Του Τάσου Ι. Αβραντίνη
Στην ταινία «Ο αρχάριος» («Τhe Intern») ο Ρόμπερτ Ντε Νίρο προσλαμβάνεται στα εβδομήντα του ως μαθητευόμενος εργαζόμενος μιας εταιρείας πωλήσεων μέσω διαδικτύου με επικεφαλής τη δυναμική και πανέμορφη τριαντάρα Αν Χάθαγουεϊ.
Μολονότι ο ήρωας του έργου υστερεί εμφανώς σε ψηφιακές δεξιότητες (δεν είναι σε θέση να φτιάξει μόνος του ούτε καν τον προσωπικό λογαριασμό του στο facebook), εντούτοις επιδεικνύει διαπροσωπικές δεξιότητες (σύνεση, οξυδέρκεια, αβρότητα κ.ο.κ.) και ικανότητα συνεργασίας με τους κατά πολύ νεότερούς του συναδέλφους, που τον καθιστούν σε ελάχιστο χρόνο απολύτως απαραίτητο για την επιχείρηση.
Πρόκειται μήπως για κάποιο φανταστικό σενάριο ή έστω για την εξαίρεση στον κανόνα; Κάθε άλλο. Η οικονομική ελευθερία προκάλεσε ραγδαίες επιστημονικές και τεχνολογικές αλλαγές, που με τη σειρά τους οδήγησαν σε μεγάλη αύξηση του προσδόκιμου της ζωής και ταυτόχρονα σε βελτίωση της υγείας και της ποιότητας της ζωής των ηλικιωμένων.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, το έτος 2080 το 30% του πληθυσμού της Ε.Ε. θα είναι άνω των 65 ετών, από 18,5% που ήταν το 2014. Μία από τις άμεσες συνέπειες της ενεργού γήρανσης του πληθυσμού είναι η μεγάλη επιμήκυνση του εργασιακού βίου των ανθρώπων. Στο πολύ κοντινό μέλλον τέσσερις γενιές θα συνυπάρχουν στην αγορά εργασίας. Κάθε μια από αυτές θα έχει τα δικά της συγκριτικά πλεονεκτήματα. Η αύξηση της διάρκειας της επαγγελματικής ζωής των ανθρώπων προϋποθέτει ωστόσο την ανανέωση και συνεχή βελτίωση των δεξιοτήτων τους. Κρίσιμη θα αποδειχθεί η συμμετοχή των εργαζομένων σε προγράμματα διά βίου μάθησης (συμπεριλαμβανομένης και της αυτοεκπαίδευσης).
Από τα πλέον πρόσφατα στοιχεία της Eurostat το 2016, το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 25 έως 64 ετών στην Ε.Ε. που συμμετείχαν στη διά βίου μάθηση ήταν 10,8%, υψηλότερο κατά 1,6 ποσοστιαίες μονάδες από το 2011. Οι χώρες που ανέφεραν τα υψηλότερα ποσοστά ήταν: Σουηδία (29,6%), Δανία (27,7%), Φινλανδία (26,4%) και Ισλανδία (24,7%), Κάτω Χώρες (18,8%), Γαλλία (18,8%), Λουξεμβούργο (16,8%) και Εσθονία (15,7%). Για την Ελλάδα το αντίστοιχο ποσοστό ήταν μόλις 4%. Ένα επιπλέον αρνητικό εύρημα για την Ελλάδα είναι ότι η συμμετοχή στη διά βίου μάθηση είναι ιδιαίτερα χαμηλή στα άτομα της τρίτης ηλικίας.
Ποιος εγγυάται όμως ότι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία θα έχουν στο μέλλον εργασία; Φαίνεται πως το «αόρατο χέρι» της αγοράς φροντίζει για την ανανέωση και βελτίωση του ανθρώπινου κεφαλαίου των εργαζομένων καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον. Έτσι, από τα επίσημα στοιχεία προκύπτει σημαντική αύξηση της απασχόλησης στην Ε.Ε. σε άτομα ηλικίας από 55 έως 64 ετών. Πιο συγκεκριμένα, το ποσοστό των εργαζομένων από 55 έως 64 σε σχέση με τον πληθυσμό των ατόμων αυτής της ηλικίας αυξήθηκε από 42,2% το 2005 σε 57,1% το 2017. Αντιθέτως, στην Ελλάδα, το ποσοστό από 42% το 2005, περιορίστηκε στο 38,3% το 2017. Σε χώρες μάλιστα που προχώρησαν παράλληλα και σε μεταρρυθμίσεις των συνταξιοδοτικών συστημάτων τους (εισαγωγή κεφαλαιοποιητικού πυλώνα, αντικίνητρα πρόωρης συνταξιοδότησης κ.λπ.) η αύξηση της απασχόλησης των μεγαλύτερων σε ηλικία εργαζομένων υπήρξε μεγάλη. Χαρακτηριστικός είναι ο παρακάτω πίνακας:
Το μέλλον δεν είναι λοιπόν ζοφερό για τους μεγαλύτερους σε ηλικία εργαζομένους.
