Ο πρώην υπουργός Στέφανος Μάνος μιλάει στον Φιλελεύθερο για την ελευθερία των Ελλήνων, το πολιτικό σύστημα και την αναποτελεσματικότητα του κράτους. Διαπιστώνει τον συμβιβασμό της ελληνικής κοινωνίας στα αδιέξοδα και εκφράζει την απαισιοδοξία του για το μέλλον της οικονομικής ελευθερίας των πολιτών. Προτείνει τέλος, την επαναστατική αναδιάρθρωση της κεντρικής εξουσίας με ενισχυμένες διοικητικές αρμοδιότητες στις τοπικές κοινωνίες.
Συνέντευξη στον Ανδρέα Ζαμπούκα
- Κύριε Μάνο, πρόσφατα σας βράβευσαν στο ΚΕΦΙΜ (Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών) για την προσφορά σας στην πολιτική. Μήπως βιάστηκαν να σας «συνταξιοδοτήσουν»;
Όπως είπα και στους ίδιους, είναι μεγάλη τιμή να με βραβεύουν για τα σαράντα χρόνια (28 Νοεμβρίου 1977 ορκίστηκα υφυπουργός Δημοσίων Έργων) της πολιτικής μου διαδρομής, αλλά νομίζω βέβαια ότι βιάστηκαν, δοθέντος ότι θα εξακολουθήσω να αγωνίζομαι για ό,τι μπορεί να κάνει καλό στην Ελλάδα και τους Έλληνες. Τις Ελληνίδες και τους Ελληνες.
- Πόσο ελεύθεροι είναι οι Ελληνες να δημιουργήσουν και να παράγουν, ζώντας κάτω από την εποπτεία ενός κράτους με τις συγκεκριμένες δομές;
Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, η κρατική δαπάνη ως ποσοστό του ΑΕΠ το 2015 ήταν 55,2%. 31 χώρες περιλαμβάνονται στους πίνακες του ΟΟΣΑ. Η Ελλάδα είναι τρίτη, με τη μεγαλύτερη δαπάνη. Πίσω από τη Γαλλία και τη Φινλανδία. Η Γαλλία με τον Mακρόν περιορίζει ήδη την κρατική δαπάνη. Αποκαρδιωτικές είναι οι συγκρίσεις με άλλες χώρες. Πάντα το 2015. Πορτογαλία 48,3%, Ισπανία 43,6%, Μεγάλη Βρετανία 42,4%, Εσθονία 40,1%, Ισραήλ 39,7%, Ελβετία 33,5%.
Το γεγονός ότι το κράτος ξοδεύει το 55% των εισοδημάτων μας, για το «καλό» μας βέβαια, περιορίζει την ελευθερία μας. Είμαστε ελεύθεροι να διαχειριστούμε μόνο το 45% των εισοδημάτων μας. Ενώ οι Άγγλοι διαχειρίζονται ελεύθεροι το 58% και οι Ισραηλινοί το 60% των εισοδημάτων τους. Η ελευθερία προσδίδει δυναμισμό στην οικονομία, η λιγότερη ελευθερία μαρασμό.
- Γιατί όμως δεν αντιδρούμε;
Έχουμε δυστυχώς συμβιβαστεί με την κατάσταση. Συνηθίσαμε. Πριν από 35 χρόνια σε μια ομιλία μου είχα μιλήσει για τον θανάσιμο κίνδυνο του εθισμού. Για την ανάγκη να κρατήσουμε ζωντανές αρχές και πίστη στην ελευθερία.
Αντί για αρχές πολεμάμε μόνον όταν θίγονται στενά προσωπικά μας συμφέροντα και μόνο τόσο ώστε με οποιονδήποτε τρόπο να εξασφαλίσουμε αυτό που επιδιώκουμε.
Δεν αναφέρομαι μόνο στην ευρύτερη κοινωνία, αλλά και στις διάφορες «ελίτ» που διαθέτουν μεγαλύτερη επιρροή στη διοίκηση.
