Ο δεύτερος πυλώνας ασφάλισης που ακούμε και διαβάζουμε και για τον οποίο καταγγέλλεται η κυβέρνηση, ότι τον ξεπουλάει τους ιδιώτες, δεν είναι κάτι το καινούργιο. Η ιστορία ξεκινά στην Ευρώπη από τον 15ο αιώνα, όταν οι επαγγελματίες οργανώνονται μεταξύ τους προκειμένου να έχουν επαρκή χρηματικά αποθέματα σε ώρες ανάγκης. Στην Ελλάδα ο δεύτερος πυλώνας θεσπίστηκε το 2002.
Ο δεύτερος πυλώνας εφάπτεται πλήρως της επαγγελματικής ασφάλισης, που είναι ένα σύστημα συντάξεων από κοινωνικούς και ιδιωτικούς φορείς, το οποίο εφαρμόζεται ήδη αποτελεσματικά σε ευρωπαϊκό επίπεδο και όχι μόνο. Για να αντιληφθούμε το μέγεθος αυτού του δεύτερου πυλώνα, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι το ύψος των στοιχείων του ενεργητικού, που κατέχουν τα επαγγελματικά ταμεία στη Ευρωπαϊκή Ένωση πλησιάζει τα 3,5 τρισ. ευρώ. Δηλαδή, αντιστοιχεί στο 25% του ΑΕΠ της Ε.Ε.. Η επαγγελματική ασφάλιση συνδυάζει τον αναδιανεμητικό και τον κεφαλαιοποιητικό χαρακτήρα και οι επενδύσεις στις οποίες προβαίνει χαρακτηρίζονται από την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη διασπορά των οικονομικών και επενδυτικών ρίσκων και κινδύνων.
Τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ) παρέχουν στους ασφαλισμένους και στους δικαιούχους, παροχές πέρα από την υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση όπως είναι οι κίνδυνοι θανάτου, αναπηρίας, επαγγελματικού ατυχήματος, ασθένειας κλπ. Χορηγούν δε παροχές, είτε εφάπαξ, είτε σε περιοδική βάση, που καταβάλλονται είτε σε χρήμα, είτε και σε είδος. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι όταν πρόκειται για συνταξιοδοτικές παροχές, τότε τα ΤΕΑ λειτουργούν αυστηρά με βάση το κεφαλαιοποιητικό σύστημα.
Δηλαδή, στο αντικείμενο των συντάξεων λειτουργεί με ατομικούς κεφαλαιοποιητικούς λογαριασμούς, ενώ στο αντικείμενο των λοιπών παροχών, λειτουργεί ως ένα κλασσικό pool ασφαλιστικής εταιρείας, με την αντίστοιχη αντιστάθμιση κινδύνων.
Αφού ο δεύτερος πυλώνας των ΤΕΑ, είναι τόσο ενδιαφέρων και αποδοτικός, γιατί δεν έχει προχωρήσει στη χώρα μας, όπως στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες;
Σε θεωρητικό επίπεδο, υπάρχουν δυο πρότυπα κοινωνικής ασφάλισης.
Τα συστήματα τύπου Bismarck, που είναι συστήματα κοινωνικής ασφάλισης και στοχεύουν στην αναπλήρωση του εισοδήματος μέσω της αρχής της ανταποδοτικότητας. Αυτά, χρηματοδοτούνται από εισφορές ανάλογες των αποδοχών και οργανώνονται ανά επάγγελμα ή κλάδο. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το σύστημα της Ελλάδας, όπου οι συμπληρωματικές / επαγγελματικές συντάξεις δεν έχουν προχωρήσει, δεδομένου ότι η αναπλήρωση από το υπάρχον σύστημα, κρίνεται ως ικανοποιητική.
