Μήνυμα προς όλες τις πλευρές ότι η οικονομική κρίση και η πανδημία δεν επηρεάζουν την εξωτερική της πολιτική στέλνει η Τουρκία τόσο με τις αναβαθμισμένες παραβιάσεις και υπερπτήσεις στο Αιγαίο και όσο και με την έναρξη γεωτρήσεων από το σκάφος Γιαβούζ στην Κυπριακή ΑΟΖ, τονίζει στο liberal ο Κωνσταντίνος Φίλης.
Και σημειώνει ότι ο αναθεωρητισμός παραμένει η κεντρική πολιτική του Ερντογάν ανεξαρτήτως εσωτερικών πιέσεων ή προβλημάτων, γεγονός που επιβεβαιώνει και η στάση του στην Λιβύη όπου το τελευταίο διάστημα επιδεικνύει έντονη δραστηριότητα βοηθώντας μάλιστα τον Σαρατζ να ανακόψει και την επέλαση του Φαχτάρ.
Ο εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων εξηγεί ότι η τουρκική ηγεσία θέλει να δείξει σε όλους πως η κρίση δεν έχει επηρεάσει τις προτεραιότητές της παρά κινείται στη λογική του "business as usual" σε όλα τα πεδία ενδιαφέροντός της. Σε ό,τι αφορά το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο θεωρεί πως ο Ερντογάν δεν προτίθεται να αφήσει κανέναν να αμφισβητήσει τη δυνατότητά της Τουρκίας να λειτουργεί ως σημαντικός παίκτης στην περιοχή.
Επισημαίνει δε ότι οι παραβιάσεις και οι υπερπτήσεις στο Αιγαίο έχουν αναβαθμιστεί δεδομένου ότι πραγματοποιούνται και πάνω από μεγάλα νησιά όπως για παράδειγμα η Ρόδος. Και σε αυτό το πεδίο ο Ερντογάν στέλνει το δικό του μήνυμα στην Ελλάδα, ενώ διατηρεί και το χαρτί των προσφυγικών ροών που προς ώρας, για το άμεσα επόμενο διάστημα.
Συνέντευξη στον Τάσο Ευαγγελίου
- Η Τουρκία συνεχίζει τις προκλήσεις. Υπερπτήσεις και παραβιάσεις στο Αιγαίο ενώ στέλνει και το Γιαβούζ στην κυπριακή ΑΟΖ. Την ίδια στιγμή επανέρχεται δυναμικά και στη Λιβύη. Εξάγει την εσωτερική κρίση, όπως ορισμένοι υποστηρίζουν, ή απλά συνεχίζει στο πλαίσιο της αναθεωρητικής της πολιτικής;
Η πραγματικότητα είναι πως αυτή τη στιγμή η Τουρκία βρίσκεται σε μια πολύ δύσκολή θέση. Η κρίση του κορονοϊού ήρθε και κούμπωσε με την οικονομική κρίση που προυπήρχε. Η κατάσταση στο εσωτερικό είναι δύσκολη για τον Ερντογάν και ίσως είναι ένα από τα μεγαλύτερα και δυσκολότερα τεστ που καλείται να περάσει. Ο εκρηκτικός συνδυασμός κακής διαχείρισης της υγειονομικής κρίσης του κορονοϊού και κακής οικονομικής διαχείρισης, δεν σημαίνει πως το καθεστώς κλονίζεται αλλά οπωσδήποτε δεν ξέρουμε τι θα ξημερώσει και αν, όταν αυτό το πρώτο κύμα του κορονοϊού παρέλθει, θα υπάρξουν πολιτικές αναταράξεις , όχι ανακατατάξεις.
Είναι βέβαιο πως αυτή η κατάσταση δημιουργεί μια ακόμη μεγαλύτερη ανάγκη στην τουρκική ηγεσία να δείξει ότι στην εξωτερική πολιτική τα πράγματα είναι στη λογική του business as usual. Να δείξει δηλαδή πως στη Λιβύη εξακολουθεί να έχει ρόλο σημαντικό και λόγο, στηρίζοντας το καθεστώς Σάρατζ (που μάλιστα το έχει βοηθήσει να ανακάμψει επιχειρησιακά και εδαφικά τις τελευταίες τρεις εβδομάδες), και να αναδείξει πως στη Συρία εξακολουθεί να είναι σε μια συνεννόηση με τη Ρωσία και το Ιράν και να διαβουλεύεται για το μέλλον της χώρας, .
Την ίδια στιγμή βλέπουμε να στέλνει στην Κύπρο ένα ερευνητικό γεωτρύπανο, που είναι απορίας άξιο βέβαια τι θα κάνει αν λάβει κανείς υπόψη την κατάσταση στον τομέα της ενέργειας και ταυτόχρονα να συνεχίζει και να εντείνει τις προκλήσεις στο Αιγαίο με τις υπερπτήσεις.