Το άρθρο 14 του Συντάγματος μας παρέχει την απεριόριστη άδεια να εκφράζουμε προφορικά, γραπτά και δια του Τύπου τους στοχασμούς μας. Έχετε δει κάποιον από τους σημαντικούς επιχειρηματίες, τραπεζίτες, βιομήχανους της χώρας να κάνει δημόσια μια δήλωση για οποιοδήποτε τρέχον ζήτημα; Δεν θα βρείτε κανέναν. Εκτός αν έχει θιγεί προσωπικά. Γιατί; Διότι φοβούνται το μεγάλο κράτος και τα πλοκάμια του. Είναι αυτή συμπεριφορά ελεύθερων ανθρώπων;
Τα ίδια ισχύουν για τους ακαδημαϊκούς, τους πανεπιστημιακούς, τους δικηγόρους, τους γιατρούς, τους μηχανικούς, τους συμβολαιογράφους, τους φαρμακοποιούς, τους εμπόρους και δεκάδες άλλες κατηγορίες που έχουν ειδικές ρυθμίσεις για το επάγγελμά τους και φοβούνται ότι το μεγάλο κράτος μπορεί να τους θίξει. Ραγιάδες όλοι.
Σαν να μην έφθανε η προστασία του άρθρου 14, το άρθρο 60 του Συντάγματος ενίσχυσε περαιτέρω τους βουλευτές, παρέχοντάς τους απεριόριστο δικαίωμα γνώμης και ψήφου κατά συνείδηση. Αλλά και αυτοί φοβούνται να αποκλίνουν. Διότι φοβούνται το κόμμα/κράτος και τα πλοκάμια του. Η Βουλή θυμίζει Βουλή μονοκομματικού κράτους. Πότε άσκησαν κυβερνητικοί βουλευτές το δικαίωμά τους να προτείνουν νόμο; Ποτέ.
Σε 43 χρόνια μεταπολίτευσης η κεντρική διοίκηση δεν φαίνεται να γίνεται πιο δημοκρατική, ακολουθώντας την εξέλιξη πολλών άλλων κρατών του πλανήτη.
Ζούμε σε ένα καθεστώς συγκέντρωσης εξουσίας και περιορισμένης ελευθερίας, που μετριέται από το υπέρμετρο μέγεθος της κρατικής δαπάνης. Στους περιορισμούς της ελευθερίας προστέθηκε πρόσφατα (προ διετίας) ο έλεγχος στην κίνηση κεφαλαίων. Capital controls. Είναι, φοβάμαι, εμφανές ότι ήδη -πολύ γρήγορα- το συνηθίσαμε και αυτό.
Καθοδηγούμενοι από ηττοπάθεια απέναντι στο μεγάλο κράτος έχουμε επιλέξει, όχι μία κατά μέτωπο μάχη αρχών, αλλά ένα αντάρτικο με στόχο μικρά ατομικά κέρδη. Στο αντάρτικο εντάσσεται η αυξανόμενη ροπή προς τη φοροδιαφυγή. Η φοροδιαφυγή που αποκτά, νομίζω για πρώτη φορά, ιδεολογική δικαιολόγηση: «Δεν θα πληρώνω εγώ για να πληρώνονται οι Καρανίκες!». Δεν πληρώνω για να συντηρείται ο δυνάστης!
Δεν είναι μόνο η προσωπική μας ελευθερία περιορισμένη. Έχει περιοριστεί σημαντικά και η ελευθερία της κυβέρνησης. Για όλα τα θέματα χρειάζεται τη σύμφωνη γνώμη των δανειστών.
Έχει μέλλον η Ελλάδα μέσα από το υπάρχον πολιτικό σύστημα;
Με κρατική δαπάνη ίση με το 55,2% του ΑΕΠ δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Ο κίνδυνος είναι ότι για να διατηρηθεί η εξουσία θα πιεστεί προς τα πάνω η κρατική δαπάνη, θα περιοριστούν και άλλο οι ελευθερίες μας. Ο κίνδυνος βίαιης κοινωνικής έκρηξης υπάρχει συνεπώς, παρά τη μέχρι τώρα επιδειχθείσα προσαρμοστικότητα και ανοχή.
