και αυτό εγγυάται πως ούτως ή άλλως ο Geert Wilders δεν θα κυβερνήσει ποτέ.
*Ο κ. Μίμης Πετρίδης είναι πολιτικός επιστήμονας
