Του Δημήτρη Σκάλκου
Με την φοροδοτική ικανότητα πολιτών και επιχειρήσεων να έχει προ πολλού εξαντληθεί και τις δημόσιες δαπάνες να έχουν περιοριστεί σημαντικά, το εργαλείο της δημοσιονομικής πολιτικής αδυνατεί να ανατάξει την ελληνική οικονομία. Η διέξοδος από το ανατροφοδοτούμενο υφεσιακό σπιράλ αναζητείται με πολυετή καθυστέρηση σε μία φιλόδοξη αναπτυξιακή πολιτική, ικανής να προσελκύσει τις απαιτούμενες επενδύσεις.
Πραγματικά, το επενδυτικό κενό χάσκει διάπλατα και η από-επένδυση είναι μάλλον το δομικό χαρακτηριστικό της οικονομίας μας. Ο παρακάτω πίνακας με τις ΑΞΕ για το έτος 2014 είναι αποκαρδιωτικός (στοιχεία ΟΟΣΑ-Εθνικοί Λογαριασμοί, 2015, % επί του ΑΕΠ) και συνιστά απόδειξη της αποτυχίας του εγχώριου μοντέλου ανάπτυξης καθώς οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ) είναι πρακτικά ανύπαρκτες:
Δυστυχώς όμως, η πικρή διαπίστωση είναι ότι οι επενδύσεις δεν πρόκειται να έρθουν στο άμεσο μέλλον. Και αυτό για τους παρακάτω τρεις κύριους λόγους:
Πρώτον, στην περίπτωση της Ελλάδας ο επιταχυντής της ανάπτυξης (acceleration effect) δεν λειτουργεί. Σύμφωνα με την οικονομική θεωρία, η ζήτηση καταναλωτικών αγαθών οδηγεί σε αύξηση της ζήτησης και των κεφαλαιουχικών αγαθών. Με άλλα λόγια, οι επενδυτές εμφανίζονται πρόθυμοι να υλοποιήσουν επιχειρηματικά σχέδια σε ακμάζουσες οικονομίες και, αντίστροφα, αποφεύγουν να επενδύσουν σε μία ασθμαίνουσα οικονομία, δηλαδή όταν αυξάνει το ΑΕΠ αυξάνει και ο ρυθμός των επενδύσεων. Όμως, η καθίζηση στην κατανάλωση και οι συνθήκες χρηματοπιστωτικής ασφυξίας της ελληνικής οικονομίας λειτουργούν αποτρεπτικά για τις επιχειρήσεις.
Δεύτερον, η μακροοικονομική και η πολιτική αβεβαιότητα επιδρούν καθοριστικά στις επενδύσεις αλλά και την κατανάλωση. Δεν είναι τυχαίο ότι η (μικρή αύξηση) των επενδύσεων το 2015 ακολούθησε την βελτίωση της επιχειρηματικής εμπιστοσύνης. Σήμερα, η διάχυτη αβεβαιότητα που φαίνεται να έχει αναχθεί σε διαπραγματευτικό μέσο από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ υπονομεύει τις υπάρχουσες δυνατότητες ανάπτυξης.
Τρίτον, η βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος δεν επαρκεί για την προσέλκυση των ζητούμενων επενδύσεων καθώς η χώρα μας αποτελεί μόνο τυπικά μία ανοιχτή οικονομία. Η Ελλάδα δεν συμμετέχει στις ευρωπαϊκές και «παγκόσμιες αλυσίδες αξίες» (global value chains), αδυνατεί να παράγει προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας, αγνοεί την καινοτομία. Κάπως έτσι εξηγείται το ελληνικό παράδοξο ότι η σημαντική βελτίωση της ανταγωνιστικότητας (μέσω της μείωσης του μισθολογικού κόστους) δεν οδήγησε σε αύξηση των επενδύσεων ή των εξαγωγών.
Συμπερασματικά, η βελτίωση των όρων χρηματοδότησης της οικονομίας, η αποκατάσταση της οικονομικής και πολιτικής εμπιστοσύνης, οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και ο ολοκληρωμένος αναπτυξιακός σχεδιασμός, αποτελούν τις αναγκαίες προϋποθέσεις εξόδου από τη συνεχιζόμενη καταστροφική κρίση.
Βέβαια περιττεύει να πούμε ότι τα ουσιαστικά ζητήματα της ανάπτυξης απουσιάζουν από το δημόσιο διάλογο. Εκεί όπου οι ευκολίες του πολιτικού λόγου συναντούν τα κατεστημένα συμφέροντα, η προοπτική της ανάπτυξης απομακρύνεται.
*Ο Δημήτρης Σκάλκος είναι πολιτικός επιστήμονας-διεθνολόγος. Το τελευταίο του βιβλίο «Αλλάζει η Ελλάδα; Η πολιτική οικονομία των μεταρρυθμίσεων» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Επίκεντρο.