Τα συστήματα τύπου Beveridge, θεωρούνται συστήματα πρόληψης φτώχειας (κοινωνικής ασφάλειας) και στοχεύουν στην παροχή ενός ελάχιστου αναγκαίου εισοδήματος, απαραίτητου για τη διαβίωση. Χρηματοδοτούνται δε, κυρίως από την φορολογία και οργανώνονται σε εθνική βάση. Μέσα από τη λειτουργία του συγκεκριμένου συστήματος, εμφανίστηκε η ανάγκη συμπλήρωσης αυτού του ελάχιστου εισοδήματος διαβίωσης. Και πως γίνεται αυτή η συμπλήρωση; Με βάση το πραγματικό εισόδημα του κάθε εργαζομένου ξεχωριστά. Έτσι οι χώρες που έχουν υιοθετήσει το Beveridge, αναπτύσσουν αυτό το επιτυχές συμπληρωματικό μοντέλο επαγγελματικής ασφάλισης.
Σε πρακτικό επίπεδο, ο δεύτερος πυλώνας των ΤΕΑ δεν έχει προχωρήσει στη χώρα μας, λόγω των εγγενών αδυναμιών και στρεβλώσεων. Η ιδέα του κράτους πατερούλη και η πελατικοποίηση των συνταξιούχων απέναντι στο κράτος. Διαχρονικά το κράτος χρησιμοποιούσε το συνταξιοδοτικό σύστημα, ως ένα μηχανισμό ψηφοθηρίας και εξάρτησης των συνταξιούχων / πελατών. Τα ποσοστά αναπλήρωσης των μισθών μέσω των συντάξεων, ήταν ιδιαίτερα υψηλά με αποτέλεσμα, το σύστημα να μην είναι διατηρήσιμο. Όλοι θυμόμαστε για παράδειγμα τους στρατιωτικούς που συνταξιοδοτούνται με ένα ανώτερο βαθμό, από αυτόν στον οποίο ευρίσκοντο, με αποτέλεσμα να εισπράττουν μια σύνταξη υψηλότερη των εισφορών τους.
Μια σημαντική παρενέργεια είναι ότι η Ελλάδα δεν διαθέτει εταιρείες με σημαντικό μέγεθος, που θα μπορούσαν να στήσουν ένα ΤΕΑ. Άλλωστε η ελληνική κοινωνία αποτελεί περισσότερο ένα περιβάλλον μεταβαλλόμενης μικροαπασχόλησης, παρά ένα περιβάλλον, με μόνιμες και σταθερές μορφές απασχόλησης.
Όμως το δυστοπικό κρατικό συνταξιοδοτικό σύστημα, που βάλλεται σε συστημική βάση από τις μεταβαλλόμενες συνθήκες της πραγματικής ζωής με τη δημοσιονομική κατάρρευση, τη δημογραφική γήρανση του πληθυσμού, την υψηλή νεανική ανεργία, τη μετανάστευση των νέων επιστημόνων κ.α., επιβάλει την επέκταση της προαιρετικής επαγγελματικής ασφάλισης στον ιδιωτικό τομέα και όχι μόνο.
Και λέμε επέκταση και όχι υιοθέτηση, διότι ήδη στη χώρα μας έχουν ιδρυθεί και λειτουργούν αρκετά ταμεία επαγγελματικής ασφάλισης, που έχουν παρουσιάσει ήδη σημαντικές αποδόσεις.
Το παλαιότερο ΤΕΑ που λειτουργεί από το 2004, είναι αυτό του Υπουργείου Οικονομικών (ΤΕΑ-ΥΠΟΙΚ), το οποίο ενώ ξεκίνησε να παρέχει συμπληρωματική δευτεροβάθμια νοσοκομειακή περίθαλψη, στη συνέχεια εισήλθε και στον κλάδο των συνταξιοδοτικών παροχών.
Ακολουθεί το ΤΕΑ Ελληνικών Ταχυδρομείων (ΤΕΑ-ΕΛΤΑ), το ΤΕΑ Αστυνομικών Πυροσβεστών & Λιμενικών, με παροχές κλάδου Αλληλεγγύης και εφάπαξ παροχής.
