Του Ανδρέα Ζαμπούκα
Στην Ιστορία, τα «αν» δεν είναι παρά η απέλπιδα προσπάθεια του καθενός μας να φτιάξει την δική του αφήγηση. Όμως, η κατηγορική προσταγή του χρόνου δεν αφήνει πολλά περιθώρια αλλαγών. Μόνη παρηγοριά αποτελεί, πάντα, η προσωπική απόπειρα της εικασίας.
Λίγες φορές, από την εποχή του Θουκυδίδη ως σήμερα, υπήρξαν ιστορικοί που στάθηκαν απέναντι στα γεγονότα και όχι μέσα στην εξιστόρησή τους. Γιατί η Ιστορία, σπανίως δεν είναι εθνική και σχεδόν πάντα είναι «ιδεολογική».
Η περίπτωση της δολοφονίας του Παύλου Μπακογιάννη – 26 Σεπτεμβρίου 1989- είναι εξόχως οριακή για την μεταπολιτευτική μας αφήγηση. Όχι γιατί το πρόσωπο διαθέτει μεσσιανιστικά χαρακτηριστικά. Αντίθετα, γιατί η συγκεκριμένη πολιτική περσόνα αποτελεί για τον ιστορικό, ένα είδος συμβόλου, εύπλαστου και κατάλληλου για σημαντικές πολιτικές ερμηνείες.
Ο Χαρίλαος Φλωράκης, σύμφωνα με τον «Ελεύθερο Τύπο», την Τετάρτη 27 Σεπτεμβρίου του 1989, δήλωσε για τον φόνο του Μπακογιάννη, ότι η Αυριανή προετοίμασε το έγκλημα της «17Ν». Τα πρωτοσέλιδα της εφημερίδας τον είχαν ήδη στοχοποιήσει, καθιστώντας τον εξιλαστήριο θύμα. Στην ίδια έκδοση, ο Χαρίλαος Φλωράκης λέει: «Οι αυριανιστές ήσαν οι μόνοι που δεν αισθάνθηκαν για τον φόνο του Μπακογιάννη ντροπή. Κάποιοι βέβαια εμφανίστηκαν υποκριτικά συντετριμμένοι. Ενώ κάποιοι άλλοι – θρασείς, προκλητικοί, αγριάνθρωποι – δεν απέκρυπταν τον επόμενο στόχο τους: "Μετά τον Μπακογιάννη", έλεγαν, "σειρά έχει ο Κύρκος"!».
Στην πραγματικότητα, διέθετε όλα τα χαρακτηριστικά της αποκαθήλωσης συμβόλου σε ό τι αφορά την περίοδο. Ήταν από τους πρωτεργάτες της συγκυβέρνησης ΝΔ- Συνασπισμού, ένας από τους αγωνιστές του αντιδικτατορικού αγώνα και νέος βουλευτής. Το σημαντικότερο όμως, ήταν ότι η καταγωγή του δεν δικαιολογούσε την ανάδειξη ενός νέου ενωτικού αστικού προτύπου στο πολιτικό σύστημα της Ελλάδας.
Γι αυτόν ακριβώς το λόγο έγινε το έγκλημα. Από όλους τους φιλοχουντικούς πολιτικούς που κυβέρνησαν, που έκλεψαν, που κορόιδεψαν, που κατασπατάλησαν δημόσιο χρήμα, η «οργάνωση» βρήκε να τιμωρήσει κάποιον νεοεκλεγέντα βουλευτή και μάλιστα μετριοπαθή; Το μήνυμα ήταν λίγο πολύ το εξής: «Η βρωμιά του καπιταλισμού δεν τελειώνει ποτέ. Όσους μεγάλους και να σκοτώσουμε δεν βγάζουμε άκρη. Να μην αφήσουμε όμως, κανένα περιθώριο συμφιλίωσης στους ενωτικούς. Σ αυτούς που θέλουν να σταματήσουν την “επανάσταση” και να ενισχύσουν την αστική δημοκρατία. Ο επαρχιώτης που γίνεται αστός και νομιμοποιεί τη δημοκρατία είναι το πρόβλημα. Όχι το ίδιο το κεφάλαιο!»
Πως θα ήταν το πολιτικό σύστημα αν δεν είχε πεθάνει; Ίσως ακριβώς το ίδιο, ίσως κάπως διαφορετικό. Προφανώς δεν ήταν μόνο δική του υπόθεση η «συνθήκη ειρήνης» και το τέλος του «Εμφυλίου». Υπήρχαν όμως και από την άλλη μεριά ώριμοι άνθρωποι που θα έβαζαν από κοινού, τέλος στη χυδαιότητα του «εμπόλεμου». Ο Φλωράκης και ο Κύρκος είχαν ζήσει τη φρίκη και ήξεραν το σωστό. Αντίθετα από τις σημερινές καρικατούρες που επιβιώνουν από την αναβίωση του μίσους.
Ο Παύλος Μπακογιάννης μπορούσε να οριοθετήσει την απαρχή ενός καθαρού πολιτικού συστήματος που θα απομόνωνε τις δυνάμεις του διχασμού. Δίνοντας τη σκυτάλη αργότερα σε άλλους που θα προσπαθούσαν να τον μιμηθούν.
Δεν πρόλαβε γιατί υπήρχε τότε και θα υπάρχει πάντα, μία κρίσιμη μάζα ανεγκέφαλων που δεν θέλουν να συμβιβαστούν παρά μόνο με τον ολοκληρωτισμό τους. Γι αυτούς, δεν τίθεται κανένα ζήτημα συμφιλίωσης με την αστική δημοκρατία αλλά μόνο η ανατροπή της. Το πρόσφατο δείγμα του γιού Κουφοντίνα που απάντησε υστερικά στον Κώστα Μπακογιάννη φανερώνει τις προθέσεις τους.
Μαγική συνταγή δεν έχουμε. Από τη στιγμή που δεν υπήρξε το βίωμα του ολοκληρωτισμού στην Ελλάδα, η προπαγάνδα των «κατσαρίδων» (Αυριανισμός) που τρέφονται με μίσος, θα κάνει πάντα τη δουλειά της. Είναι απλά, ευκαιρία σε κάθε τέτοια επέτειο να διαβάζουμε μαζί με το χρονικό της μνήμης και λίγο Θουκυδίδη για να καταλάβουμε τους Έλληνες. Ο Μπακογιάννης θα πρωταγωνιστούσε σίγουρα σε κάποια δημηγορία του…
