Για τις οικονομικές επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία, την τρομακτική άνοδο του πληθωρισμού και τον κίνδυνο να ξεσπάσει νέα κρίση, μιλάει στο Liberal ο πολύπειρος οικονομολόγος, πρώην ανώτερος σύμβουλος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και ειδικός σε θέματα αναδυόμενων οικονομιών, Ντέσμοντ Λάχμαν.
Σύμφωνα με τον κ. Λάχμαν, η ρωσική οικονομία λυγίζει ήδη υπό το βάρος των κυρώσεων της Δύσης, ωστόσο η Μόσχα είναι διατεθειμένη να κάνει οτιδήποτε χρειαστεί για να οδηγήσει σε ύφεση ΗΠΑ και Ευρώπη. Πως; Στέλνοντας ακόμη υψηλότερα τις τιμές σε ενέργεια, σιτηρά και μέταλλα. Αναγκάζει έτσι τη Fed και την ΕΚΤ να σταματήσουν τις αγορές ομολόγων και να αυξήσουν τα επιτόκια για να τιθασεύσουν τον πληθωρισμό, θέτοντας παράλληλα σε κίνδυνο την ανάπτυξη.
Ειδικότερα για την Ευρώπη, ο κ. Λάχμαν εμφανίζεται πολύ πιο απαισιόδοξος από την ΕΚΤ. Εκτιμά, ότι μετά την οριστική λήξη του προγράμματος αγοράς ομολόγων, η ευρωπαϊκή οικονομία θα κληθεί να αντιμετωπίσει μία νέα κρίση χρέους, που αυτή τη φορά θα έχει επίκεντρο την Ιταλία. Η κατάσταση ενδέχεται, μάλιστα, να γίνει ακόμη χειρότερη, αν την ίδια ώρα σημειωθεί μία μεγάλη πτώση στις αμερικανικές αγορές.
Συνέντευξη στον Κωνσταντίνο Μαριόλη
Κύριε Λάχμαν, ας ξεκινήσουμε με το φλέγον ζήτημα του πολέμου στην Ουκρανία. Πόσο μακριά πιστεύετε ότι μπορεί να φτάσει η Δύση με τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας και για πόσο αντέχει να ζει με αυτές τις κυρώσεις η ρωσική οικονομία;
Η Δύση αποδείχθηκε ότι είναι απρόσμενα ενωμένη και αποφασισμένη ως προς την επιβολή κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Τα μέχρι σήμερα δεδομένα συνηγορούν στο ότι θα συνεχίσει να επιδεικνύει την πολιτική θέληση να ασκεί τεράστια οικονομική πίεση προς τη Ρωσία, έως ότου επιλυθεί το ουκρανικό ζήτημα. Όσο για τη ρωσική οικονομία, δείχνει ήδη ότι λυγίζει υπό την πίεση των κυρώσεων.
Το ρούβλι έχει χάσει το 40% της αξίας του, οι αναλήψεις μετρητών από τις τράπεζες ανάγκασαν την κυβέρνηση να επιβάλλει κεφαλαιακούς περιορισμούς και τα επιτόκια με τα οποία δανείζεται διπλασιάστηκαν στο 20%. Αρκετές επενδυτικές τράπεζες πλέον προβλέπουν ότι το ΑΕΠ της Ρωσίας θα συρρικνωθεί κατά 15% τον επόμενο χρόνο.
Η ρωσική οικονομία είναι σχετικά μικρή, σε αντίθεση με τον γιγαντιαίο ενεργειακό της κλάδο και πολλοί αναλυτές επιμένουν ότι οι οικονομικές επιπτώσεις του πολέμου και των κυρώσεων θα είναι διαχειρίσιμες για την παγκόσμια οικονομία. Εσείς τι πιστεύετε;
Η οικονομία της Ρωσίας μπορεί να είναι μικρή αλλά ως χώρα είναι από τις μεγαλύτερες σε παραγωγή ενέργειας, σιτηρών και μετάλλων. Στέλνοντας τις τιμές των αγαθών αυτών σε δυσθεώρητα επίπεδα, η Ρωσία αναγκάζει τη Fed και την EKT να πατήσουν με δύναμη τα φρένα στη νομισματική πολιτική για να θέσουν ξανά υπό έλεγχο τον πληθωρισμό. Έτσι επηρεάζει η Ρωσία την παγκόσμια οικονομία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Οι επιπτώσεις είναι ήδη σημαντικές καθώς έχουμε εισέλθει σε μία περίοδο υπερβολικά υψηλού πληθωρισμού. Οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να αντιμετωπίσουν τον πληθωρισμό μέσω της αύξησης των επιτοκίων, όμως υπάρχει και το θέμα της ανάπτυξης. Μπορούμε να ξεφύγουμε από την παγίδα του πληθωρισμού χωρίς ύφεση;
Είναι αλήθεια ότι τόσο οι Ηνωμένες Πολιτείες όσο και η Ευρώπη αντιμετωπίζουν πλέον σοβαρά προβλήματα με τον πληθωρισμό. Ακόμη και πριν από τη ρωσική εισβολή ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ ανήλθε σε υψηλό 40 ετών και στην Ευρώπη ενισχύθηκε στο υψηλότερο επίπεδο από τη δημιουργία του ευρώ το 1999.