Στον ιδιωτικό τομέα, έχει ιδρυθεί το ΤΕΑ της πολυεθνικής εταιρείας Johnson & Johnson EΛΛΑΣ, της Johnson & Johnson Καταναλωτικά Προϊόντα και της Janssen-Cilag Φαρμακευτική, που έχει καθαρά συνταξιοδοτικό χαρακτήρα. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι το συγκεκριμένο ταμείο προβλέπει την καταβολή μιας ελάχιστης εργοδοτικής εισφοράς για όλα τα μέλη, που συμμετέχουν. Για εκείνα τα μέλη που επιλέγουν να καταβάλλουν τις δικές τους εισφορές, καταβάλλονται αυτομάτως ισόποσες εργοδοτικές εισφορές, διπλασιάζοντας με αυτόν τον τρόπο την προαιρετική αποταμίευση του εργαζόμενου.
Υπάρχει ακόμα το ΤΕΑ του προσωπικού της Ιnteramerican, με συνταξιοδοτικές παροχές, το ΤΕΑ Αστικών Συγκοινωνιών που έχει και αυτό συνταξιοδοτικό χαρακτήρα, το ΤΕΑ του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης που προσφέρει είτε σύνταξη είτε εφάπαξ καταβολή βοηθήματος και το ΤΕΑ των Γεωτεχνικών με κλάδους αλληλεγγύης, εφάπαξ και σύνταξης.
Τέλος υπάρχουν και τρία ακόμα ΤΕΑ που αποτελούν ενδιαφέρουσες περιπτώσεις, λόγω της ιδιαιτερότητας των κλάδων στους οποίους δραστηριοποιούνται τα ταμεία αυτά.
Το ΤΕΑ του Σώματος Ορκωτών Ελεγκτών, με σκοπό την παροχή συμπληρωματικής συνταξιοδοτικής ασφαλιστικής προστασίας.
Το ΤΕΑ Ναυτιλιακών Επιχειρήσεων Ομίλου Τσάκου & Συνεργατών, που προσφέρει εφάπαξ επικουρική συνταξιοδοτική παροχή προς όλους τους εργαζόμενους του Ομίλου, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και στο οποίο δύνανται να συμμετέχουν, προαιρετικά συνεργάτες και μέλη εταιρειών που διατηρούν επαγγελματική σχέση με τον Όμιλο Τσάκου.
Τέλος υπάρχει και το ΤΕΑ της εταιρείας συμβούλων Accenture Ελλάδας, μέλους της πολυεθνικής Accenture των 500.000 εργαζομένων, που προσφέρει στους εργαζόμενους της, τη δυνατότητα απόκτησης συμπληρωματικής ασφαλιστικής προστασίας, προσφέροντας τους την ευκαιρία να αποταμιεύσουν για το μέλλον τους με γνώμονα τη διατήρηση του βιοτικού τους επιπέδου και μετά τη συνταξιοδότηση.
Τα επαγγελματικά ταμεία αποτελούν τη βάση του 2ου πυλώνα ασφάλισης. Η επέκταση αυτού του μοντέλου ασφάλισης, από τις επιχειρήσεις, τους οργανισμούς και τους εργαζόμενους τους, αποτελεί μονόδρομο, μπροστά σε ένα συνταξιοδοτικό σύστημα που βρίσκεται σε αδιέξοδο.
* Ο αρθρογράφος είναι οικονομικός αναλυτής, με ειδίκευση στο σχεδιασμό σύνθετων επενδυτικών στρατηγικών.
** Αποποίηση Ευθύνης: Το περιεχόμενο της στήλης, είναι καθαρά ενημερωτικό και πληροφοριακό και δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση επενδυτική συμβουλή, ούτε υποκίνηση για συμμετοχή σε οποιαδήποτε συναλλαγή. Ο αρθρογράφος δεν ευθύνεται για τυχόν επενδυτικές και λοιπές αποφάσεις που θα ληφθούν με βάση τις πληροφορίες αυτές.
