Είναι αμφίβολο αν η Τουρκία θα σταματήσει τις προκλήσεις επειδή θα φοβηθεί το χθεσινό αυστηρό μήνυμα της Ε.Ενωσης, λέει στο Liberal ο Αγγελος Συρίγος, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο.
Και εξηγεί γιατί τους επόμενους μήνες, ενόψει και των ερευνών από την αμερικανική Exxon Mobil το Σεπτέμβριο στο οικόπεδο 10, ο υδράργυρος θα χτυπήσει κόκκινο στην Κύπρο. Εκτιμά ότι θα ζήσουμε μια κατάσταση με απειλές, στρατιωτικές ασκήσεις, διπλωματικές πιέσεις στο προσκήνιο όσο και στο παρασκήνιο, και έντονο παιχνίδι από τις πετρελαικές εταιρείες, οι οποίες όμως δύσκολα θα κάνουν πίσω, όταν έχουν υπογράψει με τη Κύπρο διεθνείς συμβάσεις, και ενώ έχουν σοβαρές ενδείξεις για μεγάλα κοιτάσματα στην κυπριακή ΑΟΖ.
«Μαζί με τις διπλωματικές πιέσεις, μία εξαιρετική κίνηση θα αποτελούσε η διεξαγωγή στρατιωτικών ασκήσεων στην περιοχή από την Κύπρο το Ισραήλ, την Αίγυπτο, τη Γαλλία ή τις ΗΠΑ. Το μήνυμα σε μια τέτοια περίπτωση θα ήταν ηχηρότατο προς τη Τουρκία», επισημαίνει ο καθηγητής της Παντείου.
Και τονίζει με νόημα, ότι σημασία δεν έχει ποιός κερδίζει στον πρώτο ή στο δεύτερο γύρο, αλλά ποιός θα κερδίσει στο τέλος του παιχνιδιού. Οταν η Αγκυρα θα αναγκασθεί να έρθει αντιμέτωπη με μεγάλες πετρελαικές εταιρείες από χώρες, όπως η Γαλλία και οι ΗΠΑ.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Σχολιάστε μας το χθεσινό μήνυμα της Ε.Ε. στην Αγκυρα. Οχι μόνο κάλεσε την Τουρκία να σταματήσει τις προκλήσεις, και μίλησε για το δικαίωμα της Κύπρου στις έρευνες, αλλά και διαμήνυσε στην Αγκυρα ότι θα εξαρτηθεί από τη συμπεριφορά της αν θα ματαιωθεί η Σύνοδος Κορυφής στη Βάρνα στις 26 Μαρτίου, με αντικείμενο τα ευρωτουρκικά…
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει περιορισμένη δυνατότητα επιρροής στην Τουρκία. Είναι θετικό τόσο ότι μιλά για το δικαίωμα της Κύπρου στην εκμετάλλευση των ενεργειακών πηγών που υπάρχουν εντός της ΑΟΖ της, όσο και ότι υπάρχει αυτή η απειλή για ματαίωση της ευρωτουρκικής συνόδου της Βάρνας.
Το κατά πόσο όμως η Τουρκία θα εκλάβει τη συγκεκριμένη στάση ως απειλή είναι ένα άλλο θέμα. Για την Τουρκία, οι έρευνες και η πιθανότητα εκμεταλλεύσεως των υδογονανθράκων στην κυπριακή ΑΟΖ, απειλούν να ανατρέψουν τις διαμορφωμένες υπερ αυτής ισορροπίες, από το 1974 και μετά.
Είναι επομένως έτοιμη να χρησιμοποιήσει ακόμη και βία προκειμένου να μην επιτρέψει στην Κύπρο την εκμετάλλευση του φυσικού της πλούτου.
