Το βασικό κριτήριο με το οποίο προσεγγίζω ένα άρθρο γνώμης είναι αν είναι συγκροτημένο. Αν ο αρθρογράφος στηρίζει με συνεκτικό τρόπο την άποψη του. Ελάχιστα με ενδιαφέρει αν συμφωνώ ή διαφωνώ μαζί του, γιατί μια τεκμηριωμένη άποψη, με την οποία όμως διαφωνώ, αποτελεί τροφή για προβληματισμό, ώστε να την αντικρούσω.
Το χθεσινό άρθρο του Θανάση Μαυρίδη (εδώ) αποτυπώνει την ξεκάθαρη αντίληψη του συγγραφέα για το τι συμβαίνει σήμερα στην Τουρκία του Ερντογάν. Πάνω σε αυτά που γράφει ο ΘΜ έχω να κάνω μια παρατήρηση, χωρίς να αποτελεί διαφωνία.
Το βασικό πρόβλημα του Ερντογάν δεν είναι οικονομικό, αλλά πολιτικό. Η τουρκική οικονομία έχει πολύ λίπος για να κάψει και υψηλή παραοικονομία με «μαύρο χρήμα» για να καλύψει τις απώλειες της νόμιμης οικονομίας. Υπάρχει βέβαια και η δεξαμενή των μουσουλμανικών δολαρίων, με άγνωστο βάθος, η οποία ενισχύει κάθε φορά που χρειάζεται την τουρκική οικονομία.
Όμως από την περιπέτεια της λίρας επλήγησαν οικονομικώς ευρέα κοινωνικά στρώματα τα οποία μπορεί να γείρουν ακόμα πιο πολύ την πλάστιγγα υπέρ της ενωμένης αντιπολίτευσης. Μπορεί να αντέξει ο Ερντογάν και το σύστημα του μια εκλογική ήττα; Στις δεδομένες ιστορικές συνθήκες της Τουρκίας μια εκλογική ήττα δεν είναι απλώς μια εναλλαγή κομμάτων στην εξουσία. Τείνει να λάβει την αλλαγή καθεστώτος, γιατί ο Ερντογάν όλα αυτά τα χρόνια έκτισε ένα καθεστώς με νόμιμους, ημινόμιμους και παράνομους τρόπους.
Τα όσα έγιναν μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016 νομίζω ότι δεν αφήνουν κανένα περιθώριο στον Ερντογάν να διαπραγματευτεί την ήττα του. Κυνήγησε πάρα πολλούς με πολύ άγριο τρόπο. Ουδείς θα του προσφέρει το ακαταδίωκτο ούτε θα εγγυηθεί την απρόσκοπτη νομή των δισεκατομμυρίων που κέρδισε η οικογένεια του.
Συνεπώς, ο Ερντογάν βαδίζει σε ένα μονόδρομο που δε γνωρίζει πού θα τον βγάλει. Ως εκ τούτου, δεδομένου και του χαρακτήρα του, θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι να δούμε κάθε τι που θα μπορούσε να αναστρέψει αυτό το δυσμενές κλίμα.
Η κλίμακα των αντιδράσεων του είναι πολύ μεγάλη. Μπορούμε να δούμε μια θεαματική στροφή στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, με αναδίπλωση μετώπων και σταδιακή αναθέρμανση παλιών σχέσεων, μέχρι την πρόκληση θερμού επεισοδίου και την εξαγωγή της κρίσης. Στο δε εσωτερικό μέτωπο είναι μέσα στη λογική των πραγμάτων η εγκαθίδρυση ενός μαδουρικού τύπου καθεστώτος, με την σύμπραξη παρακρατικών μηχανισμών.
Ένας πολιτικός-- με τα ιδιόμορφα χαρακτηριστικά του Ερντογάν και την προϊστορία πάνω στην οποία κάθεται-- όταν αισθάνεται πως είναι εγκλωβισμένος, είναι ικανός για τα πάντα.
Το πρόβλημα για την πατρίδα μας δεν είναι στρατιωτικό—επιχειρησιακό. Εφ΄όσον η πολιτική ηγεσία έχει ξεκαθαρισμένες τις θέσεις της, η στρατιωτική ηγεσία θα πράξει το καθήκον της. Το πρόβλημα βρίσκεται αν η Τουρκία αναθεωρήσει πλήρως την εξωτερική πολιτική της και λόγω του οικονομικού αδιεξόδου στο οποίο βρίσκεται. Πολύ φοβούμαι ένα διπλωματικό αιφνιδιασμό που θα στοχεύσει τις συμμαχίες που κτίσαμε τα τελευταία δέκα χρόνια.
Το σίγουρο είναι ότι ο Ερντογάν δεν έχει παραφρονήσει. Γνωρίζει άριστα την κατάσταση στην οποία βρίσκεται και μελετά τις κινήσεις του. Δεν πρόκειται να εγκαταλείψει την εξουσία, όπως την εγκαταλείπει κάθε ηττημένος ηγέτης σε μια δημοκρατία.