Συνεπώς από τη μια στο εσωτερικό τα πράγματα δυσκολεύουν , δεν είναι τραγικά για τον Ερντογάν αλλά οπωσδήποτε είναι αρκετά δύσκολα, και από την άλλη στο εξωτερικό, ο ίδιος και η τουρκική ηγεσία συνολικά θέλουν να δείξουν ότι η κρίση του κορονοϊόυ δεν επηρεάζει την Τουρκία. Να δείξουν ότι η κρίση του κορονοϊού δεν σημαίνει ότι η Τουρκία θα πάψει να ασχολείται με το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, ότι η κρίση του κορονοϊού δεν αποτρέπει την Τουρκία από το να ασκεί και να προβάλει τα, κατ αυτήν, δικαιώματα της.
- Θα πρέπει η ελληνική πλευρά να ανησυχεί για περαιτέρω κλιμάκωση;
Ας ξεκινήσουμε από τον Έβρο, όπου ήταν και η τελευταία αντιπαράθεση των δύο πλευρών. Η κατάληξη ήταν μια στρατηγικού χαρακτήρα επικράτηση της ελληνικής πλευράς. Στο πλαίσιο αυτό δεν πιστεύω ότι θα επιστρέψουν με την μαζικότητα που το επιχείρησε η Τουρκία, μετανάστες και λοιπά ταραχοποιά στοιχεία. Ως προς το Αιγαίο οι ελληνικές αρχές είναι σε πλήρη επιφυλακή και θα εξακολουθήσουν να είναι. Δεν αποκλείεται να δούμε μια απόπειρα ας πούμε πιο μαζικής εισόδου στην Ελλάδα. Αλλά για την ώρα και δεν μιλώ για τον επόμενο μήνα ή τον μεθεπόμενο, δεν φαίνεται είναι στις απόλυτες προθέσεις της Τουρκίας. Και δεν μιλώ για τις ροές των 100 με 150 ατόμων την ημέρα αλλά για μεγάλους αριθμούς.
Η Τουρκία προσπαθεί να προβάλει τον αναθεωρητισμό της με διάφορους τρόπους. Έχει αναβαθμίσει ποιοτικά τις υπερπτήσεις, οι οποίες γίνονται και πάνω από μεγάλα νησιά και όχι μόνο από μικρά, ή γίνονται πλέον και σε πολύ χαμηλά ύψη. Αυτό δείχνει μια τάση, αλλά θα πρέπει να έχουμε κατά νου πως υπάρχει ένα κέντρο μάλλον ανεξάρτητο που ελέγχει το κομμάτι των πτήσεων και υπερπτήσεων, εντός των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων. Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις έχουν το πάνω χέρι και στην άσκηση της εξωτερικής πολιτικής με το υπουργείο Εξωτερικών να έχει περάσει σε δεύτερη μοίρα. Μέσα στις Ένοπλες Δυνάμεις το σώμα που έχει τον πιο ενεργό ρόλο είναι το Ναυτικό. Η γαλάζια πατρίδα, όλα όσα ακούμε και βλέπουμε προέρχονται κυρίως από θεωρίες αξιωματικών του Ναυτικού και αυτό σημαίνει ότι οι προκλήσεις της Τουρκίας σε σχέση με την Ελλάδα, είτε μιλάμε για το Αιγαίο είτε μιλάμε για απόπειρα ενεργοποίησης του τουρκολιβυκού συμφώνου, είτε μιλάμε για την περιοχή μεταξύ Καστελόριζου και Κύπρου, συμπεριλαμβανομένης και της κυπριακής ΑΟΖ, θα έχουν ως πεδίο δράσης τη Θάλασσα.
- Βλέπετε δηλαδή κλιμάκωση της έντασης με επίκεντρο τη θάλασσα; Οι υπόλοιπες κινήσεις είναι περισσότερο συμβολικές;
Οι υπερπτήσεις έχουν συγκεκριμένο στόχο. Η Τουρκία με αυτόν τον τρόπο στέλνει το μήνυμα ότι «εμείς έχουμε διεκδικήσεις απέναντί σας, έχουμε δικαιώματα που αυτά ορίζονται μέσα από τις πτήσεις μας». Στον Έβρο ήταν κάτι διαφορετικό. Η Τουρκία θέλησε να μας αιφνιδιάσει και να δημιουργήσει μια νέα Ειδομένη, δηλαδή έναν καταυλισμό που θα ήταν μέσα στην Ελληνική Επικράτεια. Η κατάληξη ήταν ο καταυλισμός να αρχίσει να δημιουργείται στην Τουρκική Επικράτεια
Η άμεση απειλή για τυχόν πρόκληση είναι είτε με έναν πολλαπλασιασμό των ροών από τα τουρκικά παράλια προς τα ελληνικά νησιά, αλλά κάτι τέτοιο δεν φαίνεται πως μπορεί να γίνει άμεσα ή μέσω ασκήσεων ή μέσω απόπειρας ενεργοποίησης του τουρκολιβυκού συμφώνου. Δεν πιστεύω πως αυτά θα γίνουν άμεσα. Βέβαια εμείς πρέπει να είμαστε πάντα σε ετοιμότητα. Θεωρώ ότι θα πρέπει να περιμένουμε να δούμε που θα αφήσει τις δύο χώρες το πρώτο βήμα του covid 19. Γιατί αυτό θα είναι πολύ σημαντικό σε σχέση με τους σχεδιασμούς της επόμενης ημέρας. Δεν σημαίνει ότι μια πληγωμένη Τουρκία στην οικονομία θα καθίσει με σταυρωμένα τα χέρια. Αυτό προσπαθεί να μας δείξει τώρα το καθεστώς Ερντογάν, ότι, παρά τα όποια προβλήματα, συνεχίζονται οι business as usual. Και με τις υπερπτήσεις και με τις αμφισβητήσεις.