- Άρα εκτιμάτε ότι η Τουρκία δεν θα επιτρέψει τις έρευνες στο οικόπεδο 3 παρά το μήνυμα των Βρυξελλών;
Ούτως ή άλλως, οι έρευνες στο τεμάχιο 3 έχουν αναβληθεί μετά την αποχώρηση του ερευνητικού πλοίου της ΕΝΙ. Η Τουρκία έχει επιτύχει τον πρώτο της στόχο, να εμποδίσει τις έρευνες στο επίμαχο τεμάχιο.
Το ζήτημα είναι το κατά πόσο θα μπορέσει να επεκτείνει την ίδια αμφισβήτηση σε όλα τα κυπριακά τεμάχια όπου γίνονται ή πρόκειται να γίνουν έρευνες. Εάν το επιχειρήσει και σε άλλα τεμάχια, θα έρθει αντιμέτωπη με μεγάλες δυνάμεις όπως οι ΗΠΑ και η Γαλλία. Το τεμάχιο 3 έχει παραχωρηθεί σε κοινοπραξία που απαρτίζουν η ιταλική ΕΝΙ με την κορεατική Kogas. Άρα ήρθε αντιμέτωπη με την Ιταλία και τη Νότια Κορέα.
Αντιθέτως, το τεμάχιο 10 έχει παραχωρηθεί στην Exxon Mobil. Στο 6, όπου πρόσφατα ανακαλύφθηκε το κοίτασμα «Καλυψώ», την εκμετάλλευση έχουν οι Γάλλοι της Total, από κοινού με την ΕΝΙ.
Το πρώτο ερώτημα, είναι τι θα γίνει όταν η Αγκυρα έλθει αντιμέτωπη σε άλλα τεμάχια με μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες που υποστηρίζονται από χώρες, όπως η Γαλλία και οι ΗΠΑ. Το δεύτερο ερώτημα είναι κατά πόσο θα μπορέσει να αποτρέψει την περαιτέρω έρευνα και εκμετάλλευση στο τεμάχιο 6.
- Ενα πάντως από τα σενάρια που λέγεται ότι εξετάζει η Λευκωσία, είναι να παγώσει προς το παρόν τις έρευνες, και να περιμένει ως τον Σεπτέμβριο, οπότε και θα έρθει η σειρά της Exxon Mobil να «τρυπήσει» με γεωτρύπανο το τεμάχιο 10. Ισχύει;
Η Κυπριακή Δημοκρατία δεν έχει τη στρατιωτική δυνατότητα να αντιμετωπίσει τη βία, της Τουρκίας. Προφανώς θα χρησιμοποιήσει διπλωματικά μέσα. Επομένως είναι πολύ πιθανόν να επιλέξει την αναμονή ως τον Σεπτέμβριο. Τότε θα μπει η Exxon Mobil στη διαδικασία γεωτρήσεων και θα εμφανιστούν στο παιχνίδι οι Αμερικανοί. Απέχουμε όμως επτά μήνες μέχρι τότε.
Εστω ότι για επτά μήνες παγώνει η ερευνητική δραστηριότητα στην κυπριακή ΑΟΖ. Το γεγονός αυτό δεν θα στείλει το μήνυμα ότι η Κύπρος δεν μπορεί να ασκήσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα;
Αυτή τη στιγμή στη Κύπρο παίζεται ένα μεγάλο στρατηγικό παιχνίδι, το οποίο θα έχει πολλούς γύρους. Το ζητούμενο είναι στο τέλος όλων αυτών των γύρων να κατορθώσει η Κύπρος να εκμεταλλευθεί τους υδρογονάνθρακες που βρίσκονται στην ΑΟΖ της. Τότε θα αλλάξουν τα δεδομένα επιλύσεως του Κυπριακού. Η Τουρκία θα παλέψει μέχρι τελευταία στιγμή να το αποτρέψει. Εκείνο που μας ενδιαφέρει δεν είναι ποιός κερδίζει στον πρώτο ή στο δεύτερο γύρο, αλλά ποιός θα κερδίσει στο τέλος του παιχνιδιού.
