Τι μπορεί να συνδέει έναν Ρωμαίο ποιητή, μία χώρα της Ανατολής κι ένα ερευνητικό σκάφος με την πορεία της Ελλάδας να συναντήσει την ευρωπαϊκή προοπτική της; Ας ξεκινήσουμε με τον Βιργίλιο και τις δυσκολίες της Ελλάδας να ξεπαγώσει τις διαδικασίες της Συμφωνίας Σύνδεσης με τις Κοινότητες που είχε υπογράψει το 1961 και πάγωσαν εξαιτίας της χούντας το 1968.
«Ένας δρόμος γεμάτος δυσκολίες τόσες και τέτοιες που θα εχρειάζετο ένας σύγχρονος Βιργίλιος δια να τας εξιστορήση!» αναφέρεται σε ειδικού χειρισμού έγγραφο της πρεσβείας Βόννης πως είχε πει ο Γάλλος Μόνιμος Αντιπρόσωπος J.M.L Soutou.
Και, πράγματι, αν και η Ελλάδα είχε επιτυχώς ανταποκριθεί μέχρι τότε στις ρήτρες που χρειαζόταν, μετά μια δεκαετία η δουλειά που έπρεπε να γίνει για να καλύψει το κενό ήταν τεράστια και μπόρεσε να έλθει εις πέρας όχι μόνο χάρη στην έμπνευση και επιμονή του Κωνσταντίνου Καραμανλή, αλλά και στις ενέργειες της ελληνικής διπλωματίας που στις τάξεις της περιλάμβανε τότε λαμπρά ονόματα, όπως των αείμνηστων Βύρωνα Θεοδωρόπουλο, Στέφανου Σταθάτου, Κωνσταντίνου Λυμπερόπουλου και πλειάδας άλλων.
Γιατί, πρέπει να το παραδεχθούμε και αυτό. Πως τότε, η πολιτική ηγεσία του τόπου τιμούσε, εισάκουε και συμβουλευόταν την υπηρεσιακή ιεραρχία του ΥΠΕΞ, κάτι που τα τελευταία χρόνια έχει τελείως ανατραπεί υποβαθμίζοντας τον ρόλο της Υπηρεσίας σε απολύτως διεκπεραιωτικό.
Και ερχόμαστε στον παράγοντα Τουρκία που και τότε έμπαινε, ακόμα και χωρίς να το προσπαθεί, εμπόδιο στην ευρωπαϊκή πορεία της Ελλάδας. Γιατί ; Επειδή καμία ευρωπαϊκή δύναμη δεν ήθελε να παραλάβει προίκα της με την είσοδο της Ελλάδας στις Κοινότητες την ελληνοτουρκική διαφορά. Είχε, άλλωστε, μεσολαβήσει η έξοδος του ερευνητικού σκάφους «Σισμίκ» στο Αιγαίο το 1976, επιδεινώνοντας σε απειλητικό βαθμό τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. « Η ελληνική συμμετοχή στους πολιτικούς μηχανισμούς της ΕΟΚ μόνο ανυπολόγιστες συνέπειες μπορεί να έχει με την Τουρκία…» έγραφε ο γνωστός μας, πολύς Ali Birand στο τεύχος Φεβρουαρίου 1978 του περιοδικού World Today.
Ήταν δε τέτοια η κόπωση των Ευρωπαίων εταίρων γύρω από το θέμα αυτό που συμπυκνώνεται σε μία και μόνο φράση του τότε Βρετανού πρωθυπουργού Harold Wilson που απαυδισμένος γύρισε και είπε στον καγκελάριο Helmut Schmidt «ας εγκαταλείψουμε πια την ιδέα της προένταξης για την Ελλάδα» εννοώντας το διάστημα της πενταετούς προένταξης που πάσχιζε το 1976 να αποφύγει ο Καραμανλής φοβούμενος το κλίμα πολιτικής αστάθειας που εξακολουθούσε να επικρατεί στην Ελλάδα μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας το 1974.
Σε προσωπικές του σημειώσεις ο αείμνηστος Σταθάτος έγραφε πως ερωτηθείς δημοσίως από τον Birand ποια θα ήταν η στάση της Ελλάδας εάν η Τουρκία προηγείτο σε ανάλογες ενέργειες, ο Σταθάτος απάντησε πως εάν τα εννέα κράτη-μέλη της ΕΟΚ έκριναν πως η Τουρκία ικανοποιούσε τα κριτήρια εισδοχής της από άποψη οικονομικής ανάπτυξης, εφαρμογής των δημοκρατικών ελευθεριών, σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και συμμόρφωσής της στις διεθνείς υποχρεώσεις της, δεν θα έβλεπε για ποιο λόγο η Ελλάδα θα εναντιωνόταν.
Στο διάλειμμα εκείνης της συνάντησης ο πανέξυπνος Τούρκος δημοσιογράφος έπιασε κατ’ ιδίαν τον Σταθάτο και του ψιθύρισε: «Για κάποιον που αυτοσχεδίαζε, η παράσταση ήταν άψογη!», παραδεχόμενος πως καίτοι αιφνιδίασε τον Έλληνα διπλωμάτη, πήρε πληρωμένη απάντηση…
Αναμφίβολα, ένας δρόμος κακοτράχαλος, γεμάτος ζιζάνια η πορεία της χώρας μας στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, που τα κατάφερε τόσο καλά ώστε να αξιολογείται ως παράγοντας σταθερότητας στη νοτιοανατολική εσχατιά της Ευρώπης, χωρίς ωστόσο να απαλλαγεί ή έστω να μετριάσει παρά μόνο περιστασιακά τις ορέξεις του κακού της γείτονα. Μαζί με την Ευρώπη στις χαρές και μόνοι στα δύσκολα, όπως φάνηκε και προχθές με τη σιωπή του Ισπανού πρωθυπουργού Σάντσεθ ο οποίος απέφυγε να τοποθετηθεί στις δηλώσεις του Κυριάκου Μητσοτάκη για το θέμα…
* Η Φωτεινή Τομαή είναι συγγραφέας, πρέσβης ε.τ.