Ο πληθωρισμός αναμένεται να εκτιναχθεί υψηλότερα από την άνοδο των διεθνών τιμών στην ενέργεια, στα σιτηρά και στα μέταλλα, ως αποτέλεσμα της ρωσικής εισβολής. Είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς πως μπορούν Ευρώπη και ΗΠΑ να ξαναβάλουν στο… τζίνι τον πληθωρισμό, ήτοι να τον θέσουν υπό έλεγχο, χωρίς να επισπεύσουν μία ύφεση.
Λέγονται πολλά για την πιθανότητα επιστροφής σε μία κρίση παρόμοια με της δεκαετίας του 1970. Πόσο πραγματικός είναι ο κίνδυνος στασιμοπληθωρισμού;
Ο κίνδυνος στασιμοπληθωρισμού τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη είναι πολύ υψηλός. Η εμπειρία από τα προηγούμενα επεισόδια υψηλού πληθωρισμού υποδεικνύει ότι ο πληθωρισμός μπορεί να είναι «επίμονος» και ενδέχεται να χρειαστεί χρόνος για μία αδύναμη οικονομία να προκαλέσει σημαντική υποχώρηση του πληθωρισμού.
Σύμφωνα με την ΕΚΤ, ο οικονομικός αντίκτυπος του πολέμου στην Ουκρανία δεν θα είναι καταστροφικός για την ευρωπαϊκή οικονομία, καθώς η ανάπτυξη του ΑΕΠ απλώς θα περιοριστεί στο 2,5% και ο πληθωρισμός θα υποχωρήσει στο 2% το 2024. Δεν νομίζετε ότι είναι κάπως αισιόδοξες οι συγκεκριμένες προβλέψεις;
Μου φαίνεται ότι η ΕΚΤ είναι υπερβολικά αισιόδοξη αναφορικά με τις προοπτικές ανάπτυξης της ευρωπαϊκής οικονομίας. Φοβάμαι ότι από τη στιγμή που η ΕΚΤ θα σταματήσει το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων θα δούμε έναν ακόμη γύρο κρίσης δημοσίου χρέους, που αυτή τη φορά θα έχει επίκεντρο την Ιταλία. Τα δημόσια οικονομικά της Ιταλίας είναι πολύ πιο εκτεθειμένα σήμερα σε σύγκριση με το 2012 και έως το τέλος του έτους το ιταλικό δημόσιο δεν θα έχει το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ για στήριγμα.
Εκτιμάτε, λοιπόν, ότι οδεύουμε σε νέα κρίση χρέους, δεδομένου ότι οι χώρες-μέλη πρέπει να αντλήσουν μεγάλα ποσά για να ανακουφίσουν τα νοικοκυριά από το βάρος του ενεργειακού πληθωρισμού;
Ναι. Φαίνεται ότι ο κίνδυνος μιας νέας κρίσης χρέους στην Ευρώπη μέσα στα επόμενα 1-2 χρόνια είναι υψηλός. Αφενός, τα επίπεδα δημοσίου χρέους που εμφανίζουν κάποιες χώρες της περιφέρειας της Ευρωζώνης είναι χειρότερα σήμερα απ’ ότι ήταν όταν ξέσπασε η προηγούμενη κρίση χρέους και αφετέρου, ο υψηλός πληθωρισμός θα καταστήσει δύσκολη την επανέναρξη του προγράμματος αγοράς ομολόγων από την ΕΚΤ, για να κρατήσει χαμηλά τις αποδόσεις των κρατικών ομολόγων.
Επίσης, τα πράγματα θα γίνουν ακόμη πιο δύσκολα, αν μία μεγάλη πτώση των αμερικανικών αγορών μετοχών, κατοικίας και ομολόγων, προκαλέσει μεγαλύτερη αποστροφή κινδύνου στις τάξεις των επενδυτών.