Πόσο υπαρκτός είναι ο κίνδυνος να ευοδωθεί το σχέδιο της Αγκυρας; Πόσο πιθανό δηλαδή είναι να αναγκασθεί η Κύπρος να συρθεί σε ένα τραπέζι διαπραγματεύσεων, με ατζέντα τη συνεκμετάλλευση με τους Τουρκοκύπριους του εθνικού πλούτου του νησιού;
Η Κύπρος έχει αυτή τη στιγμή το Διεθνές Δίκαιο με το μέρος της. Οι περιοχές όπου βρίσκονται τα τεμάχια έχουν οριοθετηθεί με την Αίγυπτο, το Ισραήλ και το Λίβανο, αν και με τον τελευταίο δεν έχει ακόμη κυρωθεί η συμφωνία.
Εχει επίσης προχωρήσει σε διεθνείς διαγωνισμούς μέσω των οποίων έχει παραχωρήσει τα τεμάχια σε διεθνείς κοινοπραξίες και εταιρείες. Ενα τρίτο πλεονέκτημα της Κυπριακής Δημοκρατίας, είναι ότι τα κράτη της περιοχής βλέπουν με εξαιρετική δυσαρέσκεια τις κινήσεις της Τουρκίας.
Από την άλλη πλευρά, η Αγκυρα απειλεί με χρήση βίας και δείχνει διατεθειμένη να την ασκήσει. Επιπλέον επιχειρεί να αντιστρέψει την αρνητική κατάσταση στην οποία βρίσκεται, ζητώντας την προηγούμενη επίλυση του Κυπριακού ως προϋπόθεση για την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ του νησιού. Επιχειρεί δηλαδή να οδηγήσει τα πράγματα σε μία διαδικασία στην οποία εκείνη κρατά το «κλειδί».
- Παρ' όλα αυτά, θεωρείτε ότι υπάρχει κίνδυνος να φτάσουν τα πράγματα σε τέτοιο ακραίο σημείο, ώστε να αναγκασθεί η Λευκωσία να συμφωνήσει σε διαμοιρασμό του φυσικού της πλούτου με τους Τουρκοκύπριους;
Εάν οι Κύπριοι αντιλαμβάνονται το διακύβευμα, δεν θα προχωρήσουν σε μια τέτοια κίνηση. Και νομίζω ότι το αντιλαμβάνονται. Υπάρχει κι ένα ακόμη θέμα, το οποίο δεν είναι ευρύτερα γνωστό.
Οταν το 2011 η εταιρεία Noble ξεκίνησε γεωτρητική έρευνα στο τεμάχιο 12 για λογαριασμό της Κύπρου, η Τουρκία έσπευσε να υπογράψει μία «συμφωνία» με το κατεχόμενο από αυτήν τμήμα του νησιού. Οριοθέτησε τη θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στην Τουρκία και στην Κύπρο. Ακολούθως το ψευδοκράτος «εκχώρησε» στην τουρκική κρατική εταιρεία πετρελαίου (ΤΡΑΟ) περιοχές ανατολικώς και νοτίως του νησιού για έρευνα.
Σήμερα η Αγκυρα ζητά επίλυση του Κυπριακού. Ταυτόχρονα επιδιώκει τη διατήρηση αυτής της συμφωνίας μεταξύ των Τουρκοκυπρίων και της TPAO. Δηλαδή η Τουρκία ενδιαφέρεται να βρεθεί μια λύση, μέσω της οποίας ο ενεργειακός πλούτος της Κύπρου θα εκχωρηθεί όχι σε ξένες πετρελαικες εταιρείες, αλλά στην ΤPAO.