Η Νέα Δημοκρατία υπόσχεται ότι όταν έλθει στην εξουσία θα περιορίσει το κράτος και θα μειώσει τους φόρους. Ταυτόχρονα όμως δεσμεύεται ότι κανείς δεν θα απολυθεί από το Δημόσιο. Υπόσχεται δηλαδή ότι κανείς από το 55,2% δεν θα θιγεί.
Δεν χρειάζεται να είναι κάποιος σοφός για να καταλάβει ότι η μία από τις δύο υποσχέσεις είναι έωλη. Αλλά ή θα περιορίσει το κράτος και θα απολύσει, ή δεν θα απολύσει και συνεπώς δεν θα μικρύνει το κράτος.
Αντιμέτωπη με το δίλημμα η Νέα Δημοκρατία εξηγεί ότι αν δηλώσει ότι θα απολύσει δεν θα εκλεγεί, οπότε θα παραμείνει κυβέρνηση ο ΣΥΡΙΖΑ. Μετά, όμως, αν η Ν.Δ. δεν μπορεί να απολύσει και να περιορίσει το 55% πώς θα ανακτήσουμε μερικές από τις χαμένες ελευθερίες μας;
- Ποια είναι η πρόταση του Στέφανου Μάνου για να βγει η χώρα από τα επαναλαμβανόμενα αδιέξοδα;
Μία και απλή. Η Ελλάδα για να προκόψει πρέπει να επιστρέψει στις Ελληνίδες και στους Ελληνες τις ελευθερίες που τους στέρησε η διόγκωση του κράτους. Να τους ενδυναμώσει.
Ζητώ από την επόμενη κυβέρνηση να εκχωρήσει δικές της αρμοδιότητες, περιλαμβανομένων συγκεκριμένων φορολογικών, στην τοπική και περιφερειακή αυτοδιοίκηση. Ζητώ να σπάσει το μονοπώλιο της κεντρικής εξουσίας. Δεν χρειάζεται η κυβέρνηση να απολύσει. Η Νέα Δημοκρατία δεν θα έχει πει ψέματα. Θα απολύσει, αν χρειάζεται, η περιφέρεια και ο δήμος. Θα αποκτήσουμε υπεύθυνους δήμους, πολίτες ενδυναμωμένους, περισσότερο συνειδητούς. Θα είμαστε περισσότερο ελεύθεροι να βρούμε τη θέση που μας αξίζει στον κόσμο.
- Ένα τέτοιο διοικητικό σχήμα μπορεί να είναι λειτουργικό;
Περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο. Η ψηφιακή εποχή επιτρέπει να φυλάσσονται τα δεδομένα κεντρικά αλλά οι αποφάσεις να λαμβάνονται τοπικά από εκείνους που έχουν επαφή με την τοπική πραγματικότητα. Θα σημειωθούν άλματα στην ταχύτητα της διοίκησης και στην ακρίβεια των αποφάσεών της. Θα περιοριστεί η διαφθορά επειδή θα υπάρξει διασπορά αντί για συγκέντρωση εξουσίας. Σε όλα τα κράτη του κόσμου με φωτισμένη διοίκηση η τάση είναι προς την κατεύθυνση που περιγράφω. Το πρώτο βήμα είναι να πιστέψουμε ότι είναι ανάγκη να κατεδαφίσουμε, να γκρεμίσουμε την κεντρική εξουσία και να θεμελιώσουμε μια λιτή και ψηφιακή τοπική εξουσία που θα στηρίζεται σε δυνατούς πολίτες. Σε αυτό το περιβάλλον θα θελήσουν να έλθουν επενδύσεις. Με την ανάπτυξη που θα προκληθεί σταδιακά θα μειωθεί η κρατική δαπάνη και θα ανακτήσουμε ελευθερίες που χάσαμε.