Όμως, μια Τουρκία, η οποία θα προσφύγει σε εξωτερική χρηματοδότηση, η οποία δεν θα προέλθει ούτε από το Κατάρ που δίνει δισεκατομμύρια ούτε από Ρωσία ούτε από Κίνα αλλά απο’τη Δύση, θα έχει προβλήματα. Και πρέπει να δούμε εμείς από την πλευρά μας πως θα αξιώσουμε τη σύνδεση οποιασδήποτε χρηματικής βοήθειας προς την Τουρκία (εάν ζητηθεί) με δεσμεύσεις για τη στάση της στην Ανατολική Μεσόγειο. Φυσικά αυτό δεν είναι κάτι εύκολο.
- Στη Λιβύη την ίδια τακτική ακολουθεί. Έντονη παρουσία στήριξη. Θέλει να στείλει και από εκεί μήνυμα;
Στη Λιβύη η Τουρκία προσπαθεί να αξιοποιήσει το γεγονός ότι ακόμη και τα μέλη που εμπλέκονται στη Λιβύη, οι εξωτερικοί παίκτες όπως η Ρωσία, η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Γαλλία έχουν τα δικά τους σοβαρά προβλήματα. Προσπαθεί στο πλαίσιο αυτό να καλύψει το χαμένο έδαφος και να στηρίξει το καθεστώς Σάρατζ συνεχίζοντας να το προμηθεύει με μισθοφόρους και προσωπικό στρατιωτικό. Στόχος να ανατραπεί η επέλαση του Χάφταρ, που φαίνεται σε κάποιο βαθμό να επιτυγχάνεται.
Δεν ξέρω κατά πόσο μπορεί η Τουρκία να συνεχίσει να είναι απλωμένη σε τόσα μέτωπα στο εξωτερικό πεδίο δεδομένης της οικονομικής κρίσης. Πιστεύω ότι σε όλο αυτό το άνοιγμα που έχει κάνει σε Λιβύη, Συρία, Αιγαίο, Ανατολική Μεσόγειο δεν θα είναι σε θέση να το υποστηρίξει οικονομικά και επιχειρησιακά σε βάθος χρόνου. Ίσως για αυτό να βλέπουμε αυτές τις ενέργειες στη Λιβύη. Ο χρόνος δεν λειτουργεί υπέρ της
Επί της ουσίας αν και χρησιμοποιείται για τη διαχείριση εσωτερικών προβλημάτων και κρίσεων η πολιτική της Τουρκίας δεν εξαρτάται αυτά. Είναι μαι πάγια πολιτική εξωτερική που εξελίσσεται ανεξάρτητα στο πλαίσιο του αναθεωρητισμού.
Και αυτό θέλει να δείξει προς τα έξω. Ότι ακόμη και εν μέσω της κρίσης του covid 19 η Τουρκία είναι εδώ. ΤΟ κάνει με τις υπερπτήσεις και δευτερεύοντος με δηλώσεις, το κάνει στέλνοντας το Γιαβούζ. ΤΟ κάνει με τη Λιβύη. Στέλνει μήνυμα προς πάσα κατεύθυνση. Προς Ελλαδα και Κύπρο, προς τις χώρες της περιοχής, προς τις ΗΠΑ και την ΕΕ. Αυτό που επιχειρεί να δηλώσει το καθεστώς Ερντογάν είναι ότι δεν θα ανεχθεί, ανεξαρτήτως κρίσεων, να αμφισβητούνται τα, κατ αυτήν, δικαιώματά της.
Με βάση αυτή την ατζέντα κινείται και θέλει να δείξει ακόμη και με κινήσεις ακραίες, δεδομένων των συνθηκών , ότι είναι παρούσα και ότι δεν πρέπει να διανοηθεί κανείς να αμφισβητήσει τη θέση της στην περιοχή. Το έκανε πριν το κάνει τώρα και θα το συνεχίσει και μετά.