- Βλέπετε επομένως να είναι διατεθειμένη η Αγκυρα να υπαναχωρήσει από αυτή τη συμφωνία;
Οχι. Η λύση βρίσκεται στην άσκηση διπλωματικών πιέσεων, οι οποίες πιθανόν θα συνοδεύονται και από στρατιωτικές ασκήσεις στην περιοχή. Μία εξαιρετική κίνηση θα αποτελούσε η διεξαγωγή στρατιωτικών ασκήσεων στην περιοχή από την Κύπρο το Ισραήλ, την Αίγυπτο, τη Γαλλία ή τις ΗΠΑ. Δεν χρειάζεται να είναι ανάμεσά τους η Ελλάδα. Η στήριξη της Αθήνας στη Λευκωσία είναι δεδομένη. Το μήνυμα σε μια τέτοια περίπτωση θα είναι ηχηρότατο, δίχως φυσικά να σταματήσουν και οι διπλωματικές πιέσεις.
- Από την άλλη όμως είναι γνωστό ότι ένας πετρελαικός παίκτης δεν ενδιαφέρεται ποιός είναι ο αντισυμβαλλόμενος με τον οποίο θα μοιρασθεί τα κέρδη από ένα κοίτασμα. Δεν τον νοιάζει δηλαδή αν θα είναι μόνο με την Κυπριακή Δημοκρατία ή μαζί και με τους Τουρκύπριους. Τον ενδιαφέρει μόνο να είναι νόμιμη η σύμβαση. Αρα, για ποιόν λόγο να μπουν όλες αυτές οι χώρες σε μια τέτοια αντιπαράθεση με τη Τουρκία;
Εχετε απόλυτο δίκιο. Αλλά με βάση τα σημερινά δεδομένα, είναι εξαιρετικά δύσκολο να τα βρουν οι Ελληνοκύπριοι με τους Τουρκοκύπριους. Η Τουρκία διότι με αυτή διαπραγματεύονται οι Ελληνοκύπριοι θέλει μία λύση προσαρμοσμένη στα δικά της μέτρα. Επομένως, το πιο πιθανό είναι να συνεχιστεί επ' αόριστον η σημερινή κατάσταση, δηλαδή η «μη λύση» του Κυπριακού.
Σε μια τέτοια περίπτωση, οι ξένες εταιρείες, και με δεδομένο ότι όπως όλα δείχνουν από τις μέχρι τώρα έρευνες, έχουν διαπιστωθεί σημαντικά κοιτάσματα υδρογονανθράκων, θα προσπαθήσουν να τα εκμεταλλευτούν. Και ο μόνος τρόπος για να το κάνουν, θα είναι να στηρίξουν τη νομιμότητα.
Δεν θα το κάνουν επειδή τους ενδιαφέρει η νομιμότητα. Τους βολεύει όμως ως κατάσταση, καθώς έχουν συμμετάσχει σε διεθνείς διαγωνισμούς τους οποίους και έχουν κερδίσει, έχοντας υπογράψει διεθνείς συμβάσεις, κ.ό.κ. Είναι η μόνη πιθανότητα για να καταφέρουν να εξάγουν και να εκμεταλλευτούν τον θαλάσσιο πλούτο της Κύπρου. Το γνωρίζουν καλά αυτό, τόσο η Κύπρος, όσο και η Τουρκία.
Αν σας ζητούσα μια πρόβλεψη για το τι θα συμβεί τους επόμενους μήνες στη Κύπρο, ποια θα ήταν;
Είναι νωρίς ακόμη. Το μόνο βέβαιο είναι ότι τους επόμενους μήνες θα ζήσουμε μια κατάσταση με απειλές, με στρατιωτικές ασκήσεις, με διπλωματικές πιέσεις στο προσκήνιο όσο και στο παρασκήνιο, και με έντονο παιχνίδι από τις πετρελαικές εταιρείες. Είναι πολλά τα "εάν" πάνω στο τραπέζι. Σίγουρα τους επόμενους μήνες ο υδράργυρος θα χτυπήσει κόκκινο στην Κύπρο και θα υπάρξει μεγάλη ένταση. Και η Τουρκία δείχνει αποφασισμένη να το τραβήξει μέχρι τέλους.
* Ο κ. Αγγελος Συρίγος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο.
