Εμείς αποφασίζουμε να αγοράζουμε το σιτάρι σε μία τιμή χ και οι «αγορές» το πουλάνε 2χ. Τι μπορούμε να κάνουμε; Δεν μπορούμε να υποχρεώσουμε τους αγρότες άλλων χωρών να μας πουλήσουν στην επιθυμητή τιμή. Μπορούμε, όμως, να εξασφαλίσουμε κάποιες ελάχιστες ποσότητες και να τις διανέμουμε στη συνέχεια με έναν «δίκαιο τρόπο». Δηλαδή δελτίο! Εντάξει! Δεν φτάσαμε ακόμη εκεί. Ο πόλεμος, όμως, έχει τους κανόνες του. Και η αγορά τους δικούς της.
Ή αλλιώς δεν βρέχει μάνα από τον ουρανό, εκτός και αν πρόκειται για την Καινή Διαθήκη. Στον πραγματικό κόσμο κάποιος αγοράζει και κάποιος πουλάει. Ο αγοραστής θέλει να αγοράσει στη χαμηλότερη δυνατή τιμή και ο πωλητής να πουλήσει στην υψηλότερη δυνατή. Η πράξη επιτυγχάνεται, τελικά, στο σημείο ισορροπίας. Εκεί που η ζήτηση συναντάει την προσφορά. Αυτός ο απλός κανόνας ισχύει και σε καιρό ειρήνης και σε καιρό πολέμου.
Η διαφορά είναι ότι σε καιρό πολέμου διαταράσσονται οι γραμμές εφοδιασμού και αυτό προκαλεί αύξηση των τιμών. Αν ο πόλεμος καταστρέψει αποθέματα, αυτό μειώνει ακόμη περισσότερο την προσφορά, γεγονός που αυξάνει τις τιμές. Αυτό το τελευταίο, πάντως, συμβαίνει και σε περιόδους ειρήνης, ας πούμε με τις θεομηνίες που καταστρέφουν τη γεωργική παραγωγή.
Το θέμα είναι ότι σε περιόδους πολέμου, όπως αυτή που βιώνουμε τώρα, υπάρχει αντικειμενικό θέμα με τις τιμές των προϊόντων. Και οι κυβερνήσεις καλούνται να πάρουν αποτελεσματικά μέτρα για να μειώσουν τις επιπτώσεις στην κοινωνία. Ο πρωταρχικός στόχος είναι το κτύπημα της αισχροκέρδειας. Προφανώς, και το πρόβλημα δεν είναι η αγορά και οι κερδοσκόποι, αλλά η αισχροκέρδεια.
Πρώτον, χωρίς αγορά δεν υπάρχει οικονομία και δεύτερον δεν υπάρχουν χασοσκόποι. Υπάρχουν όμως μαυραγορίτες. Αυτούς οφείλει να τσακίσει η κυβέρνηση! Ας αρχίσει από τα βενζινάδικα! Δεν μπορεί να αυξάνουν κάποιοι κύριοι τις τιμές στην αντλία έπειτα από κάθε δελτίο ειδήσεων. Και έπειτα ας πιάσουν και τους άλλους κλάδους…
Η δουλειά του κράτους είναι να επιβλέπει τους κανόνες και να εξασφαλίζει την ομαλή λειτουργία της αγοράς. Σε συνθήκες πολέμου, όμως, ο ρόλος του κράτους αλλάζει, ενισχύεται. Και αυτό δικαιολογείται από τις έκτακτες συνθήκες. Το κράτος έχει αποστολή να εξασφαλίσει την ευμάρεια των πολιτών του, ότι όλοι οι πολίτες του θα έχουν πρόσβαση στις προμήθειες αγαθών και όχι μόνο οι έχοντες και κατέχοντες.
Και επειδή αυτό δεν μπορεί να γίνει με αγορανομικές διατάξεις, χρειάζονται μηχανισμοί που θα εξασφαλίζουν τα απαραίτητα. Ακόμη και αν αυτό σημαίνει δελτίο για τα καύσιμα ή για τρόφιμα που θα βρίσκονται σε έλλειψη.
Να μην μπερδεύουμε την αγορά με τη μαύρη αγορά. Αλλά και να μην πιστέψουμε ότι υπάρχει τρόπος να αλλάξουμε τους νόμους της προσφοράς και της ζήτησης. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να σηκώσουμε ένα δίχτυ προστασίας για τους πιο αδύναμους και την ίδια ώρα να επιβάλουμε κανόνες ορθής διαχείρισης των αγαθών.
Για παράδειγμα, θα πρέπει το ίδιο το κράτος να δει ποιες περικοπές μπορεί να κάνει το ίδιο στην κατανάλωση ρεύματος και με όσους πόρους εξοικονομήσει να ενισχύσει τους οικονομικά αδύναμους.
Το έτος 2022 συζητάμε για … δελτία στα τρόφιμα; Ποιος θα το έλεγε ότι ο Βλαδίμηρος Πούτιν θα δοκίμαζε να «απελευθερώσει» τους Ουκρανούς από τα «δεσμά» τους. Τα χειρότερα, πάντως, δεν τα είδαμε. Η κρίση δεν έχει τελειώσει. Και δεν θα τελειώσει ακόμη και αν έχουμε ειρήνη στην Ουκρανία.
Οι κυβερνήσεις είναι υποχρεωμένες να κάνουν μακροχρόνιους σχεδιασμούς. Να βρουν τρόπους να μειώσουν την εξάρτησή τους από τα ρωσικά προϊόντα και ταυτόχρονα να στηρίξουν τους πληγέντες από αυτή τη νέα κρίση. Η εξίσωση είναι σε κάθε περίπτωση δύσκολη. Και θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για την επίλυσή της εργαλεία που έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν και τα οποία τα γνωρίζαμε μέχρι σήμερα μόνο μέσα από αναγνώσεις ιστοριών του παρελθόντος.
Θανάσης Μαυρίδης
